Azzjoni tal-UE f’dak li jirrigwarda l-enerġija u t-tibdil fil-klima

Sommarju eżekuttiv

I

L-enerġija kellha rwol ewlieni fl-oriġini tal-UE, meta s-sitt Stati Membri fundaturi stabbilew il-Komunità Ewropea tal-Faħam u l-Azzar fl-1952, 65 sena ilu. Il-miżuri li jittrattaw it-tibdil fil-klima żviluppaw aktar tard. Issa, l-enerġija u t-tibdil fil-klima huma marbutin mill-qrib ma’ xulxin, peress li l-produzzjoni tal-enerġija, prinċipalment mit-trasformazzjoni u l-kombustjoni ta’ karburanti fossili, u l-użu tal-enerġija – pereżempju mill-industrija, mill-unitajiet domestiċi u mit-trasport – jirrappreżentaw 79 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra fl-UE. B’riżultat ta’ dan, azzjoni effettiva f’dak li jirrigwarda l-produzzjoni tal-enerġija u l-użu tagħha hija essenzjali biex jiġi indirizzat it-tibdil fil-klima. L-enerġija u t-tibdil fil-klima jqajmu ħafna problemi li l-aħjar jiġu indirizzati minn Stati li jaħdmu flimkien. B’riżultat ta’ dan, għandhom importanza kbira fl-aġenda tal-UE.

II

Din l-analiżi panoramika għandha l-għan li tipprovdi ħarsa ġenerali lejn dak li qiegħda twettaq l-UE f’dan il-qasam; li tagħti sommarju tax-xogħol ewlieni tal-awditjar imwettaq sa issa mill-Qorti Ewropea tal-Awdituri (QEA) u minn Istituzzjonijiet Supremi tal-Awditjar (SAIs) oħrajn; u li tidentifika l-isfidi prinċipali, biex tinforma d-diskussjoni leġiżlattiva u x-xogħol tal-awditjar fil-ġejjieni.

III

Kemm għall-enerġija kif ukoll għat-tibdil fil-klima, l-UE tissettja qafas ta’ politika. Ċerti oqsma, bħalma hija l-għażla tat-taħlita enerġetika, jibqgħu fi ħdan il-kompetenza tal-Istati Membri. Internazzjonalment, l-UE u l-Istati Membri tagħha kellhom rwol ewlieni fi ftehimiet internazzjonali dwar il-klima, bħalma hu l-Ftehim ta’ Pariġi tal-2015.

IV

Fil-qasam tal-enerġija, parti importanti mill-azzjoni tal-UE hija l-istabbiliment ta’ suq intern tal-enerġija li jippermetti l-fluss liberu u n-negozjar mingħajr fruntieri tal-gass u l-elettriku madwar l-UE. Is-suq intern tal-enerġija għandu l-għan li jilħaq b’mod kosteffettiv l-objettivi tal-politika tal-UE dwar l-enerġija, jiġifieri li tiġi pprovduta enerġija affordabbli, bi prezz kompetittiv, sostenibbli u sigura.

V

F’Novembru 2016, il-Kummissjoni pproduċiet l-hekk imsejjaħ “Enerġija Nadifa għall-Ewropej Kollha” li huwa pakkett ta’ proposti għal aktar riformi fis-suq tal-enerġija. Dawn il-proposti bħalissa qegħdin jiġu kkunsidrati mil-leġiżlaturi tal-UE, eż. il-Parlament Ewropew u l-Kunsill tal-Unjoni Ewropea.

VI

Dwar it-tibdil fil-klima, il-biċċa l-kbira mill-azzjonijiet tal-UE jiffokaw fuq il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima, permezz ta’ tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra, filwaqt li l-azzjoni f’dak li jirrigwarda l-adattament għall-effetti tat-tibdil fil-klima tibqa’ fil-biċċa l-kbira mhux regolata.

VII

Dan il-fokus qawwi fuq il-mitigazzjoni huwa rifless fil-miri tal-UE dwar il-klima u l-enerġija. L-UE ssettjat miri għaliha nnifisha għall-2020 u għall-2030 li tnaqqas l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra, li żżid is-sehem tal-enerġija rinnovabbli fil-konsum tal-enerġija u li tagħmel kisbiet fl-effiċjenza fl-enerġija. Sal-2050, l-UE biħsiebha tnaqqas l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tagħha b’bejn 80 % u 95 % meta mqabbla mal-livelli tal-1990.

VIII

L-approċċi għat-tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra huma differenti fid-diversi setturi. Bl-iskema tal-UE għan-Negozjar ta’ Emissjonijiet (ETS), l-UE ssettjat limitu fuq l-emissjonijiet ġenerali minn xi setturi tal-provvista tal-enerġija, industriji li jużaw ħafna enerġija u titjiriet intra-ŻEE, u ħolqot post tas-suq għall-kwoti tal-emissjonijiet, biex hekk “poġġiet prezz” fuq il-karbonju. Għas-setturi l-oħra, l-approċċ kien li jitnaqqsu l-emissjonijiet permezz ta’ miri vinkolanti għat-tnaqqis tal-emissjonijiet ssettjati mill-UE għal kull Stat Membru. L-Istati Membri huma individwalment responsabbli li jiddefinixxu u jimplimentaw il-politiki u l-miżuri nazzjonali sabiex jilħqu dawk il-miri. Dawn l-approċċi huma akkumpanjati kemm minn miżuri tal-UE kif ukoll minn miżuri nazzjonali sabiex tiżdied l-enerġija rinnovabbli u l-effiċjenza fl-enerġija.

IX

Imqar jekk l-isforzi biex jitnaqqsu l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra jkunu ta’ suċċess u l-objettiv tal-Ftehim ta’ Pariġi – li ż-żieda fit-temperatura globali mill-era preindustrijali ‘l hawn tinżamm taħt iż-2°C – jintlaħaq, l-adattament għal klima li qiegħda tinbidel huwa neċessarju. It-tibdil fil-klima diġà qed iħalli impatt fuq l-ambjent, fuq is-soċjetà u fuq l-ekonomija, bit-tisħin bħalissa kemm jaqbeż il-1°C, meta mqabbel mal-perjodu preindustrijali. Il-klima tal-Ewropa se tkun sinifikattivament differenti minn dik tal-lum jekk ikun hemm żieda ta’ 2°C fit-temperatura Il-bażi għall-azzjoni tal-UE fil-qasam tal-adattament hija l-istrateġija tal-UE dwar l-adattament tal-2013, li tinkoraġġixxi lill-Istati Membri jieħdu azzjoni imma mingħajr ma tobbligahom.

X

Fi snin reċenti, is-SAIs u l-QEA snin awditjaw qasam wiesa’ ta’ suġġetti differenti dwar l-enerġija u t-tibdil fil-klima. Awditi dwar l-enerġija kkostitwew il-biċċa l-kbira mir-rapporti, filwaqt li suġġetti oħra, bħall-adattament, irċevew inqas attenzjoni. Għalkemm il-kopertura tal-awditjar kienet tvarja, jistgħu jiġu identifikati għadd ta’ sejbiet komuni. Mill-awditi nstab li d-differenzi fil-mod kif l-Istati Membri implimentaw il-leġiżlazzjoni tal-UE u amministraw is-swieq tal-enerġija tagħhom żamm lura l-progress lejn l-ikkompletar tas-suq intern tal-enerġija tal-UE. Minkejja ż-żieda b’suċċess fis-sorsi ta’ enerġija rinovabbli u t-tnaqqis fl-ispejjeż tagħhom globalment, l-awditi sabu nuqqas ta’ kosteffettività kif ukoll ostakoli għall-investimenti. Problemi ta’ kosteffettività ġew identifikati wkoll regolarment fl-awditi tal-effiċjenza fl-enerġija; fil-qasam tal-enerġija nukleari, is-SAIs sabu żidiet fl-ispiża kif ukoll dewmien li kienu sinifikanti. L-awditi wrew ukoll li l-bidla għal modi ta’ trasport b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju mhijiex qiegħda sseħħ sa livell suffiċjenti. Fil-qasam tal-adattament, l-awditi ffukaw prinċipalment fuq l-għargħar. Hawnhekk, l-awdituri sabu problemi fil-prevenzjoni tal-għargħar, fil-protezzjoni u fir-rispons.

XI

Din l-analiżi panoramika tidentifika seba’ oqsma ta’ sfidi prinċipali:

1. Governanza tal-enerġija u tat-tibdil fil-klima
2. Politika bbażata fuq l-evidenza
3. It-tranżizzjoni enerġetika
4. Użu effettiv tar-riċerka u tal-innovazzjoni
5. Ippjanar għall-adattament, u kif l-adattament jiġi indirizzat
6. Finanzjament
7. Involviment taċ-ċittadini tal-UE

Introduzzjoni

Elementi fundamentali tal-enerġija u tat-tibdil fil-klima

01

Il-livelli tad-diossidu tal-karbonju (CO₂) atmosferiku laħqu qċaċet ġodda b’400 parti għal kull miljun fl-aħħar tal-2015¹. L-2016 kienet l-iktar sena sħuna li qatt ġiet irreġistrata skont is-settijiet tad-data ewlenin kollha tat-temperatura ta’ wiċċ id-dinja: bħala medja, id-dinja kienet 1.1°C iktar sħuna milli kienet fil-perjodu preindustrijali. Fl-2016, il-kappa tas-silġ fl-Artiku nxtorbot għall-iżgħar daqs tagħha minn kemm ilhom jinżammu r-rekords bis-satellita fl-1979. Franza u l-Ġermanja esperjenzaw għargħar sinifikanti f’Mejju u Ġunju, imma Lulju u Awwissu kienu l-iktar xhur xotti li qatt ġew irreġistrati fi Franza.

02

It-tibdil fil-klima u l-kawżi tiegħu ma għadhomx iktar suġġett ta’ tilwim xjentifiku serju. Għal kważi tliet deċennji, eluf ta’ xjenzati minn madwar id-dinja kienu qegħdin jikkontribwixxu għarfien xjentifiku dwar it-tibdil fil-klima u dwar l-impatt ambjentali u soċjoekonomiku tiegħu permezz tal-Grupp Intergovernattiv ta’ Esperti dwar it-Tibdil fil-Klima (IPCC). Skont l-IPCC, l-influwenza umana fuq is-sistema tal-klima hija ċara u evidenti mill-konċentrazzjonijiet dejjem jiżdiedu ta’ gassijiet serra fl-atmosfera u mit-tisħin osservat². Ir-rabta bejn din iż-żieda u ż-żidiet fit-temperatura tad-Dinja hija mifhuma tajjeb (ara l-Kaxxa 1).

03

L-enerġija kellha rwol ewlieni fl-oriġini tal-UE, meta s-sitt Stati Membri fundaturi stabbilew suq komuni għall-faħam u l-azzar fi ħdan il-Komunità Ewropea tal-Faħam u l-Azzar fl-1952 u meta, fl-1957, ħolqu l-Komunità Ewropea tal-Enerġija Atomika (Euratom). L-UE ilha taħdem sa mis-snin disgħin sabiex tistabbilixxi suq intern tal-enerġija li jippermetti l-fluss liberu tal-enerġija madwar l-UE.

04

L-enerġija u t-tibdil fil-klima huma marbutin mill-qrib ma’ xulxin, peress li l-produzzjoni tal-enerġija, prinċipalment mit-trasformazzjoni u l-kombustjoni ta’ karburanti fossili, u l-użu tal-enerġija – pereżempju mill-industrija, mill-unitajiet domestiċi u mit-trasport – jirrappreżentaw 79 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra (GHG) fl-UE. B’riżultat ta’ dan, it-trasformazzjoni tal-produzzjoni tal-enerġija u tal-użu tagħha hija essenzjali biex jiġi indirizzat it-tibdil fil-klima. Li jiġu ssodisfati l-ħtiġijiet tal-enerġija filwaqt li jitnaqqsu l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra hija sfida ewlenija għall-UE u għall-Istati Membri tagħhha.

05

Għalhekk il-bini ta’ “unjoni tal-enerġija reżiljenti b’politika dwar il-bidla fil-klima li tħares ‘il quddiem” huwa prijorità ewlenija tal-Kummissjoni Ewropea. L-istrateġija tal-Unjoni tal-Enerġija, bil-ħames dimensjonijiet tagħha, tipprovdi l-qafas għall-kisba ta’ din il-prijorità (ara l-Kaxxa 2). Biex timplimenta din l-istrateġija, il-Kummissjoni pproponiet bosta abbozzi importanti ta’ leġiżlazzjoni u ta’ inizjattivi nonleġiżlattivi dwar l-enerġija u t-tibdil fil-klima fl-2016, b’mod notevoli l-pakkett Enerġija Nadifa għall-Ewropej Kollha³. Dawn se jiġu diskussi fil-Kunsill u fil-Parlament matul l-2017 u l-2018. Minn perspettiva finanzjarja, l-UE daħlet għall-impenn li tonfoq mill-inqas 20 % tal-baġit tagħha għall-2014-2020 fuq l-azzjoni klimatika, jiġifieri madwar EUR 212-il biljun.

06

L-azzjoni tal-UE fil-qasam tal-enerġija u tat-tibdil fil-klima tkopri ż-żewġ risponsi komplementari ta’ politika għat-tibdil fil-klima: il-mitigazzjoni u l-adattament. Il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima tfittex li tindirizza l-kawżi tat-tibdil fil-klima billi tnaqqas jew tillimita l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra u billi ssaħħaħ il-bjar naturali ta’ gassijiet serra. L-adattament għandu l-għan li jantiċipa l-effetti tat-tibdil fil-klima u li jieħu azzjoni xierqa sabiex jipprevieni jew jimminimizza l-ħsara potenzjali.

Għan u approċċ ta’ din l-analiżi panoramika

07

Din l-analiżi panoramika tal-azzjoni tal-UE f’dak li jirrigwarda l-enerġija u t-tibdil fil-klima għandha l-għan li:

• tipprovdi ħarsa ġenerali lejn dak li l-UE qiegħda twettaq f’dan il-qasam;
• tagħti sommarju tax-xogħol ewlieni tal-awditjar li aħna u Istituzzjonijiet Supremi tal-Awditjar (SAIs) oħrajn wettaqna fl-UE sal-lum; u
• tidentifika problemi u sfidi prinċipali biex tinforma d-diskussjoni leġiżlattiva u x-xogħol tal-awditjar fil-ġejjieni.

08

Ir-rapport huwa strutturat kif ġej:

• Il-Parti I tiddeskrivi l-politiki prinċipali tal-UE dwar l-enerġija u t-tibdil fil-klima; l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra minn setturi differenti; il-leġiżlazzjoni settorjali assoċjata tal-UE; kif din il-leġiżlazzjoni ġiet implimentata, u x’finanzjament ġie pprovdut bħala għajnuna fl-ilħuq tal-miri tal-UE dwar l-enerġija u l-klima;
• Il-Parti II tipprovdi analiżi ta’ dak li ġie awditjat fil-qasam tal-enerġija u tat-tibdil fil-klima mill-QEA u mis-SAIs tal-Istati Membri, u ħarsa ġenerali lejn is-sejbiet ewlenin tagħhom. Sommarju tar-rapporti tal-awditjar kollha tal-QEA f’dan il-qasam huwa disponibbli fuq is-sit web tagħna, flimkien ma’ lista tar-rapporti tas-SAIs kollha li ġew eżaminati;
• Il-Parti III tenfasizza l-isfidi prinċipali għall-ġejjieni, kemm biex tinforma d-diskussjoni leġiżlattiva kif ukoll biex tgħin biex jiġu identifikati opportunitajiet u sfidi potenzjali għall-awditjar pubbliku.

09

L-analiżi panoramika mhijiex awditu: hija analiżi bbażata l-aktar fuq informazzjoni disponibbli pubblikament⁴. Mhijiex ibbażata fuq xi xogħol ġdid tal-awditjar u ma tippreżentax xi sejbiet tal-awditjar ġodda jew rakkomandazzjonijiet ġodda. Ir-risposti tal-Kummissjoni għas-sejbiet u r-rakkomandazzjonijiet li saru fir-rapporti individwali tal-QEA kkwotati ġew ippubblikati f’dawk ir-rapporti, u huma disponibbli fuq is-sit web tagħna. Aktar dettalji dwar l-approċċ u s-sorsi tagħna jingħataw fl-Anness.

Parti I – Enerġija u tibdil fil-klima: X’qiegħda tagħmel l-UE

10

Il-Parti I tiddeskrivi x’qiegħda tagħmel l-UE fl-enerġija u t-tibdil fil-klima. Hija tinkludi informazzjoni dwar dan li ġej:

• Ħarsa ġenerali lejn il-kompetenza tal-UE f’dan il-qasam, u lejn ix-xogħol li twettaq fil-livell tal-UE sabiex jiġi mmitigat it-tibdil fil-klima. Din it-taqsima tippreżenta l-miri u l-objettivi prinċipali tal-UE dwar l-enerġija u t-tibdil fil-klima u tiddeskrivi fil-qosor il-qafas bażiku ta’ politika u ż-żewġ pilastri prinċipali biex jintlaħqu l-miri għat-tnaqqis tal-emissjonijiet: l-iskema tal-UE għan-negozjar ta’ emissjonijiet (EU ETS), u l-kondiviżjoni tal-isforzi;
• L-azzjoni ta’ mitigazzjoni f’kull settur ta’ emissjonijiet ta’ gassijiet serra: il-provvista tal-enerġija, l-industrija, il-bini, it-trasport, l-agrikoltura u l-forestrija u l-iskart. Il-provvista u l-użu tal-enerġija jirrappreżentaw 79 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE, u għalhekk jingħataw l-iktar enfasi;
• L-adattament għat-tibdil fil-klima, b’enfasi fuq il-bidliet u l-impatti mistennija fuq is-soċjetà u fuq l-ambjent;
• Politiki oħrajn li jappoġġjaw l-implimentazzjoni tal-azzjoni tal-UE f’dak li jirrigwarda l-enerġija u t-tibdil fil-klima, jiġifieri r-riċerka u l-innovazzjoni, il-finanzjament pubbliku u privat għall-mitigazzjoni u l-adattament għat-tibdil fil-klima, u azzjonijiet għat-titjib tat-tfassil ta’ politiki u l-implimentazzjoni tagħhom.

Il-kompetenza tal-UE fil-qasam tal-enerġija u tat-tibdil fil-klima

11

L-enerġija u t-tibdil fil-klima huma żewġ oqsma li fihom l-UE u l-Istati Membri għandhom kompetenza kondiviża⁵. Dan ifisser li l-UE u l-Istati Membri jistgħu jilleġiżlaw u jadottaw atti legalment vinkolanti. L-Istati Membri jistgħu jeżerċitaw il-kompetenza proprja tagħhom sakemm l-UE ma tkunx ifformulat u implimentat politiki u strateġiji dwar l-enerġija jew dwar it-tibdil fil-klima⁶.

12

L-objettivi tal-politika tal-UE dwar l-enerġija huma stipulati fit-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea⁷, li jiddikjara li, fi spirtu ta’ solidarjetà bejn l-Istati Membri, l-għanijiet tal-politika tal-UE dwar l-enerġija huma li:

• tassigura l-funzjonament tas-suq tal-enerġija;
• tassigura s-sigurtà tal-provvista tal-enerġija fl-Unjoni;
• tippromwovi l-effiċjenza fl-enerġija u l-iffrankar fl-użu tal-enerġija kif ukoll l-iżvilupp ta’ forom ta’ enerġija ġodda u rinnovabbli; u
• tippromwovi l-interkonnessjoni ta’ netwerks tal-enerġija.

13

It-Trattat jistipula wkoll li miżuri implimentati fil-qafas tal-politika tal-UE dwar l-enerġija ma għandhomx “jolqtu d-dritt ta’ Stat Membru li jiddetermina l-kundizzjonijiet għall-isfruttament tar-riżorsi ta’ enerġija tiegħu, l-għażla tiegħu bejn riżorsi differenti ta’ enerġija u l-istruttura ġenerali tal-provvista ta’ enerġija tiegħu”. Madankollu, dan huwa suġġett għal derogi. B’mod partikolari, il-politika tal-UE dwar l-ambjent tista’ tipprovdi għal miżuri li jaffettwaw b’mod sinifikanti l-għażla ta’ Stat Membru bejn sorsi differenti ta’ enerġija u l-istruttura ġenerali tal-provvista tal-enerġija tiegħu⁸.

14

Il-kompetenza tal-UE fil-qasam tat-tibdil fil-klima ġejja mill-kompetenza tagħha fil-qasam tal-politika ambjentali. L-objettivi għall-politika ambjentali tal-UE, stabbiliti fit-Trattat, jinkludu⁹:

• salvagwardja, il-ħarsien (protezzjoni) u t-titjib tal-kwalità tal-ambjent;
• ħarsien tas-saħħa tal-bniedem;
• użu għaqli u razzjonali tar-riżorsi naturali; u
• promozzjoni ta’ miżuri fil-livell internazzjonali sabiex jittrattaw problemi ambjentali reġjonali jew globali, u b’mod partikolari li jiġġieldu l-bidla fil-klima.

15

It-Trattat jiddikjara wkoll li l-politika ambjentali tal-UE għandha tistrieħ fuq il-prinċipji tal-prekawzjoni, tal-prevenzjoni, tat-tiswija tat-tniġġis f’ras il-għajn, u fuq il-prinċipju ta’ “min iniġġes iħallas”¹⁰. Bħala prinċipju ġenerali, il-ħtiġijiet (ir-rekwiżiti) għall-ħarsien tal-ambjent għandhom ikunu integrati fid-definizzjoni u l-implimentazzjoni tal-politika u l-attivitajiet tal-Unjoni, partikolarment bl-għan li jinkoraġixxu żvilupp sostenibbli¹¹.

16

Kemm fl-enerġija kif ukoll fit-tibdil fil-klima, skont liema jkun is-suġġett eżatt, l-UE għandha l-kompetenza li taġixxi fuq il-livell internazzjonali. Pereżempju, l-UE tista’ tinnegozja jew tidħol fi ftehimiet internazzjonali ma’ partijiet terzi waħedha jew b’mod konġunt mal-Istati Membri¹².

Ftehimiet internazzjonali dwar il-klima

17

It-tibdil fil-klima ma jistax jiġi indirizzat bl-isforzi ta’ pajjiżi jew reġjuni li jaġixxu waħedhom. L-UE dan tagħrfu¹³. L-UE u l-Istati Membri jemettu biss madwar 12 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra globali¹⁴, għalhekk kellhom rwol ewlieni fin-negozjar tal-ftehimiet internazzjonali dwar il-klima taħt il-Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil fil-Klima (UNFCCC)¹⁵, li taħtha ntlaħaq qbil dwar il-Protokoll ta’ Kjoto u l-Ftehim ta’ Pariġi.

18

Il-Protokoll ta’ Kjoto ġie adottat fl-1997 u daħal fis-seħħ fl-2005. Għas-37 pajjiż u għall-Unjoni Ewropea, il-protokoll issettja objettiv li l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra jitnaqqsu b’5 % matul il-perjodu 2008-12 meta mqabbla mal-livelli tal-1990. L-Unjoni Ewropea daħlet għall-impenn li tnaqqas l-emissjonijiet tagħha bi 8 % minflok b’5 %¹⁶. Taħt il-Protokoll ta’ Kjoto kif emendat f’Doha fl-2012, l-UE u l-Istati Membri tagħha kienu daħlu għall-impenn li jnaqqsu l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tagħhom b’20 % sal-2020, meta mqabbla mal-livelli tal-1990.

19

Taħt il-Ftehim ta’ Pariġi, il-gvernijiet qablu li jżommu ż-żieda fit-temperatura medja globali f’dan is-seklu “sew taħt” 2°C aktar mil-livelli preindustrijali, filwaqt li mmiraw li jillimitawha għal 1.5°C. Il-firmatarji tal-Ftehim ta’ Pariġi, inklużi l-UE u kull Stat Membru, issottomettew dettalji ta’ kif se jikkontribwixxu għal din il-mira¹⁷. Skont l-UNFCCC, dawn il-kontribuzzjonijiet mhumiex se jkunu suffiċjenti biex jillimitaw iż-żieda globali fit-temperatura għal inqas minn 2°C¹⁸. Għalhekk, il-firmatarji qablu li jiltaqgħu mill-ġdid kull ħames snin biex jirrapportaw lil xulxin dwar il-progress li jkunu għamlu u li jistabbilixxu miri aktar ambizzjużi kif mitluba mix-xjenza. Filwaqt li għarfu l-impatti negattivi tat-tibdil fil-klima, il-firmatarji inkludew ukoll dispożizzjonijiet fil-Ftehim ta’ Pariġi li jittrattaw l-adattament għat-tibdil fil-klima.

20

Qabel il-Konferenza ta’ Pariġi, il-pajjiżi żviluppati kienu daħlu għall-impenn li jipprovdu USD 100 biljun kull sena sal-2020 biex jgħinu lill-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp jimmitigaw it-tibdil fil-klima u jadattaw għalih. Fil-Ftehim ta’ Pariġi, il-pajjiżi żviluppati affermaw dan mill-ġdid u kkommettew ruħhom li jżidu l-livell tal-appoġġ mill-2025 ‘il quddiem¹⁹.

Qafas tal-UE għall-enerġija u l-klima

Il-miri u l-objettivi tal-UE dwar l-enerġija u l-klima

21

Sabiex tissodisfa l-obbligi tagħha taħt il-Protokoll ta’ Kjoto u l-Ftehim ta’ Pariġi, l-UE ssettjat diversi miri għaliha nnifisha biex timmitiga t-tibdil fil-klima. Dawn il-miri jinvolvu tnaqqis kwantifikat u dirett fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra, kif ukoll miri speċifiċi għall-produzzjoni tal-enerġija rinnovabbli u għaż-żieda fl-effiċjenza fl-enerġija (ara l-Kaxxa 4).

22

Sal-2014, l-UE kien diġà rnexxielha tnaqqas l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tagħha b’iktar minn 20 % taħt il-livelli tal-1990²⁴. Madankollu, fl-2015, l-emissjonijiet tagħha żdiedu b’0,7 % meta mqabblin mal-2014.

23

Ix-xejriet kurrenti, il-projezzjonijiet u l-miri, bit-tnaqqis fl-emissjonijiet meħtieġ biex jintlaħqu l-miri, jidhru fil-Figura 1. Din turi li l-miri għat-tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra għall-2030 u l-2050 mhumiex se jintlaħqu mingħajr sforzi addizzjonali sinifikanti. Biex jintlaħqu l-miri għall-2030, l-isforzi fit-tnaqqis tal-emissjonijiet annwali jridu jiżdiedu bin-nofs fl-10 snin li ġejjin. Però l-iktar bidla sinifikanti tkun dik meħtieġa wara l-2030, meta r-rata tat-tnaqqis fl-emissjonijiet tkun trid taqbeż il-livelli storiċi b’bejn tlieta u erba’ darbiet sabiex tilħaq l-objettiv għall-2050.

24

Biex jintlaħqu dawn il-miri u objettivi, l-UE ssettjat sottomiri għat-tnaqqis fl-emissjonijiet f’setturi li huma koperti mill-Iskema tal-UE għan-Negozjar ta’ Emissjonijiet (EU ETS). F’setturi li mhumiex koperti mill-EU ETS, l-UE tikkondividi l-isforz fost l-Istati Membri billi tissettja miri nazzjonali vinkolanti għat-tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra – dan jissejjaħ “kondiviżjoni tal-isforzi”. Dawn il-politiki – l-EU ETS u l-kondiviżjoni tal-isforzi – huma deskritti fit-taqsimiet li ġejjin.

25

Sabiex jintraċċaw il-progress miksub fit-tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE, il-Kummissjoni Ewropea u l-Istati Membri jirrapportaw annwalment dwar l-emissjonijiet antropoġeniċi²⁵ tagħhom ta’ gassijiet serra lill-UNFCCC. L-UE stabbiliet ukoll sistema ta’ rapportar intern dwar l-emissjonijiet²⁶. Din is-sistema hija mibnija madwar l-inventarju tal-UE tal-gassijiet serra, li huwa kompilazzjoni ta’ inventarji tal-Istati Membri miġbura mill-Kummissjoni. L-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent (EEA) twettaq kontrolli annwali tal-kwalità tal-inventarji tal-Istati Membri f’kooperazzjoni mal-Eurostat u maċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka tal-Kummissjoni. Taħt l-UNFCCC, jenħtieġ li esperti internazzjonali minn pajjiżi mhux tal-UE jeżaminaw l-inventarji tal-gassijiet serra tal-UE mill-inqas darba kull ħames snin.

26

Fl-2015, l-Istati Membri tal-UE (ara l-Figura 2) emettew madwar 4,6 gigatunnellati ta’ ekwivalenti għad-diossidu tal-karbonju (CO₂e)²⁷.

Skema tal-UE għan-Negozjar ta’ Emissjonijiet

Objettiv u karatteristiċi prinċipali

27

Fl-2005, l-UE introduċiet l-Iskema tal-UE għan-Negozjar ta’ Emissjonijiet (EU ETS) “sabiex tippromwovi t-tnaqqis tal-emissjoni tal-gassijiet serra”²⁸. L-EU ETS kienet l-ewwel skema ta’ diversi pajjiżi²⁹ u b’diversi setturi fid-dinja għan-negozjar ta’ kwoti ta’ emissjonijiet ta’ gassijiet serra. Hija tirrestrinġi l-emissjonijiet ta’ impjanti tal-enerġija, ta’ installazzjonijiet industrijali kbar li jużaw ħafna enerġija, u, mill-2012 ’il hawn, l-emissjonijiet tal-avjazzjoni minn titjiriet intra-ŻEE. Dawn is-setturi jirrappreżentaw madwar 45 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE.

28

L-EU ETS hija magħrufa bħala sistema ta’ limitu u negozjar (“cap-and-trade”)³⁰. L-EU ETS tissettja limitu fuq l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra annwali meħudin kollha f’daqqa: l-emissjonijiet totali matul sena kalendarja jinsabu taħt limitu massimu. Kwoti, li jirrappreżentaw id-dritt li tiġi emessa tunnellata ta’ ekwivalenti għad-diossidu tal-karbonju, jew jiġu rkantati mill-gvernijiet jew mogħtijin bla ħlas lil installazzjonijiet emittenti. Il-kwoti jistgħu jiġu nnegozjati b’mod ħieles fis-suq. Kull sena, l-operaturi jridu jċedu għadd ta’ kwoti li jikkorrispondu għall-emissjonijiet ta’ gassijiet serra rrapportati tagħhom³¹.

29

L-ewwel fażi (2005-2007) tal-EU ETS kienet pilota. Fit-tieni fażi (2008-2012), il-biċċa l-kbira mill-kwoti ngħataw bla ħlas. Fit-tielet fażi (2013-2020), dik attwali, il-limitu massimu ssettjat fil-livell tal-UE jonqos kull sena b’dak li jissejjaħ “fattur lineari ta’ tnaqqis” ta’ 1,74 %. L-għan huwa li sal-2020 l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra fis-settur tal-EU ETS jitnaqqsu b’21 % taħt il-livelli tal-2005³². Għalhekk, l-EU ETS tinkoraġġixxi t-tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra b’mod prevedibbli.

30

Skont il-prinċipju ta’ min iniġġes iħallas, jenħtieġ li l-kwoti kollha tal-EU ETS jiġu rkantati. Imma billi mhux il-pajjiżi kollha tad-dinja jipprezzaw l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra daqs l-UE, l-EU ETS tista’, fit-teorija, tħalli impatt negattiv fuq il-kompetittività internazzjonali tal-industrija tal-UE. B’riżultat ta’ dan, jista’ jkun li xi kumpaniji jagħżlu li jirrilokaw f’pajjiżi b’inqas restrizzjonijiet fuq l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra, biex b’hekk jemettu l-gassijiet serra xi mkien ieħor. Dan il-fenomenu jissejjaħ “rilokazzjoni tal-emissjonijiet tal-karbonju”. Dawk is-setturi li kapaċi jġibu prova³³ li huma esposti għar-riskju ta’ rilokazzjoni tal-emissjonijiet tal-karbonju, bħalma hija l-industrija tal-azzar, jirċievu xi kwoti bla ħlas³⁴. Fis-settur tal-enerġija, li fiżikament ma jistax jirriloka, kważi l-kwoti kollha jiġu rkantati³⁵.

Prezz tal-kwoti tal-EU ETS

31

Element prinċipali tal-EU ETS huwa l-prezz tal-karbonju. Meta jiġi ssettjat limitu massimu assolut (il-”cap”) fuq l-emissjonijiet tinħoloq skarsezza fil-provvista. Il-provvista limitata u d-domanda flessibbli għandhom joħolqu sinjal tal-prezz għall-kwoti tal-karbonju. F’sistema li tiffunzjona tajjeb, l-atturi tas-suq jkunu jinvestu fit-tnaqqis tal-emissjonijiet bl-iktar mod kosteffettiv³⁶. Teoretikament, dawk li għandhom inqas spejjeż biex inaqqsu l-emissjonijiet jagħmlu dan, u jbigħu l-kwoti żejda tagħhom lil dawk li qegħdin jiffaċċjaw spejjeż ogħla. B’limitu massimu li jitbaxxa, l-iskarsezza fis-sistema maż-żmien tkun tiżdied maż-żmien, filwaqt li tgħolli l-prezz tal-karbonju u tirrendi aktar vijabbli opzjonijiet oħra aktar għaljin ta’ investiment fit-tnaqqis tal-emissjonijiet.

32

Il-kumpaniji jinvestu f’teknoloġiji b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju sakemm investimenti bħal dawn ikunu orħos milli kieku jixtru kwoti fis-suq. Għalhekk jeħtieġ li il-prezz tas-suq tal-kwoti tal-EU ETS ikun suffiċjentement għoli biex jiġġustifika deċiżjonijiet ta’ investiment f’teknoloġiji b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju³⁶. Għalhekk, il-prezz tas-suq tal-kwoti tal-EU ETS, u mhux biss it-tnaqqis fl-emissjonijiet, jappoġġja t-tranżizzjoni għal ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju. Mudelli użati mill-Kummissjoni fl-2011 urew trajettorja fil-prezz ta’ EUR 40 kull tunnellata ta’ ekwivalenti CO₂ fl-2020,EUR 100 fl-2030 u EUR 250 sal-2050³⁷. Madankollu, minn EUR 30 fil-bidu tat-tieni fażi, il-prezz tal-kwoti naqas għal madwar EUR 5 fil-bidu tal-2017 (ara l-Figura 3). Dan huwa ħafna inqas mill-kategorija ta’ prezzijiet ta’ EUR 36-72 li, skont il-Kummissjoni ta’ Livell Għoli dwar il-Prezzijiet tal-Karbonju, trid tintlaħaq sal-2020, jekk il-miri dwar it-temperatura fil-Ftehim ta’ Pariġi għandhom jinkisbu³⁸. Il-prezz naqas minħabba li l-provvista ta’ kwoti kienet ogħla mid-domanda. Infatti, fl-aħħar tal-2015, kien għad fadal provvista eċċessiva ta’ 1,8 biljun kwota, ekwivalenti għal sena ta’ emissjonijiet tal-UE mis-settur tal-EU ETS³⁹. Din il-provvista eċċessiva kienet dovuta għar-riċessjoni ekonomika wara l-kriżi tal-2008 kif ukoll għaż-żieda fil-politiki tal-effiċjenza fl-enerġija jew f’dawk tal-enerġija rinnovabbli (ara l-paragrafu 168).

33

Biex jinkiseb mill-ġdid bilanċ aħjar bejn il-provvista u d-domanda, il-Kummissjoni ddifferiet l-irkant ta’ 900 miljun kwota mill-2014-2016 għall-2019-2020 (magħruf bħala “back-loading” jew posponiment lejn tmiem il-perjodu) u stabbiliet riżerva tal-istabbiltà tas-suq permanenti sabiex taħżen parti mill-eċċess ta’ kwoti barra mis-suq tal-karbonju mill-2019 ‘il quddiem.

34

Imqar b’dawn il-miżuri, flimkien mal-proposta leġiżlattiva tal-Kummissjoni⁴⁰ għar-raba’ fażi tal-EU ETS (2021-2030), il-provvista żejda ta’ kwoti se sservi mill-inqas sa madwar l-2030⁴¹.

Deċiżjoni dwar il-kondiviżjoni tal-isforzi u r-regolament propost

35

It-tnaqqis fl-emissjonijiet tas-setturi li mhumiex koperti mill-EU ETS huwa regolat mid-Deċiżjoni dwar il-Kondiviżjoni tal-Isforzi (ESD) tal-2009. Dawn is-setturi jinkludu t-trasport (għajr l-avjazzjoni u t-tbaħħir internazzjonali), l-agrikoltura u l-forestrija, il-bini u l-iskart, kif ukoll setturi industrjali li mhumiex koperti mill-EU ETS. L-emissjonijiet minn dawn is-setturi jirrappreżentaw madwar 55 % tal-emissjonijiet totali tal-UE.

36

Il-miri nazzjonali dwar l-emissjonijiet għall-2020 ġew issettjati abbażi tal-PDG per capita. L-ogħna Stati Membri huma meħtieġa jnaqqsu l-emissjonijiet tagħhom b’20 % sal-2020 meta mqabbla mal-livelli tal-2005. Stati Membri inqas għonja għandhom il-permess li jżidu l-emissjonijiet tagħhom sal-2020⁴². Dan minħabba li l-irkupru fit-tkabbir ekonomiku tagħhom huwa mistenni jiġġenera emissjonijiet ogħla. Madankollu, il-Kummissjoni osservat li l-miri ssettjati jirrappreżentaw limitu fuq l-emissjonijiet tagħhom meta mqabbla mar-rati pproġettati għaż-żamma tal-istatus quo. Għaldaqstant sforz ta’ tnaqqis huwa meħtieġ mill-Istati Membri kollha⁴³. L-Istati Membri huma responsabbli għad-definizzjoni u l-implimentazzjoni ta’ politiki u miżuri nazzjonali biex jillimitaw l-emissjonijiet mis-setturi li huma koperti mill-ESD⁴⁴.

37

Sal-2020, dawn il-miri nazzjonali mistennija huma mistennija jikkontribwixxu nofs il-mira tal-UE li jitnaqqsu 20 % tal-emissjonijiet, bin-nofs l-ieħor jiġi mis-setturi tal-EU ETS. Skont il-Kummissjoni, li timmonitorja l-konformità, l-UE tinsab fit-triq it-tajba biex tikseb it-tnaqqis mis-setturi taħt l-ESD⁴⁵.

38

Is-sostituzzjoni tal-ESD ilha tiġi diskussa fil-Parlament Ewropew u fil-Kunsill mill-2016. Il-proposta tal-Kummissjoni tinkludi tnaqqis annwali vinkolanti tal-gassijiet serra mill-Istati Membri biex inaqqsu l-emissjonijiet tas-setturi li ma jaqgħux taħt l-ETS bi 30 % sal-2030 meta mqabbla mal-2005.

Sorsi tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra: l-importanza tas-settur tal-enerġija

39

Il-produzzjoni tal-enerġija, prinċipalment mit-trasformazzjoni u l-kombustjoni ta’ karburanti fossili, u l-użu tal-enerġija mis-setturi ekonomiċi kollha, jirrappreżentaw 79 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE (ara l-Figura 4). Emissjonijiet oħrajn ta’ gassijiet serra jiġu minn proċessi industrijali minbarra l-użu tal-enerġija (ara l-paragrafi 80 sa 84), minn prattiki agrikoli (ara l-paragrafi 103 sa 110) jew mill-immaniġġjar tal-iskart (ara l-paragrafi 111 sa 113). Dawn il-perċentwali ftit li xejn inbidlu mill-1990 ‘il hawn.

40

Id-79 % rrappreżentati mill-enerġija jinkludu l-produzzjoni tal-elettriku u l-ġenerazzjoni tas-sħana kif ukoll il-ħruq ta’ karburanti fl-industrija, fil-bini, fit-trasport u fl-agrikoltura. Għalhekk, bidliet fil-mod kif nipproduċu l-elettriku u s-sħana u fil-mod kif nużaw l-enerġija fl-ekonomija tagħna huma essenzjali biex jitnaqqsu l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra⁴⁶.

41

Billi l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra huma kkawżati prinċipalment mill-produzzjoni u l-użu tal-enerġija, l-effiċjenza fl-enerġija jista’ jkollha impatt sinifikanti fuq it-tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra. Barra minn hekk, id-domanda għall-investiment fl-enerġija u għall-importazzjonijiet tagħha tonqos u l-konsumaturi jiffrankaw il-flus. L-effiċjenza fl-enerġija ġiet deskritta bħala l-iktar mod malajr u l-inqas għali ta’ kif jiġu indirizzati l-isfidi tas-sigurtà tal-enerġija u dawk ambjentali u ekonomiċi⁴⁷. Kien għalhekk li l-UE fasslet leġiżlazzjoni biex tistabbilixxi sett ta’ miżuri f’bosta setturi li jemettu gassijiet serra⁴⁸ u ssettjat għaliha nnifisha miri tal-effiċjenza fl-enerġija għall-2020 u għall-2030.

42

L-UE ssettjat għaliha nnifisha mira mhux vinkolanti ta’ żidiet ta’ 20 % fl-effiċjenza fl-enerġija sal-2020 meta mqabbla ma’ projezzjonijiet dwar il-konsum tal-enerġija primarja fil-ġejjieni (ara l-paragrafu 21)⁴⁹. L-Istati Membri ddeċidew huma stess dwar il-miri indikattivi nazzjonali tagħhom tal-effiċjenza fl-enerġija, li, fit-teorija, għandhom iġibu l-mira ta’ 20 % ssettjata għall-UE fl-intier tagħha. Madankollu, skont l-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent, dawn ikunu jirriżultaw fi ffrankar ta’ 17,7 % tal-konsum tal-enerġija primarja sal-2020, li huwa inqas mill-mira tal-UE ta’ 20 %⁵⁰.

43

Il-mira tal-effiċjenza fl-enerġija tal-UE għall-2030 hija li l-effiċjenza fl-enerġija tittejjeb b’”mill-inqas 27 % fil-livell tal-UE” meta mqabbla ma’ projezzjonijiet tal-konsum tal-enerġija fil-ġejjieni, b’reviżjoni fl-2020 “bil-ħsieb ta’ mira ta’ 30 %”. Fl-2016, il-Kummissjoni pproponiet li żżid il-mira għal 30 % u li tagħmilha vinkolanti fil-livell tal-UE⁵¹.

44

Is-setturi ekonomiċi kollha, bħalma huma l-industrija, it-trasport u l-agrikoltura, jużaw l-enerġija. Mod ieħor kif wieħed iħares lejn l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra huwa li l-emissjonijiet jiġu analizzati skont is-settur (ara l-Figura 5) u mhux skont is-sors (ara l-Figura 4). Abbażi ta’ dan, is-settur tal-provvista tal-enerġija, prinċipalment il-produzzjoni tal-elettriku u s-sħana⁵², jipproduċi 29 % tal-emissjonijiet totali, li jagħmluh l-ikbar produttur uniku ta’ emissjonijiet ta’ gassijiet serra. Dan huwa segwit mis-settur tat-trasport (26 % tal-emissjonijiet), mis-settur industrijali (19 %) u mis-settur tal-bini (12 %).

45

It-taqsimiet li ġejjin jippreżentaw l-azzjoni tal-UE li ttieħdet biex jitnaqqsu l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra f’dawn is-setturi. Għal kull settur, iċ-ċart bar żgħira fuq in-naħa tal-lemin juri kif dawn l-emissjonijiet jammontaw.

Provvista tal-enerġija

Ħarsa ġenerali lejn is-settur tal-provvista tal-enerġija

46

Fl-2015, 29 % tal-gassijiet serra ġew emessi mis-settur tal-provvista tal-enerġija, prinċipalment mill-ġenerazzjoni tal-elettriku u s-sħana. Madwar l-UE, l-elettriku u s-sħana ġew prodotti minn ħames sorsi prinċipali: l-enerġija rinnovabbli, il-faħam, l-enerġija nukleari, il-gass, u ż-żejt.

47

L-Istati Membri għandhom taħlitiet tal-enerġija li jvarjaw bil-kbir, raġuni li tispjega għalfejn jiffaċċjaw sfidi differenti ta’ sigurtà tal-provvista tal-enerġija u ta’ dekarbonizzazzjoni (ara l-Figura 6).

48

L-aħħar 10 snin raw tkabbir rapidu fl-użu tal-enerġija rinnovabbli għall-ġenerazzjoni tal-elettriku u s-sħana madwar l-UE (ara l-Figura 7). Is-sehem tal-gass żdied sal-2010, u naqas minn dik id-data ‘l hawn. Is-sehem tal-enerġija nukleari baqa’ ftit jew wisq stabbli. L-użu tal-faħam u ż-żejt naqas. Dan it-tkabbir fl-użu ta’ sorsi rinnovabbli kien magħmul l-iktar miż-żieda ta’ 387 darba fl-użu tal-enerġija eolika bejn l-1990 u l-2015. F’termini relattivi, l-użu tal-enerġija solari kien l-aktar li żdied; żdied b’iktar minn 7750 darba bejn l-1990 u l-2015.

49

Fl-UE, l-elettriku huwa ġġenerat minn sorsi rinnovabbli, mill-fissjoni nukleari jew mill-kombustjoni ta’ karburanti fossili. Is-sorsi rinnovabbli prinċipali għall-elettriku huma l-enerġija idroelettrika, eolika u solari.

50

L-iktar sors importanti għall-ġenerazzjoni tas-sħana huwa l-gass, segwit mill-faħam u mis-sorsi rinnovabbli. Is-sorsi rinnovabbli prinċipali għas-sħana huma l-bijokarburanti solidi⁵³, bħalma huma l-gerbub tal-injam, is-serratura jew id-demel imnixxef, u l-inċinerazzjoni ta’ skart rinnovabbli⁵⁴, bħalma hu l-iskart tal-ikel.

51

Filwaqt li l-elettriku jista’ jiġi ttrasportat fuq distanzi twal, dan isir iktar diffiċli bis-sħana li, jekk tiġi ttrasportata, normalment tiġi distribwita lokalment biss permezz ta’ pipelines tal-misħun fl-ibliet. Għalhekk, il-ġenerazzjoni tal-elettriku u tas-sħana għandhom profili differenti ħafna ta’ produzzjoni u ta’ distribuzzjoni. Minħabba dawn id-differenzi, id-dekarbonizzazzjoni tas-setturi tal-elettriku u tas-sħana tiffaċċja sfidi distinti.

52

Is-sorsi tal-enerġija jvarjaw ħafna f’kemm jipproduċu emissjonijiet ta’ gassijiet serra (ara l-Figura 8). B’riżultat ta’ dan, it-tibdil tas-settur tal-provvista tal-enerġija lejn id-dekarbonizzazzjoni tal-ġenerazzjoni tal-enerġija hija essenzjali għat-tnaqqis tal-emissjonijiet. Fil-paragrafi li ġejjin, aħna niddeskrivu fil-qosor kull wieħed minn dawn is-sorsi ta’ enerġija, u nibdew b’dawk li jikkawżaw l-ikbar ammonti ta’ emissjonijiet ta’ gassijiet serra.

Faħam

53

Fl-2015, il-faħam kien jirrappreżenta madwar 25 % tal-ġenerazzjoni tal-elettriku u s-sħana fl-UE, tnaqqis minn 90 % fis-snin ħamsin bikrin⁵⁵. Għadu jintuża ħafna f’xi Stati Membri minħabba li huwa rħas u disponibbli iktar malajr minn karburanti fossili oħrajn bħalma huma l-gass naturali u ż-żejt⁵⁶. Permezz tiegħu, l-Istati Membri li jħaffru għalih u jużawh ikunu jistgħu jnaqqsu d-dipendenza tagħhom fuq l-importazzjonijiet⁵⁷.

54

Għal kull unità ta’ enerġija li tiġi prodotta, il-faħam jemetti iktar CO₂ milli jemettu karburanti fossili oħrajn. Fl-2015, kwart tal-elettriku u s-sħana tal-UE kienu prodotti mill-faħam, imma l-emissjonijiet ta’ CO2 mill-faħam kienu jikkostitwixxu 72 % tal-emissjonijiet ġenerali ta’ CO2 tal-UE mill-ġenerazzjoni tal-elettriku u s-sħana (ara l-Figura 8).

Żejt u gass

55

Madwar 22 % tal-elettriku u s-sħana tal-UE jiġu ġġenerati miż-żejt u mill-gass naturali. Fl-2015, l-UE importat 89 % taż-żejt tagħha u 69% tal-gass naturali tagħha⁵⁸. Il-gvernijiet nazzjonali jżommu kontroll fuq ir-riżervi taż-żejt u l-gass fit-territorju tagħhom.

56

Sabiex tillimita l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra mill-gass u l-faħam, l-UE qiegħda tappoġġja l-iżvilupp ta’ teknoloġiji ta’ ġbir u ħżin tad-diossidu tal-karbonju (CCS)⁵⁹. Madankollu, dawn it-teknoloġiji huma attwalment għaljin u jinsabu biss fi stadju bikri ta’ żvilupp⁶⁰.

Enerġija nukleari

57

L-enerġija nukleari tiġi prodotta bil-fissjoni nukleari, proċess li ma jemettix gassijiet serra meta jiġġenera l-elettriku⁶¹. Fl-2015, l-enerġija nukleari kienet tirrappreżenta 22 % tal-ġenerazzjoni tal-elettriku u s-sħana fl-UE. Kienet tammonta għal 47 % tal-elettriku b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju tal-UE.

58

Fl-2017, hemm 129 reattur nukleari joperaw f’14-il pajjiż tal-UE. Jeżistu wkoll 90 reattur ieħor li ngħalqu; minn dawn, tlieta ġew dekummissjonati kompletament. Huwa stmat li aktar minn 50 mir-reatturi attwalment operazzjonali tal-UE jkunu ngħalqu sal-aħħar tal-2025. Għalhekk fl-Ewropa qiegħed jiżviluppa suq sinifikanti għad-dekummissjonar ta’ impjanti nukleari⁶².

59

Skont rapport tal-Kummissjoni bbażat fuq data tal-Istati Membri, l-ispiża totali stmata għall-immaniġġjar ta’ karburant użat u skart radjuattiv hija madwar EUR 400 biljun, u l-approċċi għar-rimi ta’ skart ta’ livell radjuattiv intermedju, skart ta’ livell radjuattiv għoli u karburant użat, bħalma huma l-għażla tas-sit jew l-iżvilupp tad-disinn, mhumiex speċifiċi fil-biċċa l-kbira mill-Istati Membri⁶³.

60

L-Istati Membri adottaw politiki differenti rigward l-enerġija nukleari. Xi Stati Membri, bħalma huma r-Repubblika Ċeka, l-Ungerija u r-Renju Unit, qegħdin jippjanaw li jibnu installazzjonijiet tal-enerġija nukleari ġodda, filwaqt li oħrajn qegħdin inaqqsu d-dipendenza tagħhom mill-enerġija nukleari – pereżempju, fl-2011, il-Ġermanja ddeċidiet li tneħħi gradwalment l-enerġija nukleari sal-2022 bħala parti mill-politika tagħha dwar it-tranżizzjoni tal-enerġija, u Franza ddeċidiet li tnaqqas id-dipendenza tagħha mill-enerġija nukleari.

61

L-UE tittratta l-enerġija nukleari minn bosta angoli, li wħud minnhom jaqgħu taħt it-trattat Euratom:

• il-leġiżlazzjoni dwar is-sikurezza nukleari tistabbilixxi qafas li jiżgura s-sikurezza nukleari eż. tal-installazzjonijiet nukleari⁶⁴ u għall-immaniġġjar ta’ skart radjuattiv u fjuwil (karburant) użat⁶⁵;
• il-leġiżlazzjoni dwar salvagwardji nukleari tiżgura li l-materjali nukleari jintużaw biss għall-iskopijiet iddikjarati mill-utenti tagħhom;
• ir-riċerka nukleari, bl-inklużjoni ta’ kontribut kbir għar-Reattur Termonukleari Sperimentali Internazzjonali (ITER), għandha l-għan li turi l-fattibbiltà futura tal-fużjoni nukleari⁶⁶ bħala sors vijabbli ta’ enerġija;
• id-dekummissjonar nukleari: l-UE tipprovdi assistenza finanzjarja għad-dekummissjonar ta’ tmien reatturi nukleari tal-ewwel ġenerazzjoni ta’ disinn Sovjetiku fil-Litwanja, fil-Bulgarija u fis-Slovakkja.

Enerġija rinnovabbli

62

Sal-2020, 20 % tal-konsum finali tal-enerġija tal-UE għandu jiġi minn sorsi rinnovabbli⁶⁷ (ara l-paragrafu 21). Din il-mira tinkludi l-użu ta’ sorsi rinnovabbli fis-setturi kollha possibbli, jiġifieri l-użu tagħhom fil-ġenerazzjoni tal-elettriku u s-sħana imma wkoll fit-trasport. Il-Figura 9 turi l-miri nazzjonali vinkolanti għall-Istati Membri kollha, abbażi tal-ġid relattiv tagħhom,u tal-progress li sar mill-2005 ‘l hawn. Fl-2015, 16,7 % tal-konsum finali gross tal-enerġija tal-UE ġie minn sorsi rinnovabbli.

63

Il-mira għall-2030 ta’ sehem ta’ 27 % tal-enerġija rinnovabbli mill-konsum finali tal-enerġija ma tinkludix il-miri għall-Istati Membri individwali⁶⁸.

64

Iż-żieda madwar id-dinja fil-produzzjoni rinnovabbli tal-elettriku u fl-investiment fiha wasslet għal tnaqqis sinifikanti fl-ispiża ta’ bosta sorsi rinnovabbli fl-aħħar għaxar snin. Pereżempju, l-ispejjeż tal-fotovoltajċi fuq skala tal-utilità u tal-enerġija eolika naqsu b’85 % u b’65 % rispettivament bejn l-2009 u l-2015⁶⁹. Huwa mistenni tnaqqis ulterjuri⁷⁰. B’riżultat ta’ dan, bosta teknoloġiji tal-enerġija rinnovabbli issa jistgħu jikkompetu ma’ sorsi ta’ enerġija tradizzjonali għall-produzzjoni tal-elettriku (ara l-Figura 10).

Suq intern tal-enerġija u sigurtà tal-provvista

65

Is-suq intern tal-enerġija huwa l-istruttura regolatorja u infrastrutturali li, ladarba tkun stabbilita b’mod sħiħ, għandha tippermetti l-fluss liberu u n-negozjar mingħajr fruntieri tal-gass u l-elettriku madwar l-UE. Huwa jimmira li jilħaq b’mod kosteffettiv l-objettivi tal-politika tal-UE dwar l-enerġija, li tiġi pprovduta enerġija affordabbli, bi prezz kompetittiv, sostenibbli u assikurata (sigura)⁷¹. Għandu wkoll il-potenzjal li jibbenefika l-iżvilupp ta’ sorsi ta’ enerġija b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju: f’suq miftuħ tal-enerġija, l-enerġija rinnovabbli tista’ tgħaddi mill-fruntieri u tkun disponibbli fuq bażi iktar permanenti, fejn qabel l-intermittenza setgħet kienet problema.

66

Sabiex jiġi żviluppat suq intern tal-enerġija, huwa meħtieġ kemm li jiġu stabbiliti regoli dwar kif għandhom jiffunzjonaw is-swieq tal-enerġija tal-gass u tal-elettriku kif ukoll li jiġi żgurat li jkun hemm infrastruttura adegwata stabbilita għal dan il-għan. Il-qafas leġiżlattiv għal-liberalizzazzjoni tas-swieq tal-enerġija nazzjonali, ta’ spiss monopolizzati u jappartjenu lill-Istat, ġie żviluppat progressivament (ara l-Kaxxa 5). Regoli aktar dettaljati qegħdin jiġu stabbiliti f’linji gwida u kodiċijiet tan-netwerk⁷² li jissettjaw standards tekniċi komuni.

67

L-Istati Membri huma responsabbli għall-implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni u l-linji gwida. Il-Kummissjoni timmonitorja din l-implimentazzjoni u għandha s-setgħa li tiftaħ proċeduri ta’ infrazzjoni, li jistgħu jwasslu għat-tressiq ta’ każ quddiem il-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja.

68

Il-pjan kien li s-suq intern tal-enerġija jiġi kkompletat sal-2014⁷⁸. Minkejja li sar progress sinifikanti f’xi reġjuni tal-UE, is-suq intern tal-enerġija għadu ma ġiex ikkompletat⁷⁹. Meta għarfet dan, il-Kummissjoni ħarġet “Qafas Strateġiku għal Unjoni tal-Enerġija Reżiljenti b’Politika dwar il-Bidla fil-Klima li tħares ‘il quddiem” fl-2015⁸⁰ (ara l-paragrafu 5) u, fl-2016, pakkett ta’ inizjattivi leġiżlattivi u nonleġiżlattivi – il-pakkett Enerġija Nadifa għall-Ewropej Kollha⁸¹. Kemm l-Istrateġija tal-Unjoni tal-Enerġija kif ukoll il-Pakkett tal-2016 ma jikkonċernawx biss l-iżvilupp tas-suq intern tal-enerġija imma jlaqqgħu flimkien bosta linji ta’ politika – dawn huma ttrattati fit-taqsimiet rilevanti ta’ din l-analiżi panoramika.

69

L-iżvilupp tas-swieq interni tal-elettriku u tal-gass naturali huwa l-bażi biex tiġi żgurata l-provvista tal-enerġija⁸² b’mod kosteffettiv billi dawn jiftħu l-possibbiltajiet għal diversifikazzjoni ikbar tal-provvista bil-ħolqien ta’ negozju flessibli fi ħdan l-Istati Membri u bejniethom. Il-leġiżlazzjoni tal-UE dwar l-interruzzjoni tal-provvista tal-elettriku u tal-gass qiegħda tiġi aġġornata. Il-proposti jinkludu bidla minn approċċ nazzjonali għal wieħed reġjonali u transkonfinali meta jiġu ttrattati l-interruzzjonijiet tal-provvista⁸³.

70

Infrastruttura adatta hija meħtieġa daqs l-istrutturi tas-suq u r-regolamentazzjoni effettiva għall-funzjonament tas-suq intern tal-enerġija u għaż-żieda fis-sigurtà tal-provvista. Din tinkludi l-infrastruttura bejn u fi ħdan l-Istati Membri. L-UE ssettjat objettiv li l-kapaċità ta’ interkonnessjonijiet transkonfinali tal-elettriku⁸⁴ tkun mill-inqas 10 % tal-kapaċità installata tal-produzzjoni tal-elettriku fi kwalunkwe Stat Membru partikolari⁸⁵ sal-2020 u li tkun mill-inqas 15 % sal-2030⁸⁶. L-interkonnetturi jistgħu jiffaċilitaw l-akkoppjament tas-swieq tal-enerġija nazzjonali, li għandu jtejjeb is-sigurtà tal-provvista u jbaxxi l-prezzijiet tal-enerġija. L-UE tappoġġja l-iżvilupp ta’ infrastruttura transkonfinali, pereżempju billi tirrikjedi proċeduri simplifikati ta’ għoti tal-permessi, billi tiffaċilita l-allokazzjoni tal-ispejjeż bejn Stati Membri differenti, u billi tiffinanzja parzjalment proġetti ta’ infrastruttura magħżula⁸⁷.

71

Evalwazzjoni tal-Kummissjoni fl-2017 tikkonkludi li sar progress, imma tenfasizza bosta problemi pendenti rigward l-implimentazzjoni tas-suq intern tal-enerġija, bħalma huma dawn li ġejjin⁸⁸:

• Għadhom jeżistu konġestjonijiet minħabba infrastruttura nieqsa jew mhux użata biżżejjed fl-elettriku u l-gass. Pereżempju, l-interkonnessjonijiet tal-elettriku u, fejn rilevanti, il-linji interni għadhom fil-bżonn ta’ titjib fil-Lbiċ tal-Ewropa, bħal fi Spanja u fi Franza, u f’pajjiżi Ewropej tat-Tramuntana u tal-Lvant, bħall-Ġermanja, il-Polonja u r-Repubblika Ċeka;
• Kien hemm konverġenza fil-prezzijiet nazzjonali tal-gass bl-ingrossa bejn l-2013 u l-2015, filwaqt li d-differenzi fil-prezz fis-suq tal-elettriku bl-ingrossa baqgħu sinifikanti⁸⁹.

Tranżizzjoni lejn produzzjoni tal-enerġija b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju

72

It-tranżizzjoni lejn settur tal-provvista tal-enerġija b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju tirrikjedi bidliet ulterjuri sinifikanti fil-produzzjoni tal-enerġija⁹⁰. Taħt il-qafas ta’ politika attwali⁹¹, it-taħlita enerġetika tal-ġejjieni hija pproġettata li tinbidel (ara l-Figura 11), bi tnaqqis qawwi fil-produzzjoni domestika tal-UE għall-fjuwils fossili kollha (il-faħam⁹², iż-żejt u l-gass) u resqien lejn l-enerġija rinnovabbli. Għalhekk hija meħtieġa kapaċità addizzjonali ta’ ġenerazzjoni ta’ enerġija rinnovabbli.

73

Se jeħtieġ li t-tkabbir fis-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli jsir l-iktar fis-settur tal-elettriku, peress li l-potenzjal għal użu ikbar ta’ sorsi rinnovabbli għas-sħana huwa iktar limitat attwalment⁹³. It-trasformazzjoni profonda tas-sistema tal-enerġija tippreżenta bosta sfidi. L-ewwel nett, iż-żieda u l-integrazzjoni ta’ forom intermittenti ta’ sorsi rinnovabbli, l-iktar dawk eoliċi u solari, f’sistema tal-elettriku, fejn il-provvista u d-domanda jridu jkunu bbilanċjati kostantement u fejn is-soluzzjonijiet ta’ ħżin huma limitati attwalment, jippreżentaw sfidi tekniċi. Sfida oħra hija d-deċentralizzazzjoni tal-produzzjoni tal-enerġija, l-iktar minn sorsi rinnovabbli, f’netwerk u suq tal-elettriku li huma mibnija madwar separazzjoni ċara bejn il-produtturi, id-distributuri u l-konsumaturi⁹⁴.

74

Barra minn hekk, il-waqgħa fil-prezzijiet bl-ingrossa u l-kapaċità żejda ta’ ġenerazzjoni ftit li xejn joffru inċentiv għall-investiment f’kapaċitajiet u netwerks ġodda. Se jkun meħtieġ li jsiru investimenti ulterjuri fil-ġenerazzjoni ta’ enerġija rinnovabbli, imma l-leġiżlazzjoni attwali ma tiżgurax inċentivi biżżejjed għal investimenti privati fil-kapaċitajiet ġodda ta’ ġenerazzjoni u fin-netwerk⁹⁵.

75

Jekk l-intervent tal-gvernijiet fis-suq tal-elettriku ma jkunx maħsub bil-għaqal, minkejja l-intenzjonijiet tajbin kollha, dan jista’ joħloq iktar distorsjoni fil-funzjonament tas-suq tal-enerġija u jista’ jwassal għal spejjeż ogħla, jew għal kompetizzjoni inġusta. Għalhekk, bħal f’setturi oħrajn, għajnuna mill-istat bħal din hija permessa biss taħt ċerti ċirkostanzi fi ħdan l-UE, u l-Istati Membri jridu jikkonformaw mal-linji gwida dwar l-għajnuna mill-Istat maħruġin mill-Kummissjoni, speċjalment fis-settur tal-enerġija rinovabbli fejn il-livell tal-appoġġ pubblika għadu sinifikanti. Mill-2017 ‘il quddiem, biex tingħata kwalunkwe għajnuna lill-infrastruttura tal-enerġija rinnovabbli sar meħtieġ proċess ta’ offerti miftuħ u kompetittiv⁹⁶.

76

Sabiex jagħmlu tajjeb għall-intermittenza tas-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli, u peress li soluzzjonijiet għall-ħżin tal-elettriku⁹⁷ jew għall-immaniġġjar tad-domanda⁹⁸ għadhom mhumiex daqstant mifruxa, l-Istati Membri jżommu xi kapaċità ta’ ġenerazzjoni tal-elettriku konvenzjonali biex jipprevienu l-possibbiltà ta’ qtugħ ta’ elettriku meta, pereżempju, id-domanda tkun għolja imma r-riħ u x-xemx ikunu skarsi. Il-fornituri tal-elettriku jistgħu jiġu offruti pagamenti sabiex iżommu disponibbli mezzi ta’ ġenerazzjoni tal-elettriku mhux intermittenti (bħal faċilitajiet ta’ ġenerazzjoni bil-faħam jew bil-gass). Dawn il-pagamenti, magħrufa bħala “mekkaniżmi ta’ kapaċità”, għandhom il-possibbiltà li jfixklu l-kompetizzjoni jekk ma jkunux iddisinjati b’mod xieraq⁹⁹.

77

Il-kumpaniji tal-enerġija tal-UE rrikonoxxew li l-elettriku li jiġi prodott mill-faħam jemetti iktar emissjonijiet ta’ gassijiet serra mill-elettriku li jiġi prodott minn sorsi oħrajn (ara l-paragrafu 54). F’April 2017, utilitajiet tal-elettriku mill-Istati Membri kollha – għajr il-Polonja u l-Greċja – daħlu għall-impenn li ma jinvestux f’impjanti ġodda ta’ produzzjoni tal-enerġija bil-faħam wara l-2020¹⁰⁰ sabiex jikkontribwixxu għall-provvista ta’ “enerġija nadifa għall-Ewropej”. Ir-Renju Unit ukoll ħabbar l-intenzjoni tiegħu li sal-2025 jagħlaq l-impjanti kollha ta’ produzzjoni tal-enerġija bil-faħam u li n-nuqqas ta’ kapaċità jimlieha prinċipalment b’impjanti ġodda tal-gass u tal-enerġija nukleari.

78

L-għeluq ta’ impjanti tal-enerġija nukleari (ara l-paragrafu 58) u bil-faħam u tal-minjieri tal-faħam, li ta’ spiss ikunu impjegaturi reġjonali sinifikanti, jista’ joħloq sfidi soċjali. Il-Kummissjoni¹⁰¹ qiegħda tqis kif l-aħjar tappoġġja t-tranżizzjoni strutturali f’reġjuni li jużaw ħafna faħam u karbonju, f’konformità mar-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat, pereżempju, billi tipprovdi gwida dwar kif għandhom jintużaw fondi eżistenti u billi tiffaċilita l-iskambju tal-aħjar prattika¹⁰².

79

Sabiex tindirizza ħafna minn dawn l-isfidi, il-Kummissjoni pproponiet firxa ta’ miżuri leġiżlattivi u nonleġiżlattivi f’Novembru 2016. Diskussjonijiet li għaddejjin fil-Parlament u fil-Kunsill ikopru, pereżempju, regoli li jissoktaw isaħħu s-suq intern tal-enerġija¹⁰³ inkluża aktar kooperazzjoni bejn l-Istati Membri; għall-ewwel darba fil-livell tal-UE, xi aspetti tal-ħżin tal-enerġija¹⁰⁴; u t-tħejjija ta’ pjanijiet nazzjonali integrati għall-enerġija u l-klima maħsuba biex itejbu l-governanza tal-enerġija u l-klima tal-UE¹⁰⁵.

Industrija

80

L-emissjonijiet diretti mill-industrija kienu jirrappreżentaw 19 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE fl-2015. L-emissjonijiet indiretti dovuti għall-użu tal-elettriku u s-sħana jitniżżlu fil-kategorija tal-provvista tal-enerġija.

81

Madwar nofs l-emissjonijiet tas-settur industrijali huma kkawżati mill-ħruq ta’ karburanti. Il-bqija jiġu emessi fi proċessi industrijali, bħal matul il-produzzjoni tas-siment, u fl-użu ta’ prodotti.

82

Installazzjonijiet industrijali kbar u li jużaw ħafna enerġija huma inklużi fl-EU ETS, li hija l-qafas prinċipali għall-azzjoni ta’ mitigazzjoni tal-UE għal dan is-settur (ara l-paragrafu 27). Madwar żewġ terzi tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra industrijali huma koperti mill-EU ETS. Il-bqija huma koperti mill-kondiviżjoni tal-isforzi (ara l-paragrafi 35 sa 38). Taħt l-EU ETS, il-kumpaniji jridu jieħdu inkunsiderazzjoni l-prezz tal-karbonju u, fit-teorija, għaldaqstant jiġu inċentivati biex inaqqsu l-emissjonijiet tagħhom. Fil-prattika, jingħataw kwoti sostanzjali bla ħlas lis-setturi esposti għall-kompetizzjoni internazzjonali. Il-livell tal-kwoti bla ħlas huwa ppjanat li jonqos bil-mod maż-żmien iktar ma l-azzjoni klimatika globali tnaqqas ir-riskji ta’ rilokazzjoni tal-emissjonijiet tal-karbonju (ara l-paragrafu 30).

83

L-emissjonijiet mill-industrija huma influwenzati wkoll mill-azzjoni tal-UE f’oqsma oħrajn, bħalma huma l-miżuri ta’ effiċjenza fl-enerġija¹⁰⁶ u l-istandards ta’ kwalità tal-arja¹⁰⁷. Pereżempju, kumpaniji kbar huma meħtieġa jwettqu awditi tal-enerġija, mill-inqas kull erba’ snin, biex jidentifikaw modi kif inaqqsu l-konsum tal-enerġija tagħhom¹⁰⁸. Id-Direttiva dwar l-Emissjonijiet Industrijali, li tissettja limiti tal-emissjonijiet għal emissjonijiet li mhumiex ta’ gassijiet serra u standards minimi tat-teknoloġija għall-installazzjonijiet, ikkontribwiet ukoll indirettament għal tnaqqis fl-emissjonijiet tas-CO₂¹⁰⁹.

84

L-emissjonijiet mill-użu ta’ prodotti jikkonsistu prinċipalment f’gassijiet fluworurati. Dawn ġew introdotti sabiex jissostitwixxu l-klorofluworokarburi li jnaqqsu l-ożonu, użati f’ħafna applikazzjonijiet industrijali u domestiċi bħal refriġeraturi u kundizzjonaturi tal-arja. Illum, il-gassijiet fluworurati jirrappreżentaw madwar 2,7 % tal-emissjonijiet totali ta’ gassijiet serra tal-UE; l-emissjonijiet ta’ dawn il-gassijiet żdiedu b’66 % bejn l-1990 u l-2015. Peress li dawn il-gassijiet għandhom potenzjal għoli ta’ tisħin globali¹¹⁰, l-UE fasslet leġiżlazzjoni biex tissettja objettiv li, sal-2030, l-emissjonijiet tagħhom jitnaqqsu għal żewġ terzi tal-livelli tal-2014.

Bini

85

L-enerġija ġġenerata fuq il-post u l-ħruq ta’ karburanti għas-sħana jew għat-tisjir fil-bini jirrappreżentaw 12 % tal-emissjonijiet totali ta’ gassijiet serra tal-UE. Barra minn hekk, il-bini jikkonsma l-elettriku; pereżempju, għad-dwal, għall-IT, għat-tisħin u, iktar minn qabel, għat-tkessiħ. L-emissjonijiet ta’ gassijiet serra li joriġinaw minn dan huma meqjusa fis-settur tal-provvista tal-enerġija. B’kollox, il-bini jikkonsma 40 % tal-enerġija totali tal-UE¹¹¹.

86

Madwar 75 % tal-bini fl-UE mhuwiex effiċjenti fl-enerġija¹¹². Għalhekk l-UE introduċiet bosta miżuri għall-iffrankar tal-enerġija fil-bini, bħal ċertifikazzjoni komuni tal-konsum tal-enerġija li jsir mill-bini¹¹³, miri għar-rinnovament ta’ bini pubbliku¹¹⁴ u standard ta’ “bini b’użu ta’ kważi żero enerġija”, li se jkun obbligatorju għall-bini pubbliku ġdid mill-2019 ‘il quddiem, u għall-bini kollu mtella’ mill-2021 ‘il quddiem¹¹². L-investimenti fl-effiċjenza fl-enerġija tal-bini jiffaċċjaw ċerti ostakoli, bħal inċentivi maqsuma bejn is-sidien u l-kerrejja ta’ bini, spejjeż kbar bil-quddiem u, ta’ spiss, perjodi twal ta’ ħlas lura. Fl-2016, il-Kummissjoni pproponiet reviżjoni tal-leġiżlazzjoni tagħha dwar il-bini¹¹⁵.

87

Minbarra l-effiċjenza fl-enerġija tal-bini, l-azzjoni tal-UE ffokat fuq prodotti domestiċi effiċjenti fl-enerġija¹¹⁶. F’kooperazzjoni mal-Istati Membri¹¹⁷, il-Kummissjoni żviluppat rekwiżiti minimi obbligatorji rigward il-konsum tal-enerġija għal ċerti prodotti¹¹⁸ u introduċiet tikkettar obbligatorju biex il-konsumaturi jiġu infurmati¹¹⁹. Skont il-Kummissjoni, dawn il-politiki dwar l-effiċjenza ta’ prodotti huma mistennija jiffrankaw lill-UE madwar l-ekwivalenti tal-konsum tal-enerġija primarja annwali tal-Italja u jilħqu kważi nofs il-mira ta’ 20 % ta’ effiċjenza fl-enerġija sal-2020¹²⁰.

Trasport

Is-settur u l-emissjonijiet ta’ CO₂ tiegħu

88

Is-settur tat-trasport bħalissa jirrappreżenta 26 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE¹²¹. Madwar tliet kwarti tal-emissjonijiet tat-trasport jiġu mit-trasport bit-triq, u b’mod speċjali mill-karozzi (ara l-Figura 12).

89

L-emissjonijiet minn setturi oħra b’mod ġenerali ilhom jonqsu mill-1990, imma l-emissjonijiet mis-settur tat-trasport ma naqsux: attwalment qegħdin jiġu emessi sinifikattivament iktar gassijiet serra milli fl-1990 u, wara xejra ta’ tnaqqis bejn l-2007 u l-2013, ix-xejra reġgħet żdiedet fl-2014 u fl-2015 minħabba domanda ikbar għat-trasport marbuta mal-irkupru ekonomiku.

Trasport bit-triq

90

L-UE ssettjat standards ta’ emissjonijiet ta’ CO₂ għall-karozzi u l-vannijiet mibjugħa fl-UE (ara l-Kaxxa 6). Jeħtieġ li karozzi ġodda jkollhom tikketti bid-dettalji tal-emissjonijiet ta’ CO₂ tagħhom¹²².

91

Vetturi tqal (HDVs) bħalma huma trakkijiet, xarabanks u kowċis kienu jirrappreżentaw 14 % tal-vetturi kollha fit-toroq tal-UE fl-2015, u pproduċew madwar 26 % tal-emissjonijiet ta’ CO₂ mit-trasport tat-triq fl-UE: 4 % tal-emissjonijiet totali ta’ gassijiet serra tal-UE¹²⁶. Għall-kuntrarju tal-karozzi u l-vannijiet, l-HDVs mhuma suġġetti għall-ebda standard dwar l-emissjonijiet ta’ CO₂. L-istrateġija tal-UE għall-2014¹²⁷ għandha l-għan li tidentifika modi ta’ monitoraġġ tal-emissjonijiet tal-HDVs¹²⁸, mhux modi ta’ tnaqqis tagħhom. Il-Kummissjoni¹²⁹ tqis din l-istrateġija bħala l-ewwel pass essenzjali lejn azzjoni fil-ġejjieni. B’riżultat ta’ dan, il-Kummissjoni pproponiet leġiżlazzjoni ġdida għall-monitoraġġ u r-rappurtar tal-emissjonijiet ta’ CO₂ minn HDVs ġodda li jitqiegħdu fis-suq tal-UE¹³⁰.

Avjazzjoni, trasport bil-baħar u bix-xmara, u trasport multimodali

92

L-avjazzjoni kienet tirrappreżenta 3,4 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE fl-2015. Madwar 3,1 % ta’ dawn l-emissjonijiet kienu kkawżati minn titjiriet bejn pajjiżi taż-ŻEE¹³¹ u oħrajn li mhumiex fiż-ŻEE; il-bqija kienu kkawżati minn titjiriet fi ħdan iż-ŻEE. Sal-2020, l-emissjonijiet mill-avjazzjoni internazzjonali fuq livell globali huma pproġettati li jkunu madwar 70 % ogħla milli kienu fl-2015. Sal-2050, huwa mbassar li jistgħu jerġgħu jiżdiedu sa seba’ darbiet aktar mil-livelli tagħhom fl-2005¹³².

93

L-emissjonijiet minn titjiriet fi ħdan iż-ŻEE ilhom mill-2012 koperti mill-EU ETS (ara l-paragrafu 27). It-titjiriet bejn pajjiżi taż-ŻEE u oħrajn li mhumiex fiż-ŻEE huma koperti minn ftehim li ntlaħaq taħt l-Organizzazzjoni tal-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali (ICAO) f’Ottubru 2016, skont liema ftehim kumpaniji kbar tal-ajru¹³³ se jkollhom jikkumpensaw parti mill-emissjonijiet tagħhom billi jiksbu krediti internazzjonali tal-karbonju¹³⁴. Il-parteċipazzjoni f’din l-iskema se ssir obbligatorja fl-2027. L-ICAO introduċiet ukoll standard għaċ-ċertifikazzjoni tal-emissjonijiet ta’ CO₂ għall-inġenji tal-ajru.

94

It-trasport marittimu u fl-ilmijiet navigabbli interni kien jirrappreżenta 3,3 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE fl-2015, bil-biċċa kbira minnhom ġejjin mit-tbaħħir internazzjonali, jiġifieri t-tbaħħir bejn portijiet tal-UE u oħrajn li mhumiex tal-UE¹³⁵. It-trasport marittimu internazzjonali jirrappreżenta madwar 2,1 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra fuq livell globali u hija pproġettata żieda ulterjuri fil-firxa ta’ bejn il-50 u l-250 % sal-2050¹³⁶. Dawn l-emissjonijiet ma jitqisux fil-miri ta’ tnaqqis tal-UE u attwalment mhumiex regolati fuq livell internazzjonali.

95

Filwaqt li l-konsum tal-karburant tal-vapuri huwa magħruf, il-proċessi ta’ rapportar u ta’ verifikazzjoni għadhom neqsin¹³⁷. Biex tindirizza din il-problema, u biex tagħti ambitu għal miżuri potenzjali ta’ tnaqqis fl-emissjonijiet aktar tard, l-UE introduċiet sistema għall-monitoraġġ, ir-rapportar u l-verifikazzjoni tal-gassijiet serra emessi mill-vapuri¹³⁸. Fl-istess ħin, l-UE ħadmet ukoll mal-Organizzazzjoni Marittima Internazzjonali (IMO), li laħqet ftehim fuq livell globali dwar skema ta’ Monitoraġġ, Rapportar u Verifikazzjoni għall-gassijiet serra mit-tbaħħir fl-2016¹³⁹.

96

It-trasport bl-ilma u dak ferrovjarju jemettu sinifikattivament inqas gassijiet serra għal kull passiġġier jew għal kull tunnellata ta’ merkanzija milli t-trasport bl-ajru jew bit-triq (ara l-Figura 13). Għalhekk, l-użu tat-trasport bl-ilma jew bil-ferrovija f’kombinament mat-trasport bl-ajru u bit-triq jista’ jgħin ukoll biex jitnaqqsu l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra mit-trasport. L-UE tappoġġja l-kombinament ta’ modi ta’ trasport permezz ta’ miżuri li jeliminaw ir-restrizzjonijiet¹⁴⁰ u permezz ta’ miżuri ta’ finanzjament¹⁴¹. Madankollu, fl-2015, 76 % tal-merkanzija kienet għadha tiġi ttrasportata bit-triq¹⁴² (ara wkoll il-paragrafu 173).

Karburanti rinnovabbli

97

L-UE ħadet passi wkoll biex tnaqqas l-emissjonijiet ikkawżati mit-tipi kollha ta’ trasport billi inkoraġġiet l-użu ta’ karburanti rinnovabbli, prinċipalment il-bijokarburanti u l-elettriku. Sal-2020, 10 % tal-enerġija kollha użata fit-trasport trid tiġi minn sorsi rinnovabbli¹⁴³. L-UE tinkoraġġixxi wkoll l-użu ta’ forom oħrajn ta’ karburanti alternattivi b’emissjonijiet baxxi, bħalma huma l-idroġenu u l-gass likwifikat miż-żejt (LPG); hija ssettjat standards komuni għall-infrastruttura relatati mal-karburanti alternattivi, bħalma huma stazzjonijiet tal-iċċarġjar u tar-riforniment, u tirrikjedi li l-Istati Membri jiżviluppaw politika dwar l-infrastruttura¹⁴⁴.

98

Il-bijokarburanti¹⁴⁵ jirrappreżentaw madwar 70 % tal-enerġija rinnovabbli użata fit-trasport¹⁴⁶. Huma jiġu prodotti mill-bijomassa, bħalma huma l-prodotti bijodegradabbli mill-agrikoltura jew mill-forestrija, jew minn skart domestiku u industrijali. Fil-prinċipju, il-bijokarburanti għandhom il-potenzjal li jemettu inqas gassijiet serra mill-karburanti fossili, għaliex l-ammont ta’ CO₂ emess waqt il-kombustjoni tal-bijokarburant kien inqabad mill-atmosfera fejn il-materjali sorsi jkunu tkabbru, u ż-żejt li inkella kien jiġi maħruq ikun għadu taħt l-art.

99

Fil-bidu tas-snin 2000, il-prezzijiet għoljin taż-żejt mhux raffinat iġġeneraw interess mill-ġdid fil-bijokarburanti. Il-bijokarburanti kienu mistennija jnaqqsu d-dipendenza tal-pajjiżi importaturi taż-żejt, jiġġeneraw opportunitajiet ġodda ta’ esportazzjoni għall-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp u jikkontribwixxu għat-tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra¹⁴⁷. Għal dawn ir-raġunijiet, l-UE ssettjat rekwiżit minimu għas-sehem ta’ sorsi rinnovabbli fit-trasport (ara l-paragrafu 97). Dan skatta investimenti fil-kapaċità tal-produzzjoni tal-bijokarburanti. Madankollu, il-bijokarburanti huma effettivi biss fit-tnaqqis ta’ emissjonijiet ta’ gassijiet serra jekk l-emissjonijiet evitati bin-nuqqas ta’ ħruq ta’ fjuwils fossili ma jiġux ikkanċellati bl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra matul iċ-ċiklu sħiħ tal-produzzjoni tagħhom, matul il-kultivazzjoni, it-trasport u t-trasformazzjoni tal-materja prima għall-bijokarburanti, jew b’tibdil fl-użu tal-art. Pereżempju, jekk żona ta’ foresta titqaċċat totalment biex tagħmel il-wisa’ għall-produzzjoni tal-bijokarburanti, tintilef il-kapaċità ta’ ħżin tal-karbonju tal-foresta.

100

Tibdil fl-użu tal-art bħal dan jista’ jkun dirett jew indirett. Pereżempju, jekk foresta titqaċċat totalment sabiex tagħmel il-wisa’ għall-kultivazzjoni ta’ materja prima għall-bijokarburanti, it-tibdil fl-użu tal-art huwa dirett (DLUC). Jekk art agrikola eżistenti tingħata għall-kultivazzjoni tal-bijokarburanti, jekk kollox jibqa’ l-istess, ikun hemm tnaqqis fil-produzzjoni tal-ikel. Għaldaqstant, dan jista’ joħloq il-ħtieġa li jitqaċċat ammont akbar ta’ foresta biex isir spazju għall-produzzjoni tal-ikel: F’dan il-każ, it-tibdil fl-użu tal-art huwa deskritt bħala indirett (ILUC - ara l-Figura 14).

101

It-tħassib dwar it-tibdil fl-użu tal-art għall-kultivazzjoni tal-bijokarburanti u d-diskussjoni leġiżlattiva li rriżultat minnu llimitaw l-iżvilupp tal-bijokarburanti¹⁴⁸. Fl-2013, il-konsum tal-bijokarburanti ġarrab l-ewwel tnaqqis minn meta ġiet implimentata l-ewwel direttiva dwar il-bijokarburanti fl-2003. Id-diskussjoni wasslet lill-UE biex tistipula kriterji ta’ sostenibbiltà li l-bijokarburanti jridu jissodisfaw sabiex ikunu jgħoddu għall-mira ta’ 10 % ta’ karburanti rinnovabbli għat-trasport. Pereżempju, bijokarburanti mkabbrin fuq art imnaddfa li qabel kienet artijiet mistagħdra jew foresti huma esklużi. Madankollu, il-kriterji ma jkoprux it-tibdil indirett fl-użu tal-art, anke jekk il-kapaċità ta’ ħżin tal-karbonju tal-foresta mqaċċta tintilef fiż-żewġ każijiet jekk il-wiċċ tal-art agrikola jrid jibqa’ l-istess. Dan minħabba l-fatt li l-emissjonijiet ILUC ma jistgħux jiġu osservati direttament u jistgħu biss jiġu mmudellati. Biex dawn l-effetti indiretti jittieħdu inkunsiderazzjoni, is-sehem tal-bijokarburanti minn għelejjel tal-ikel li jistgħu jingħaddu mal-mira ta’ 10 % jinsab taħt limitu massimu¹⁴⁹.

102

Bijokarburanti li jiġu prodotti direttament mill-ikel jew minn għelejjel tal-ikel huma magħrufa bħala bijokarburanti tal-ewwel ġenerazzjoni jew konvenzjonali. Bijokarburanti li jiġu prodotti minn skart, minn residwi agrikoli, minn għelejjel li mhumiex tajbin għall-ikel u minn algi, huma magħrufa bħala bijokarburanti avvanzati. Il-bijokarburanti avvanzati ma jikkompetux direttament għall-art ma’ għelejjel tal-ikel jew tal-għalf. Bijokarburanti mill-iskart, bħalma hu ż-żejt tal-ikel użat, diġà huma kummerċjalment disponibbli. Xi proċessi oħrajn ta’ produzzjoni ta’ bijokarburanti avvanzati, bħall-użu ta’ residwi tat-tiben, jinsabu fi stadju bikri ta’ żvilupp¹⁵⁰.

Agrikoltura u forestrija

103

Is-settur tal-agrikoltura tal-UE kien jirrappreżenta 11 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra fl-2015. L-emissjonijiet mill-agrikoltura naqsu b’20 % bejn l-1990 u l-2013, pereżempju minħabba tnaqqis fin-numri tal-bhejjem tal-ifrat u titjib fil-prattiki ta’ ġestjoni tal-azjendi agrikoli¹⁵¹. Mill-2014, l-emissjonijiet mill-agrikoltura reġgħu żdiedu.

104

L-emissjonijiet ta’ gassijiet serra mill-agrikoltura huma prinċipalment l-ossidu nitruż u l-metan, li t-tnejn huma gassijiet serra aktar qawwija mis-CO₂¹⁵². L-emissjonijiet jiġu prinċipalment mill-proċess diġestiv tal-bhejjem u mill-immaniġġjar tal-ħamrija agrikola (ara l-Figura 15).

105

L-UE tirregola s-settur agrikolu prinċipalment permezz tal-Politika Agrikola Komuni (PAK). Il-politika dwar il-forestrija tibqa’ kompetenza tal-Istati Membri, għalkemm xi finanzjament għal miżuri ta’ forestrija huma disponibbli taħt il-PAK. Ir-riċevituri kollha ta’ pagamenti diretti taħt il-PAK iridu jikkonformaw mar-regoli tal-kundizzjonalità¹⁵³. Xi wħud minn dawn ir-regoli huma ta’ benefiċċju għall-ambjent u wkoll immirati għat-tibdil fil-klima, pereżempju billi jippromwovu ż-żamma ta’ materjal organiku fil-ħamrija. Il-bdiewa jirċievu pagamenti addizzjonali – “pagamenti ta’ ekoloġizzazzjoni” – jekk jissodisfaw impenji volontarji li jikkontribwixxu għal objettivi ambjentali u klimatiċi¹⁵⁴.

106

Il-PAK jiffinanzja wkoll miżuri ta’ żvilupp rurali, li wħud minnhom jindirizzaw it-tibdil fil-klima, inklużi investimenti fl-enerġija rinnovabbli jew miżuri ta’ forestrija li jappoġġjaw il-ħżin tal-karbonju.

107

Jeżistu soluzzjonijiet għat-tnaqqis tal-emissjonijiet fis-settur agrikolu, bħalma huma l-użu iktar effiċjenti ta’ fertilizzanti jew prattiki differenti ta’ tnissil ta’ bhejjem tal-ifrat¹⁵⁵. Madankollu, hemm premessa spiss mhux ikkontestata li soluzzjonijiet bħal dawn jinvolvu aktar spejjeż minn azzjonijiet ta’ mitigazzjoni f’setturi oħrajn¹⁵⁶. Skont il-Kummissjoni, realistikament wieħed jista’ jistenna biss kontribut relattivament limitat għat-tnaqqis fl-emissjonijiet mis-settur agrikolu¹⁵⁷. Hija ssuġġeriet l-integrazzjoni ta’ parti mill-potenzjal ta’ ħżin tad-diossidu tal-karbonju fil-ħamrija u l-veġetazzjoni fir-Regolament dwar il-Kondiviżjoni tal-Isforzi għall-2030 (ara l-paragrafu 38).

108

Fil-politika dwar il-klima, il-kunċett ta’ LULUCF (Użu tal-Art, Tibdil fl-Użu tal-Art u Forestrija) ġie żviluppat biex jittieħed kont tal-potenzjal ta’ ħżin u ta’ emissjonijiet ta’ dan is-settur ibbażat fuq l-art (ara l-Kaxxa 7). Fl-2015, is-settur tal-LULUCF assorba biżżejjed CO₂ biex ipatti għal 7 % tal-emissjonijiet totali ta’ gassijiet serra tal-UE; fi kliem ieħor, huwa assorba biżżejjed CO₂ biex ipatti għall-ammont totali ta’ gassijiet serra emessi minn Spanja. Imma, mill-2008 ‘l hawn, il-kapaċità ta’ ħżin tas-settur tnaqqset b’riżultat ta’ fatturi bħalma hi l-maturazzjoni tal-foresti.

109

Sa issa, il-kapaċità li s-settur tal-LULUCF għandu biex jaħżen gassijiet serra ma tteħditx inkunsiderazzjoni fil-kalkoli tal-progress lejn il-miri ta’ tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE għall-2020. Dan ġara parzjalment minħabba li l-effetti tas-settur fuq l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra huma ħafna aktar diffiċli li jiġu vvalutati milli huma l-effetti ta’ setturi oħrajn. Fl-istess ħin il-kapaċità ta’ ħżin, tas-settur, hija influwenzata minn deċiżjonijiet li jittieħdu f’setturi oħrajn. Pereżempju, l-użu dejjem jiżdied tal-bijomassa għall-produzzjoni ta’ enerġija rinnovabbli, filwaqt li jnaqqas l-emissjonijiet fis-settur tal-provvista tal-enerġija, jista’ jwassal għal tnaqqis fil-kapaċità ta’ ħżin tal-karbonju (ara l-paragrafu 100).

110

Bħala l-ewwel pass lejn l-inklużjoni tal-attivitajiet tal-LULUCF fl-impenn tagħha li tnaqqas is-CO₂, l-UE fasslet regoli kontabilistiċi, ibbażati fuq ir-regoli tan-NU għar-rapportar tal-Protokoll ta’ Kjoto¹⁵⁸. F’Lulju 2016, il-Kummissjoni pproponiet kif is-settur jista’ jibda jiġi kkunsidrat fir-rigward tal-miri ta’ tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra għall-2030¹⁵⁹. Dan ikun ifsser li l-emissjonijiet ta’ setturi oħrajn jistgħu jiġu kkumpensati mill-kapaċità ta’ ħżin tal-LULUCF, sa ċerti limiti¹⁶⁰. L-użu ta’ dan il-mekkaniżmu ta’ flessibbiltà jista’ potenzjalment jaħbi insuffiċjenza fl-ilħuq tal-mira tal-ESR fl-2030 b’bejn wieħed u ieħor żewġ punti perċentwali¹⁶¹.

Skart u l-ekonomija ċirkolari

111

Il-bqija tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE jiġu mill-iskart, li jirrappreżenta 3 % tal-emissjonijiet totali ta’ gassijiet serra tal-UE. L-emissjonijiet mill-iskart naqsu bi 42 % bejn l- 1990 u l-2015.

112

L-azzjoni tal-UE f’dak li jirrigwarda l-iskart, l-iktar permezz ta’ leġiżlazzjoni, tinkludi t-tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra direttament permezz tat-tnaqqis ta’ emissjonijiet mill-miżbliet¹⁶² u indirettament permezz tal-prevenzjoni tal-iskart u permezz tar-riċiklaġġ ta’ materjali li inkella kienu jiġu estratti u pproċessati. B’riżultat ta’ dan, l-immaniġġjar aħjar tal-iskart jevita l-emissjonijiet f’setturi oħrajn tal-ekonomija, bħall-provvista tal-enerġija, l-agrikoltura, il-manifattura u t-trasport. Pereżempju, ir-riċiklaġġ tal-iskart fi Franza ffranka l-ekwivalenti ta’ 5 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra fuq livell nazzjonali fl-2014¹⁶³.

113

Kunċett li jappoġġja l-prevenzjoni u r-riċiklaġġ tal-iskart huwa dak tal-”ekonomija ċirkolari”¹⁶⁴. Pereżempju, id-disinn ta’ prodott jista’ jiġi alterat biex jiffaċilita l-użu mill-ġdid jew ir-riċiklaġġ tiegħu, billi jintgħażlu materjali differenti, jiġu standardizzati l-komponenti u tiġi żgurata separazzjoni faċli fit-tmiem tal-ħajja tal-prodott.

Adattament

Tibdil mistenni fit-temperatura u fix-xita

114

L-adattament għat-tibdil fil-klima huwa l-proċess ta’ aġġustament għall-klima reali jew mistennija u għall-effetti tagħha¹⁶⁵. Bħala medja, fl-2016, id-dinja diġà kienet 1,1°C iktar sħuna milli kienet fil-perjodu preindustrijali. Anke jekk l-objettiv tal-Ftehim ta’ Pariġi – li ż-żieda fit-temperatura globali f’dan is-seklu tinżamm sew taħt iż-2°C – jintlaħaq, l-adattament għat-tibdil fil-klima huwa meħtieġ. Ix-xenarju ta’ żieda ta’ 2°C huwa medja globali: anke jekk tintlaħaq, it-temperaturi se jiżdiedu b’ferm iktar minn 2°C f’ċerti reġjuni (ara l-Figura 16). Matul ix-xitwa, it-temperaturi jistgħu jiżdiedu b’medja ta’ minn 5 sa 8°C f’ċerti partijiet tal-Iskandinavja. Fis-sajf, it-temperaturi jistgħu jiżdiedu b’medja ta’ minn 3 sa 4°C fil-biċċa l-kbira ta’ Spanja u fl-Iskandinavja ta’ Fuq¹⁶⁶.

115

It-tibdil fix-xejriet tax-xita u l-borra jistgħu jkunu sinifikanti wkoll (ara l-Figura 17). Ix-xita fix-xitwa tista’ tiżdied b’iktar minn 25 % f’xi partijiet tal-Ewropa ċentrali u tal-Iskandinavja. Il-livelli tax-xita fis-sajf jistgħu jonqsu b’iktar minn 50 % fil-biċċa l-kbira mill-kosta Mediterranja tal-UE.

116

Dan it-tibdil fil-livelli tax-xita se jżid ir-riskju tal-għargħar u tal-erożjoni tal-ħamrija f’ħafna partijiet tal-Ewropa. L-għadd annwali ta’ każijiet ta’ għargħar li kienu jirrikjedu ħlasijiet tal-assigurazzjoni ttrippla mill-1980 ‘il hawn (10 fl-1980 għal 38 fl-2015 u 29 fl-2016)¹⁶⁸. Żieda fil-livell medju tal-baħar fuq livell globali se tirriżulta f’għargħar iktar frekwenti u severi f’żoni kostali. Il-maltempati se jsiru aktar qerrieda¹⁶⁹.

117

L-erożjoni tal-ħamrija, flimkien man-nuqqas ta’ ilma u temperaturi ogħla li jżidu l-evaporazzjoni, iżżid ir-riskju ta’ deżertifikazzjoni. Studji jindikaw li sa 44 % ta’ Spanja, 33 % tal-Portugall, u kważi 20 % tal-Greċja u l-Italja jinsabu f’riskju kbir ta’ erożjoni¹⁷⁰. Dawn l-Istati Membri se jsofru minn temperaturi ogħla u minn inqas xita (ara l-Figura 16 u l-Figura 17). Tnax-il Stat Membru tal-UE ddikjaraw li huma milquta minn deżertifikazzjoni¹⁷¹.

Impatt tat-tibdil fil-klima fuq is-soċjetà

118

It-tibdil fil-klima se jħalli wkoll firxa wiesgħa ta’ konsegwenzi soċjetali: pereżempju, konsegwenzi għas-saħħa tal-bniedem. Jistgħu jinqalgħu riskji severi għas-saħħa u mwiet minn avvenimenti estremi tat-temp bħalma huma maltempati u għargħar, perjodi ta’ sħana jew ta’ kesħa estrema, jew mard iktar mifrux. Pereżempju, mill-1980 sal-2013, żewġ terzi tal-fatalitajiet kollha li rriżultaw minn fenomeni naturali fl-UE ġew ikkawżati minn mewġiet ta’ sħana¹⁷².

119

It-tibdil fil-klima se jkollu impatt ukoll fuq setturi ekonomiċi ewlenin u diġà qiegħed jagħmel dan¹⁷³. L-agrikoltura se tiġi affettwata mid-disponibbiltà tal-ilma, mit-temperatura, minn pesti ġodda u minn speċi invażivi. Filwaqt li r-rendimenti jistgħu jiżdiedu f’żoni tat-Tramuntana, il-produzzjoni f’żoni tan-Nofsinhar tista’ tonqos bi 30 %¹⁷⁴. L-impatti fuq l-ambjent tal-baħar se jolqtu l-industrija tas-sajd¹⁷⁵. Is-settur tal-forestrija se jara bidliet fil-firxa ta’ speċijiet ta’ siġar, żieda fir-riskju ta’ nirien fil-foresti u żieda fil-prevalenza ta’ pesti insetti. Staġuni tal-borra iqsar jew nixfa u mewġiet ta’ sħana se jolqtu t-turiżmu.

120

L-attività ekonomika, u għalhekk l-impjiegi, tista’ tiċċaqlaq minn settur ekonomiku għal ieħor. Filwaqt li l-effetti netti jibqgħu inċerti, jistgħu jinħolqu opportunitajiet ta’ impjieg f’oqsma bħat-tisħiħ jew il-kostruzzjoni ta’ difiżi kostali u kontra l-għargħar u fl-enerġija rinnovabbli¹⁷⁶.

121

Ix-xejriet tad-domanda għall-enerġija se jinbidlu: se jkun hemm inqas domanda għall-enerġija għat-tisħin fix-xitwa, u domanda ikbar għall-enerġija għat-tkessiħ fis-sajf. Il-kapaċità tal-produzzjoni tal-enerġija tista’ tiġi ristretta, pereżempju, minħabba enerġija idroelettrika iktar baxxa jew kapaċità inqas ta’ tkessiħ f’impjanti nukleari.

122

Avvenimenti klimatiċi estremi, bħal għargħar, nixfa u maltempati, u bidliet gradwali, bħalma huma ż-żidiet fil-livell tal-baħar, jistgħu jwasslu biex aktar persuni jemigraw kemm fl-Ewropa stess kif ukoll lejn l-Ewropa.¹⁷⁷. Pereżempju, bosta rapporti¹⁷⁸ ssuġġerew li nixfa reċenti ta’ tliet snin fis-Sirja kienet fattur li kkontribwixxa biex faqqgħet il-gwerra ċivili Sirjana. Hemm riskju ta’ nuqqas ta’ tħejjija għall-migrazzjoni kkawżata mit-tibdil fil-klima¹⁷⁹.

Strateġiji ta’ adattament tal-UE u dawk nazzjonali

123

Billi l-impatti tat-tibdil fil-klima jvarjaw sinifikattivament bejn ir-reġjuni tal-UE u anke fi ħdan l-Istati Membri, huwa probabbli li l-biċċa l-kbira mill-inizjattivi ta’ adattament se jittieħdu fil-livell reġjonali jew lokali. Madankollu, xi impatti tat-tibdil fil-klima jmorru lil hinn mill-fruntieri tal-Istati Membri individwali – pereżempju, baċin ta’ xmara mgħargħar b’riżultat tat-tibdil fil-klima jista’ jħaddan it-territorju ta’ iktar minn pajjiż wieħed.

124

Meta mqabbla mal-azzjoni bikrija dwar il-mitigazzjoni, il-bażi għall-azzjoni tal-UE fil-qasam tal-adattament, l-istrateġija tal-UE dwar l-adattament għat-tibdil fil-klima, ġiet adottata biss fl-2013¹⁸⁰. Din tinkoraġġixxi lill-Istati Membri u lill-ibliet biex jieħdu azzjoni, iktar milli tobbligahom. Pereżempju, hija tiddikjara li jenħtieġ li l-Istati Membri jadottaw strateġija ta’ adattament nazzjonali sal-2017 u jibdew jimplimentawha sal-2020. Ċerti bliet niedu impenn volontarju bbażat fuq l-inizjattiva msejħa “Patt tas-Sindki”. Il-Kummissjoni toffri appoġġ, pereżempju, permezz tal-Pjattaforma Ewropea dwar l-Adattament għall-Klima tagħha, Climate-ADAPT, li tippermetti lill-utenti jaċċessaw u jikkondividu data, prattika tajba u informazzjoni dwar it-tibdil fil-klima mistenni fl-Ewropa.

125

Il-Kummissjoni qiegħda timmonitorja u tivvaluta l-istrateġiji nazzjonali dwar l-adattament u se tqis il-possibbiltà li tipproponi strument legalment vinkolanti fl-2017 jekk l-azzjonijiet tal-Istati Membri jitqiesu insuffiċjenti¹⁸¹. Sa April 2017, 22 Stat Membru kienu adottaw strateġija nazzjonali dwar l-adattament¹⁸².

126

L-adattament huwa indirizzat ukoll, sa livelli li jvarjaw, fil-leġiżlazzjoni settorjali tal-UE. Pereżempju, id-Direttiva Qafas dwar l-Ilma¹⁸³ tikkonċerna aspetti dwar il-kwalità u l-kwantità tal-ilma, u għalhekk tiffoka indirettament fuq problemi ta’ nixfa; id-Direttiva dwar l-Għargħar¹⁸⁴ tittratta l-prevenzjoni tal-għargħar; id-Direttiva dwar l-Għasafar¹⁸⁵ u d-Direttiva dwar il-Ħabitats¹⁸⁶, fost l-oħrajn, jindirizzaw il-protezzjoni tal-bijodiversità.

Appoġġ għall-azzjoni tal-UE f’dak li jirrigwarda l-politiki dwar l-enerġija u l-klima

127

Tliet suġġetti trażversali ewlenin jappoġġjaw l-azzjoni tal-UE fil-politiki dwar l-enerġija u l-klima:

• ir-riċerka u l-innovazzjoni;
• il-finanzjament; u
• it-tfassil u l-implimentazzjoni ta’ politiki abbażi ta’ evidenza.

Riċerka u innovazzjoni

128

L-ilħuq tal-miri dwar l-enerġija u t-tibdil fil-klima fuq livell dinji, u t-trasformazzjoni tal-UE f’soċjetà b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju, se jiddependu mill-iżvilupp ta’ teknoloġiji ġodda f’għadd ta’ setturi bħalma huma l-provvista tal-enerġija u t-trasport¹⁸⁷. Għall-biċċa l-kbira minn dawn is-setturi, alternattivi b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju għadhom mhumiex disponibbli, wisq inqas bi prezzijiet ta’ livell kompetittiv.

129

Il-Programm Qafas għar-Riċerka u l-Innovazzjoni tal-UE, magħruf bħala Orizzont 2020, huwa l-istrument prinċipali ta’ finanzjament tal-UE għar-riċerka u l-innovazzjoni¹⁸⁸. Bħala parti mill-impenn tagħha li tonfoq euro wieħed minn kull ħamsa fuq l-azzjoni klimatika (ara l-paragrafu 133), l-UE daħlet għall-impenn li tonfoq mill-inqas 35 % tal-finanzjament taħt Orizzont 2020 – EUR 27 biljun mill-2014 sal-2020 – fuq ir-riċerka dwar il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima u fuq l-adattament għalih. Barra minn hekk, inizjattivi bħall-Pjan Strateġiku Ewropew għat-Teknoloġija tal-Enerġija (SET) issettjaw miri fil-livell Ewropew, biex inaqqsu l-ispejjeż u jtejbu l-prestazzjoni ta’ teknoloġiji ewlenin b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju biex jagħmluhom aktar kompetittivi kontra s-sorsi tal-enerġija konvenzjonali u biex jaċċelleraw id-dekarbonizzazzjoni tas-sistema tal-enerġija tal-UE.

130

F’bosta oqsma relatati mal-enerġija, l-Ewropa għandha “defiċit ta’ użu b’mod effettiv”, hi u titħabat biex iddaħħal innovazzjonijiet promettenti fis-suq¹⁸⁹. Mudelli u servizzi kummerċjali ġodda li jfixklu, innovazzjoni soċjetali u mekkaniżmi ġodda ta’ politika kif ukoll dawk finanzjarji se jkunu meħtieġa biex it-teknoloġiji jinġiebu fis-suq¹⁹⁰.

131

Bosta inizjattivi ppruvaw jindirizzaw dan. Pereżempju, l-inizjattiva tal-Kummissjoni fl-2016 dwar l-aċċellerazzjoni tal-innovazzjoni fil-qasam tal-enerġija nadifa ppreżentat firxa ta’ miżuri li jtejbu l-ambjent regolatorju, ekonomiku u ta’ investiment għall-innovazzjoni f’teknoloġiji u sistemi fil-qasam tal-enerġija nadifa¹⁹¹. L-inizjattiva enfasizzat ir-rabtiet mal-aġenda tal-Kummissjoni dwar it-tkabbir u l-impjiegi u mal-kompetittività tal-UE¹⁹⁰. Hija ssuġġeriet ukoll li l-finanzjament mill-UE fil-ġejjieni għandu jkun iffokat fuq:

• id-dekarbonizzazzjoni tal-istokk tal-bini tal-UE sal-2050: minn bini b’użu ta’ kważi żero enerġija għal distretti b’enerġija pożittiva;
• it-tisħiħ tat-tmexxija tal-UE fir-rigward tas-sorsi ta’ enerġija rinnovabbli;
• l-iżvilupp ta’ soluzzjonijiet ta’ ħżin tal-enerġija affordabbli u integrati; u
• l-elettromobbiltà u sistema tat-trasport urban aktar integrata.

Finanzjament pubbliku u privat għall-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima u għall-adattament għalih

132

L-iskala tal-ispejjeż ekonomiċi tat-tibdil fil-klima għall-UE tibqa’ mhux ċerta, imma l-probabbiltà hija li tkun sostanzjali (ara l-Kaxxa 8 għal xi stimi).

133

Se jkun meħtieġ li l-finanzjament jiġi kemm minn sorsi pubbliċi kif ukoll privati. Id-daqs relattivament żgħir tal-baġit tal-UE jippermettilha li tiffinanzja direttament frazzjoni biss minn dan ix-xogħol. Biex tiżgura l-koerenza fl-azzjoni leġiżlattiva u biex tagħmel l-aħjar użu mill-baġit tagħha, l-UE ddeċidiet li tinkorpora, jew tintegra, kunsiderazzjonijiet klimatiċi fl-istrumenti kollha ta’ politika u ta’ finanzjament. Dan kien jinkludi l-issettjar ta’ mira li jintefaq euro wieħed minn kull ħamsa, jiġifieri madwar EUR 212-il biljun, fuq azzjoni relatata mal-klima taħt il-qafas finanzjarju 2014-2020 tal-UE.

134

L-UE qiegħda taġixxi wkoll fuq livell internazzjonali, notevolment permezz tal-finanzjament ta’ azzjoni klimatika f’pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp (ara l-paragrafu 20). Pereżempju fl-2015, l-UE, il-BEI u l-Istati Membri pprovdew EUR 17,6 biljun f’għajnuna lil pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp biex jindirizzaw it-tibdil fil-klima.¹⁹⁵.

135

Barra minn hekk, l-UE qiegħda tagħmel użu dejjem ikbar minn strumenti finanzjarji biex tattira l-investiment privat, kemm mill-baġit tal-UE¹⁹⁶ kif ukoll minn barra, pereżempju, bil-Fond Ewropew għall-Investimenti Strateġiċi (FEIS)¹⁹⁷ u bosta sħubiji pubbliċi-privati mal-industrija¹⁹⁸. Il-BEI impenja wkoll mill-inqas 25 % tal-portafoll tas-self tiegħu lil tkabbir b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju u li huwa reżiljenti għat-tibdil fil-klima.

136

Jista’ jkun li l-investiment mis-settur privat ma jkunx limitat għall-mitigazzjoni, imma jkun jinkludi wkoll miżuri ta’ adattament, kemm biex jibni reżiljenza għall-konsegwenzi tat-tibdil fil-klima, kif ukoll biex jibbenefika mill-opportunitajiet ġodda ta’ negozju li dan joħloq¹⁹⁹.

Tfassil u implimentazzjoni ta’ politika bbażata fuq l-evidenza

137

Bl-istess mod fis-settur pubbliku, jenħtieġ li dawk li jfasslu l-politika, huma u jfasslu politiki ġodda, jivvalutaw b’mod xieraq l-effett probabbli tad-diversi possibbiltajiet ta’ politika. Il-Kummissjoni timmira li tieħu d-deċiżjonijiet politiċi b’mod miftuħ u trasparenti, infurmati permezz tal-aħjar evidenza disponibbli u appoġġjati bl-involviment komprensiv tal-partijiet interessati²⁰⁰. Pereżempju, hija tipprepara valutazzjonijiet tal-impatt²⁰¹, li huma obbligatorji għall-inizjattivi kollha li jkollhom impatti ekonomiċi, ambjentali u soċjali sinifikanti²⁰², u twettaq evalwazzjonijiet dwar l-implimentazzjoni tal-politiki.

138

Fil-valutazzjonijiet tal-impatt, il-Kummissjoni toqgħod b’mod estensiv fuq data u mmudellar biex tqabbel flimkien alternattivi ta’ politika. Id-data tiġi pprovduta mill-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent (EEA), mill-Eurostat, jew permezz ta’ bosta inizjattivi ffinanzjati mill-UE bħalma huma l-Climate Services tal-Kummissjoni, il-Copernicus, jew il-portal Climate-Adapt²⁰³. Jistgħu jintużaw ħafna mudelli biex jissimulaw, pereżempju, il-provvista, id-domanda u l-prezzijiet tal-enerġija; l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra minn diversi setturi; u l-eżiti soċjali u ekonomiċi. Fil-Kummissjoni, iċ-Ċentru Konġunt tar-Riċerka (JRC) jipprovdi din il-kapaċità ta’ mmudellar.

139

Il-mudelli kollha ta’ dan it-tip, filwaqt li għandhom valur, għandhom ċerti limitazzjonijiet li l-utenti tagħhom jridu jkunu konxji tagħhom²⁰⁴. Skont xi jkunu l-mudelli li jintużaw, dawn jinkludu:

• is-sensittività tar-riżultati għal suppożizzjonijiet individwali, pereżempju rati ta’ skont fil-kalkolu tar-redditu fuq l-investimenti;
• livell limitat ta’ dettall bħalma huma l-effetti fuq unitajiet domestiċi individwali²⁰⁵; u
• id-diffikultà biex jittieħdu inkunsiderazzjoni skoperti teknoloġiċi ġodda fil-ġejjieni, tibdil soċjetali u l-effetti interrelatati tat-tibdil fil-klima²⁰⁶.

140

Minkejja limitazzjonijiet bħal dawn, hemm qbil ġenerali li d-deċiżjonijiet ta’ politika għandhom ikunu infurmati permezz tal-użu bil-għaqal ta’ varjetà ta’ mudelli u xenarji.

Parti II – X’qegħdin jagħmlu l-QEA u s-SAIs tal-UE fl-enerġija u t-tibdil fil-klima

Ir-rwol tal-Istituzzjonijiet Supremi tal-Awditjar tal-UE fl-enerġija u t-tibdil fil-klima

141

L-Istituzzjonijiet Supremi tal-Awditjar (SAIs) iwettqu awditjar indipendenti estern tal-ġestjoni finanzjarja pubblika. Huma jistgħu jkollhom rwol ewlieni fil-promozzjoni tat-trasparenza, l-obbligu ta’ rendikont, l-effiċjenza u l-effettività tal-amministrazzjonijiet pubbliċi. Is-SAIs ma jawditjawx biss kontijiet finanzjarji u l-legalità u r-regolarità tal-ġestjoni finanzjarja, imma jivvalutaw ukoll il-valur għall-flus – l-ekonomija, l-effiċjenza u l-effettività – tal-firxa sħiħa ta’ attivitajiet governattivi fl-amministrazzjoni pubblika²⁰⁷.

142

Is-SAIs tal-Istati Membri tal-UE u l-QEA, hawnhekk imsejħin kollettivament is-SAIs tal-UE, joħorġu rapporti relatati mal-enerġija u t-tibdil fil-klima. Huma jikkooperaw ukoll fil-qasam tal-enerġija u tat-tibdil fil-klima, b’mod notevoli fil-Gruppi ta’ Ħidma tal-INTOSAI²⁰⁸ u tal-EUROSAI²⁰⁹ dwar l-Awditjar Ambjentali u fil-Kumitat ta’ Kuntatt tas-SAIs tal-Unjoni Ewropea. Il-kooperazzjoni tinkludi l-iżvilupp ta’ standards tal-awditjar, linji gwida, kondiviżjoni ta’ metodoloġiji u rapporti tal-awditjar; huma jwettqu wkoll xi awditi flimkien²¹⁰.

143

Dan ir-rapport jipprovdi sinteżi tax-xogħol li sar mis-SAIs tal-UE dwar l-enerġija u t-tibdil fil-klima matul l-aħħar ħames snin. Huwa jkopri 269 rapport li saru mis-SAIs tal-UE rigward l-enerġija u l-klima bejn l-2012 u Marzu 2017²¹¹. Jinkludi ħarsa ġenerali lejn fejn is-SAIs tal-UE wettqu awditi tal-prestazzjoni u jenfasizza, fejn possibbli, xejriet emerġenti tas-sejbiet. Lista tal-awditi tas-SAIs tal-UE u sommarju tal-41 rapport tal-QEA inklużi f’din l-analiżi huma disponibbli fuq is-sit web tal-QEA. Din l-analiżi ssegwi l-istruttura tal-Parti I ta’ din l-analiżi panoramika: hija tibda b’awditi fis-settur tal-enerġija u l-EU ETS, segwita minn awditi f’setturi oħrajn responsabbli għal emissjonijiet ta’ gassijiet serra, awditi dwar l-adattament għat-tibdil fil-klima u awditi dwar suġġetti orizzonatali u trażversali. Fl-aħħar nett, nidentifikaw ukoll oqsma fejn twettaq inqas xogħol tal-awditjar.

Ħarsa ġenerali lejn ix-xogħol li sar mill-Istituzzjonijiet Supremi tal-Awditjar tal-UE fl-enerġija u t-tibdil fil-klima

144

L-analiżi tar-rapporti tal-awditjar tas-SAIs tal-UE turi li:

• Is-SAIs tal-UE koprew firxa wiesgħa ta’ suġġetti differenti fi ħdan il-qasam tal-enerġija u t-tibdil fil-klima;
• Bħala medja, kull sena huma wettqu madwar 50 awditu relatati mal-enerġija u t-tibdil fil-klima: madwar żewġ awditi għal kull SAI tal-UE kull sena;
• Id-distribuzzjoni tar-rapporti tal-awditjar fost is-SAIs tal-UE tvarja. Fir-risposti tagħhom għall-istħarriġ tagħna, il-biċċa l-kbira mis-SAIs qalu li l-enerġija u t-tibdil fil-klima huma kklassifikati bħala prijorità baxxa fl-ippjanar tax-xogħol tagħhom;
• L-awditi dwar l-enerġija kienu jikkostitwixxu l-ikbar sehem mir-rapporti li saru (38 % – ara l-Figura 18);
• L-ammont ta’ awditi relatati mal-mitigazzjoni, jiġifieri dwar l-enerġija, l-EU ETS u setturi oħrajn li jemettu gassijiet serra (190 rapport), jaqbeż dak tal-awditi dwar l-adattament (53 rapport) b’erbgħa għal kull wieħed.

Enerġija

145

Il-biċċa l-kbira mill-awditi dwar l-enerġija jkopru l-enerġija rinnovabbli u l-effiċjenza fl-enerġija, u, f’numri kemxejn iktar baxxi, is-suq tal-enerġija u s-sigurtà tal-provvista u l-enerġija nukleari (ara l-Figura 19). It-taqsimiet li ġejjin se jittrattaw is-sejbiet tal-awditjar f’kull wieħed minn dawn l-oqsma wara xulxin, u jibdew bis-suq intern tal-enerġija u s-sigurtà tal-provvista.

Suq intern tal-enerġija u sigurtà tal-provvista

146

L-objettiv tas-suq intern tal-enerġija huwa li jippermetti l-fluss liberu u n-negozjar tal-gass u l-elettriku madwar l-UE (ara l-paragrafu 65). Suq intern tal-enerġija li jiffunzjona huwa l-bażi għas-sigurtà tal-provvista tal-enerġija tal-UE. Ir-rapporti tal-awditjar tas-SAIs tal-UE identifikaw il-problemi li ġejjin:

• Sar progress, imma l-objettiv tal-UE li s-suq intern tal-enerġija jiġi kkompletat għadu ma ntlaħaqx, u għad fadal differenzi fil-mod kif l-Istati Membri jimplimentaw il-qafas legali tal-UE u kif jamministraw is-swieq tagħhom;
• L-infrastruttura tal-enerġija għadha mhijiex maħsuba għal swieq kompletament integrati, u ma tipprovdix sigurtà effettiva tal-provvista;
• Kwistjonijiet ta’ kooperazzjoni bejn l-Istati Membri rigward l-infrastruttura transkonfinali għadhom qegħdin jikkawżaw problemi.

147

Fl-2015, il-QEA²¹² sabet li kien sar progress biex jingħaqdu s-swieq fl-Ewropa, imma li kien għad fadal problemi bl-implimentazzjoni tal-qafas legali tal-UE. Differenzi importanti²¹³ f’kif l-Istati Membri organizzaw is-swieq tal-enerġija tagħhom kienu qegħdin iżommu lura l-progress lejn l-ikkompletar tas-suq intern tal-enerġija tal-UE; dawn kienu jfissru wkoll li differenzi sinifikanti fil-prezzijiet bl-ingrossa baqgħu hemm.

148

Is-SAIs nazzjonali għamlu sejbiet simili: is-SAIs tal-Bulgarija fl-2013²¹⁴ u ta’ Franza²¹⁵ fl-2015, pereżempju, ippubblikaw rapporti li ddikjaraw li l-kundizzjonijiet tan-negozjar tal-enerġija kienu għadhom ma jixbhux lil suq ħieles, jew li l-benefiċċji mwegħdin ta’ swieq tal-enerġija miftuħa lill-SMEs u lill-unitajiet domestiċi kienu għadhom ma sarux realtà.

149

L-awditu tal-QEA li sar fl-2015 sab ukoll li l-infrastruttura tal-enerġija, fi ħdan l-Istati Membri u bejniethom, b’mod ġenerali kienet għadha mhijiex maħsuba għal swieq kompletament integrati, u għalhekk ma kinitx tipprovdi sigurtà effettiva tal-provvista tal-enerġija.

150

L-awditu tagħna tal-2015 wera wkoll li, ta’ spiss, il-mira tal-interkonnessjoni tal-elettriku (ara l-paragrafu 70) bejn l-Istati Membri ma kinitx intlaħqet u li l-infrastruttura mibnija mhux dejjem intużat fil-kapaċità sħiħa tagħha. Sibna wkoll li, minbarra d-disponibbiltà limitata ta’ interkonnessjonijiet fiżiċi bejn Spanja u Franza, l-integrazzjoni ta’ Spanja u l-Portugall fis-suq tal-enerġija tal-UE kienet tirrikjedi titjib fis-sistemi tal-grilji tal-elettriku interni, kemm fi Spanja kif ukoll fi Franza.

151

L-iżvilupp ta’ infrastruttura ta’ kooperazzjoni transkonfinali tirrikjedi l-kooperazzjoni bejn Stati Membri ġirien. L-awditu tagħna tal-2015 sab xi eżempji tajbin, bħalma huwa l-Pjan ta’ Interkonnessjoni tas-Suq tal-Enerġija tal-Baltiku (BEMIP), kooperazzjoni bejn bosta Stati Membri u l-Kummissjoni²¹⁶.

152

Imma hemm ukoll eżempji ta’ problemi bl-infrastruttura fi Stat Membru wieħed li jwasslu għal problemi f’pajjiż ġar. Pereżempju, fl-2014, is-SAI Pollakka²¹⁷ sabet li flussi mhux skedati tal-elettriku mill-Ġermanja li jgħaddu mill-Polonja lejn il-grilji Ċeki u Slovakki kienu qegħdin jiddestabbilizzaw il-grilja tal-enerġija Pollakka, u jillimitaw il-kapaċità tagħha li taċċetta importazzjonijiet ta’ enerġija.

153

Wieħed mill-ftit awditi tas-SAIs tal-UE li qegħdin iqisu l-possibbiltà ta’ tranżizzjoni enerġetika (ara l-paragrafi 72 sa 79) b’mod komprensiv kien l-awditu li sar mis-SAI Ġermaniża fl-2016²¹⁸ dwar miżuri għall-implimentazzjoni tat-tranżizzjoni enerġetika fil-Ġermanja. L-awditu sab li l-Ministeru Federali għall-Affarijiet Ekonomiċi u l-Enerġija ma kellux perspettiva ġenerali tal-ispiża totali tat-tranżizzjoni enerġetika, li livelli differenti tal-Gvern ma kinux ikkoordinati u li l-miżuri appoġġjati ntgħażlu mingħajr ma ttieħdet inkunsiderazzjoni l-kosteffettività tagħhom. Filwaqt li laqa’ b’sodisfazzjon il-pubblikazzjoni ta’ rapport ta’ monitoraġġ min-naħa tal-gvern, flimkien ma’ evalwazzjoni indipendenti, mistoqsijiet dwar il-miri u l-evalwazzjoni tal-affordabilità u s-sigurtà tal-provvista tal-enerġija ma ġewx indirizzati biżżejjed. L-awditu qal li t-tranżizzjoni enerġetika Ġermaniża ma tistax tiġi implimentata mingħajr ma jittieħed inkunsiderazzjoni is-suq intern tal-enerġija tal-UE.

Enerġija rinnovabbli

154

Fuq il-livell globali makro, is-snin reċenti urew tkabbir rapidu fl-industriji tal-enerġija rinnovabbli u spejjeż neżlin, pereżempju għall-enerġija eolika u solari. Però, fuq il-livell mikro, nazzjonali u tal-UE, ir-rapporti tas-SAIs tal-UE dwar l-enerġija rinnovabbli, identifikaw:

• ostakoli għall-investimenti;
• nuqqas ta’ kosteffettività; u
• problemi bil-monitoraġġ u l-evalwazzjoni.

155

Ir-rapporti tas-SAIs tal-UE identifikaw ostakoli li xekklu l-investimenti fl-enerġija rinnovabbli, fl-oqsma li ġejjin:

• Ambjent regolatorju: Ir-rapporti, inkluż l-awditu tagħna li sar fl-2014²²³, enfasizzaw ostakoli istituzzjonali u legali kif ukoll ħafna reviżjonijiet tal-oqfsa legali nazzjonali, inklużi bidliet retroattivi fir-reġimi ta’ sussidji, bħala ostakoli għall-investiment. Fl-2012, is-SAI Taljana²¹⁹ ġibdet l-attenjoni għal qafas legali li jvarja bil-kbir bejn ir-reġjuni; u s-SAI Pollakka²²⁰ sabet dewmien fit-tħejjija ta’ regoli ġodda li jirregolaw il-produzzjoni ta’ enerġija rinnovabbli²²¹;
• Sfidi fl-integrazzjoni tal-elettriku minn sorsi ta’ enerġija rinnovabbli għal fis-suq: Awditu li sar minn SAI Żvediża²²² enfasizza l-isfidi fis-suq tal-elettriku. Instab li l-prezz baxx mistenni tal-elettriku ma pprovdiex biżżejjed inċentivi biex is-suq jinvesti fil-kapaċità meħtieġa għall-ibbilanċjar tas-sehem dejjem jiżdied ta’ enerġija rinnovabbli intermittenti fil-grilja. L-awditu tagħna tal-2014 sab problemi fir-rigward tal-ksib ta’ permessi, minn produtturi ta’ enerġija rinnovabbli, għall-konnessjoni mal-grilja;
• Użu limitat li sar mill-baġit tal-UE għall-enerġija rinnovabbli: Filwaqt li l-Istati Membri prinċipalment jiffinanzjaw l-enerġija rinnovabbli minn fondi nazzjonali, l-użu baxx li sar mill-fondi tal-UE disponibbli jista’ jfixkel l-investiment. Ir-rapport tagħna tal-2014 sab użu skars tal-fondi tal-UE għal proġetti ta’ enerġija rinnovabbli meta mqabblin, pereżempju, ma’ proġetti ta’ effiċjenza fl-enerġija. Fil-każijiet fejn il-fondi tal-UE ntużaw, sibna li l-proġetti awditjati wasslu l-outputs kif kien ippjanat u li l-biċċa l-kbira minnhom kienu maturi biżżejjed u lesti biex jiġu implimentati²²³. Bejn l-2013 u l-2015, is-SAIs Taljani²¹⁹ u Rumeni²²⁴ għamlu sejbiet simili dwar l-użu limitat tal-fondi tal-UE għal sorsi ta’ enerġija rinnovabbli.

156

Il-kosteffettività tal-miżuri u l-livell ta’ appoġġ pubbliku kienu temi rikorrenti fir-rapporti tal-awditjar dwar l-enerġija rinnovabbli (ara l-eżempji fil-Kaxxa 9). Fl-2014 sibna li l-kosteffettività ma kinitx il-prinċipju gwida fl-ippjanar u l-implimentazzjoni ta’ proġetti ta’ enerġija rinnovabbli. Sibna wkoll każijiet fejn ġie pprovdut iktar finanzjament pubbliku milli kien meħtieġ biex il-proġetti jkunu ekonomikament vijabbli.

157

Monitoraġġ u evalwazzjoni insuffiċjenti tal-programmi ta’ enerġija rinnovabbli kienet tema oħra identifikata minn bosta awditi li saru mis-SAIs. Pereżempju, fl-2016, is-SAI Ġermaniża sabet li l-programmi kellhom nuqqas ta’ miri, li wassal għall-fatt li r-riżultati tagħhom ma setgħux jiġu mmonitorjati²³⁰. Bl-istess mod, fl-2014, awditu li sar minn SAI Ċeka u awditu li sar mill-QEA²³¹ sabu li l-objettivi u l-indikaturi tal-prestazzjoni ssettjati għall-programmi awditjati kienu impreċiżi u/jew mhux ibbażati fuq data affidabbli tal-linja bażi.

Effiċjenza fl-enerġija

158

Fl-awditi dwar l-effiċjenza fl-enerġija, is-SAIs tal-UE osservaw:

• dewmien fl-ilħuq tal-miri u fit-tnedija tal-programmi;
• nuqqas ta’ kosteffettività; u
• lakuni fil-monitoraġġ u l-evalwazzjoni tal-programmi.

159

Bejn l-2013 u l-2015, bosta SAIs irrapportaw dewmien u riskji assoċjati fl-ilħuq tal-miri tal-UE jew ta’ dawk nazzjonali. Pereżempju, is-SAI Portugiża²³² u dik Slovakka²³³ rrapportaw dewmien fl-implimentazzjoni ta’ miżuri ta’ effiċjenza fl-enerġija għall-bini pubbliku. Is-SAIs Ċeki²³⁴ u Daniżi²³⁵ kkalkolaw li l-pajjiżi tagħhom ma kinux se jilħqu l-miri tagħhom dwar l-effiċjenza fl-enerġija. Is-SAI Slovakka (2015), is-SAI Bulgara (2015), is-SAI Rumena (2014) u s-SAI Portugiża (2013)²³⁶ irrapportaw dwar dewmien fit-tnedija tal-programmi dwar l-effiċjenza fl-enerġija minħabba regolamenti nazzjonali kkumplikati, u nuqqas ta’ persunal disponibbli għall-ġestjoni tal-programmi.

160

Fl-awditu tagħna tal-2012²³⁷, sibna li l-kosteffettività spiss kienet ġiet injorata meta kienu qegħdin jintgħażlu miżuri ta’ effiċjenza fl-enerġija għall-finanzjament pubbliku. Dawn il-problemi komplew jiġu mmarkati fl-awditjar dwar il-miżuri ta’ rinnovament ta’ bini pubbliku mis-SAI Pollakka (2015), mis-SAI Slovakka (2015) u mis-SAI Rumena (2014)²³⁸. F’kuntrast ma’ dan, rapport tal-awditjar Slovakk tal-2017 ikkonkluda li l-finanzjament nazzjonali u tal-UE minfuq fuq ir-rinnovament ta’ bini residenzjali kien kosteffettiv²³⁹.

161

Instabu dgħufijiet fil-monitoraġġ u l-evalwazzjoni ta’ programmi ta’ effiċjenza fl-enerġija mis-SAI Ġermaniża (2016), mis-SAI Slovakka (2015), mis-SAI Pollakka (2015), mis-SAI Slovena (2013) u mis-SAI Portugiża (2013). Pereżempju, l-miżuri kellhom objettivi ddefiniti b’mod fqir²⁴⁰ jew ma kienu jeżistu l-ebda indikaturi affidabbli għall-kejl tal-kisba tal-objettivi²⁴¹.

Enerġija nukleari

162

Il-biċċa l-kbira mir-rapporti tas-SAIs tal-UE dwar l-enerġija nukleari kienu relatati mal-ispejjeż tat-tħaddim u taż-żamma jew tad-dekummissjonar ta’ impjanti tal-enerġija nukleari²⁴². Is-SAIs tal-UE sabu:

• żidiet sinifikanti fl-ispejjeż u inċertezzi;
• nuqqas ta’ provvediment adegwat għall-ispejjeż, jew nuqqasijiet fil-finanzjament; u
• dewmien.

163

Fl-2016, aħna wettaqna awditu²⁴³ biex nivvalutaw xi progress kien sar fi tliet programmi ta’ għajnuna tal-UE għad-dekummissjonar ta’ impjanti nukleari fil-Litwanja, fil-Bulgarija u fis-Slovakkja mill-aħħar awditu tagħna li sar fl-2011. Sibna li kien sar progress f’żoni ta’ radjuattività baxxa, bħalma huma s-swali tat-turbini, imma li d-dekummissjonar tal-bini tar-reatturi kien għadu jrid jibda. Ħafna proġetti ta’ dekummissjonar kienu saru suġġetti għal dewmien u żidiet fl-ispejjeż.

164

Sibna li t-tliet Stati Membri kienu qegħdin jiffaċċjaw sfidi finanzjarji, b’mod partikolari l-Litwanja li, fl-2015, kellha nuqqas ta’ EUR 1,56 biljun fil-finanzjament sal-istadju ta’ kkompletar tad-dekummissjonar. Fit-tliet Stati Membri, l-obbligazzjonijiet għall-ispejjeż futuri ma kinux ġew kontabilizzati b’mod xieraq.

165

Filwaqt li eżamina l-kwistjoni tad-disponiment finali, l-awditu tagħna sab li l-ispejjeż totali stmati tat-tliet programmi ta’ dekummissjonar jirdoppjaw jekk tiġi inkluża l-ispiża tad-disponiment finali minn skart ta’ livell għoli u ta’ karburant użat. Diskussjonijiet rigward soluzzjonijiet potenzjali għad-disponiment kienu għadhom biss fi stadji kunċettwali minkejja li tali soluzzjonijiet jeħtieġu bosta deċennji biex jiġu implimentati.

166

Rapporti oħrajn tas-SAIs tal-UE juru sejbiet simili dwar żidiet fl-ispejjeż u inċertezzi. Awditu tal-2014 minn SAI Franċiża²⁴⁴ sab li, bejn l-2010 u l-2013, l-ispiża tal-enerġija nukleari kienet żdiedet minn EUR 50/MWh għal EUR 60/MWh. Din iż-żieda ta’ 21 % kienet dovuta għal spejjeż taż-żamma dejjem jiżdiedu b’riżultat tal-estensjonijiet għall-ħajja operazzjonali ta’ xi impjanti nukleari. Ir-rapport sab ukoll li l-ispejjeż futuri se jiżdiedu u ġibed l-attenzjoni għall-inċertezza kbira marbuta mal-ispejjeż tad-dekummissjonar u mad-disponiment minn skart nukleari. Fl-2016 is-SAI Franċiża stmat li l-ispejjeż totali taż-żamma tal-impjanti nukleari Franċiżi kienu f’ammont ta’ EUR 100 biljun matul il-perjodu 2014-2030²⁴⁵. Fl-2015, is-SAI tar-Renju Unit irrapportat dwar żidiet fl-ispejjeż u dwar inċertezzi tal-istimar tal-ispejjeż fid-dekummissjonar nukleari²⁴⁶.

Skema tal-UE għan-Negozjar ta’ Emissjonijiet

167

Kważi l-awditi kollha relatati mal-EU ETS ippubblikati wara l-2012 kienu jkopru t-tieni fażi tas-sistema, li kienet operazzjonali mill-2008 sal-2012. Rapport wieħed biss li sar minn SAI²⁴⁷ indirizza t-tielet fażi tal-EU ETS, li hija operazzjonali mill-2013 sal-2020. Dawn ir-rapporti li saru mis-SAIs xeħtu dubju dwar:

• l-effettività tal-iskema, minħabba surplus ta’ kwoti u l-prezzijiet baxxi tal-kwoti b’riżultat ta’ dan;
• in-nuqqas ta’ ġustifikazzjoni soda għall-appoġġ nazzjonali pprovdut lil kumpaniji li jużaw ħafna enerġija li dwarhom jingħad li qegħdin f’riskju ta’ rilokazzjoni tal-emissjonijiet tal-karbonju; u
• aspetti speċifiċi tal-implimentazzjoni.

168

Għal bosta snin, il-prezz tal-kwoti tal-EU ETS kien sinifikattivament irħas milli mbassar (ara l-paragrafu 32). Awditu kooperattiv tal-2012, li kien jinvolvi seba’ SAIs²⁴⁸, sab li dawn il-prezzijiet baxxi kienu qegħdin ixekklu l-effettività tal-EU ETS; is-SAI Ġermaniża²⁴⁹ u dik Franċiża²⁵⁰ waslu għal konklużjoni simili fl-2014. Il-prezzijiet baxxi tal-kwoti tal-EU ETS naqqsu l-inċentiv għall-kumpaniji li jinvestu f’teknoloġija iktar nadifa biex inaqqsu l-emissjonijiet fuq terminu twil. Instab li l-prezzijiet baxxi kienu prinċipalment ir-riżultat ta’ provvista eċċessiva ta’ kwoti²⁵¹, imma li kienu dovuti wkoll għaż-żieda fl-effiċjenza fl-enerġija²⁵² jew għall-politiki dwar l-enerġija rinnovabbli²⁵³. Fl-2014, hija u teżamina l-”back-loading” tal-kwoti biex tindirizza dan l-iżbilanċ fis-suq tal-EU ETS (ara l-paragrafu 33), is-SAI Ġermaniża osservat li dawn il-miżuri ma jkunux joffru soluzzjoni fuq terminu twil²⁵⁴.

169

Żewġ rapporti ta’ awditjar li saru mis-SAIs tal-UE ttrattaw l-appoġġ f’”kumpens” mogħti minn xi Stati Membri lil kumpaniji f’rabta mar-riskju ta’ rilokazzjoni tal-emissjonijiet tal-karbonju (“carbon leakage”) (ara l-paragrafu 30). Filwaqt li rrapporta dwar l-EU ETS u t-taxxi relatati mal-klima, rapport Żvediż²⁵⁵ tal-2012 ikkonkluda li l-Gvern tal-Iżvezja, l-aġenziji tiegħu, u l-Parlament tiegħu ma kellhomx bażi fuqiex jivvalutaw jekk diversi setturi tal-industrija kinux verament f’riskju ta’ rilokazzjoni tal-emissjonijiet tal-kabonju. Filwaqt li eżamina l-kumpens imħallas lill-industriji li jużaw ħafna enerġija fil-Ġermanja, rapport li sar minn SAI fl-2016²⁵⁶ sab li l-ministeru responsabbli ma kienx investiga jekk il-prezzijiet għoljin tal-elettriku kinux verament qegħdin jinkoraġġixxu lill-kumpaniji jirrilokaw u jekk dawn il-prezzijiet tpaċewx minn kisbiet fl-effiċjenza fl-enerġija.

170

Is-SAIs tal-UE vvalutaw ukoll l-implimentazzjoni tal-EU ETS, filwaqt li ġibdu l-attenzjoni għal problemi rigward:

• l-effettività tal-mekkaniżmi li bihom jitnaqqsu l-emissjonijiet permezz ta’ investimenti f’pajjiżi barra mit-territorju tal-UE (il-Lussemburgu, 2014; il-Ġermanja, 2014; il-Portugall, 2011)²⁵⁷;
• Frodi fit-Taxxa fuq il-Valur Miżjud (VAT) li affettwa n-negozjar ta’ emissjonijiet mill-inqas fl-2008 u fl-2009 (Awditu kooperattiv mid-Danimarka, il-Finlandja, il-Latvja, il-Litwanja, in-Norveġja, il-Polonja, l-Iżvezja, 2012; il-Ġermanja, 2014; il-Portugall, 2011)²⁵⁸. Minn dak il-perjodu ‘l hawn, mill-inqas 22 Stat Membru bdew jużaw il-mekkaniżmu tar-reverse charge biex jiġġieldu kontra l-frodi tat-taxxa; fit-teorija, dan għandu wkoll inaqqas ir-riskju li l-frodi tal-VAT taffettwa lill-EU ETS;
• salvagwardji mmirati lejn il-protezzjoni tal-integrità tas-suq li ma kinux robusti biżżejjed, u sistemi għall-monitoraġġ u r-rappurtar tal-emissjonijiet li ma ġewx armonizzati u li kien fihom dgħufijiet (il-QEA, 2015)²⁵⁹.

Trasport

171

L-awditi rilevanti dwar it-trasport kienu jirrigwardaw it-tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra fis-settur tat-trasport direttament, jew modi ta’ trasport b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju, jew bidla għal modi ta’ trasport bħal dawn. Minkejja li l-awditi fuq metodi ta’ trasport b’emissjonijiet għoljin ta’ karbonju, bħat-trasport bit-triq u bl-ajru, jistgħu jqanqlu kwistjonijiet importanti fejn jidħol il-valur għall-flus²⁶⁰, rapporti bħal dawn ma tqisux rilevanti sakemm ma kinux jindirizzaw direttament kwistjonijiet dwar l-enerġija jew it-tibdil fil-klima. Apparti minn awditi dwar il-bijokarburanti, aħna sibna biss awditu wieħed dwar metodi ta’ trasport b’livelli għoljin ta’ emissjonijiet tal-karbonju b’rabta diretta bħal din, jiġifieri rapport dwar l-emissjonijiet tal-karozzi li sar mis-SAI Maltija²⁶¹.

172

L-awditi rilevanti li saru mis-SAIs tal-UE dwar it-trasport osservaw:

• il-bidla fit-trasport tal-merkanzija mit-toroq għall-ferroviji u għall-baħar/passaġġi fuq l-ilma interni kienet għadha mhijiex qiegħda tinkiseb;
• problemi bid-disinn u bl-effettività tal-politika dwar il-bijokarburanti.

173

Bosta rapporti li saru mis-SAIs tal-UE (ir-Repubblika Ċeka, 2017 u 2014; l-Awstrija, 2015) sabu li l-bidla meħtieġa fil-ġarr tal-merkanzija mit-trasport bit-triq għal modi ta’ trasport b’inqas emissjonijiet ta’ karbonju bil-ferrovija u bil-baħar/passaġġi fuq l-ilma interni interni mhijiex qiegħda tinkiseb²⁶². Fl-2015²⁶³ u fl-2016²⁶⁴, aħna sibna li kemm it-trasport fl-ilmijiet navigabbli interni kif ukoll dak ferrovjarju ma rnexxilux jikkompeti mat-trasport bit-triq. Fl-2016²⁶⁵, aħna sibna wkoll investimenti ineffettivi u insostenibbli fil-portijiet.

174

L-iskemi tal-bijokarburanti ġew awditjati minn bosta SAIs tal-UE (il-QEA, 2016; Franza, 2016 u 2012; il-Bulgarija, 2015; il-Portugall, 2014; il-Polonja, 2014; is-Slovakkja, 2014)²⁶⁶. Fir-rapport tagħna tal-2016, aħna sibna dgħufijiet fil-proċeduri użati mill-Kummissjoni għar-rikonoxximent u s-superviżjoni ta’ skemi volontarji li jiċċertifikaw bijokarburanti sostenibbli²⁶⁷. L-istatistika ta’ bażi ma kinitx affidabbli, għax ma kien hemm xejn xi jżomm l-Istati Membri milli jinkludu fl-istatistika tagħhom bijokarburanti li s-sostenibbiltà tagħhom ma kinitx ivverifikata.

175

Fl-2014 u fl-2015, is-SAIs tal-Istati Membri (il-Bulgarija, il-Portugall, il-Polonja)²⁶⁸ kienu sabu li l-miri nazzjonali intermedji għall-bijokarburanti²⁶⁹ ma kinux intlaħqu. Rapport tal-2016 minn Franza rrapporta li l-mira għall-bijodiżil jista’ jkun li tintlaħaq, imma esprima dubji dwar l-ilħuq tal-mira għall-bijoetanol²⁷⁰. Is-SAIs tas-Slovakkja (2014) u ta’ Franza (2012) ġibdu l-attenzjoni għall-impatt limitat tal-bijokarburanti fuq l-indipendenza enerġetika²⁷¹ jew fuq it-tnaqqis tal-emissjonijiet totali ta’ gassijiet serra²⁷².

Agrikoltura u forestrija

176

Minbarra awditu wieħed li sar mill-QEA fl-2012²⁷³, ir-rapporti kollha li saru mis-SAIs tal-UE u li ġew analizzati fis-settur tal-agrikoltura u l-forestrija, u b’rabta potenzjali mal-emissjoni u l-ħżin ta’ gassijiet serra, kienu jirrigwardaw biss il-forestrija. Ma sibniex rapporti dwar l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra mill-agrikolutura.

177

Is-SAIs tal-Belġju (2016) u tar-Rumanija (2014), kif ukoll il-QEA (2015), sabu diversi problemi relatati mad-deforestazzjoni, bħall-kumpens mhux sistematiku għal art deforestata, jew azzjoni inadegwata kontra l-qtugħ illegali ta’ siġar għall-injam²⁷⁴. Rapport li sar mill-QEA fl-2014²⁷⁵ ikkonkluda li l-finanzjament tal-UE għall-prevenzjoni tan-nirien fil-foresti u għar-restawr ta’ foresti li ġarrbu ħsara ma kienx ġie mmaniġġjat tajjeb.

178

Rapporti oħrajn indirizzaw il-kosteffettività tal-miżuri ta’ forestrija. Fl-2017, is-SAI Portugiża kkritikat l-għażla tal-proġetti u l-kwalità tal-evalwazzjonijiet ex ante u ex post²⁷⁶. Fl-2016, is-SAI Litwana sabet spejjeż ta’ ġestjoni għoljin, rati ta’ assorbiment baxxi u dewmien²⁷⁷. Fl-2015, is-SAI Franċiża ġibdet l-attenzjoni għan-nuqqas ta’ koordinazzjoni bejn il-programmi tal-forestrija²⁷⁸.

Skart u l-ekonomija ċirkolari

179

Ir-rapporti li saru mis-SAIs tal-UE dwar l-iskart kienu jkopru prinċipalment:

• l-implimentazzjoni u l-infurzar tal-leġiżlazzjoni dwar l-iskart;
• l-effettività tal-immaniġġjar tal-iskart muniċipali.

180

Bosta rapporti li saru mis-SAIs tal-UE (il-Portugall, 2015; il-Litwanja, 2013; ir-Rumanija, 2013; il-QEA, 2012; u rapport konġunt tal-2012 minn tmien SAIs nazzjonali)²⁷⁹ identifikaw problemi relatati ma’ implimentazzjoni fqira jew mdewma tal-leġiżlazzjoni dwar l-iskart, b’mod partikulari fir-rigward tal-miżbliet.

181

Bosta rapporti, il-biċċa l-kbira minnhom aktar reċenti (Franza, 2017; il-Latvja, 2017 u 2015; l-Estonja, 2016; is-Slovenja, 2015; ir-Renju Unit, 2014; il-Litwanja, 2013) iffokaw fuq l-effettività tal-immaniġġjar tal-iskart muniċipali, bħalma hu skart minn unitajiet domestiċi, istituzzjonijiet u negozji żgħar²⁸⁰. L-awditi sabu dgħufijiet fil-governanza tal-immaniġġjar tal-iskart muniċipali, bħalma huma n-nuqqas ta’ struttura xierqa jew ta’ sorveljanza tal-ilħuq tal-miri u rati baxxi ta’ riċiklaġġ.

182

Ir-rapport li sar mill-QEA fl-2016 dwar il-ħela tal-ikel²⁸¹ ikkonkluda li l-azzjoni meħuda mill-UE sa issa ma kinitx biżżejjed u li l-istrateġija tal-UE dwar il-ħela tal-ikel kellha tissaħħaħ u tiġi kkoordinata aħjar.

Adattament

183

Madwar 20 % tar-rapporti tas-SAIs tal-UE indirizzaw l-adattament għat-tibdil fil-klima. Minn dawn, terz kienu jittrattaw is-suġġett tal-għargħar (ara l-Kaxxa 10 għad-dettalji tas-sejbiet).

184

Awditi oħrajn ittrattaw kwistjonijiet bħall-provvista u l-kwalità tal-ilma²⁸⁷, miżuri ta’ prevenzjoni u ta’ ġestjoni tad-diżastri²⁸⁸ u l-bijodiversità.

185

L-istrateġiji ta’ adattament tal-Istati Membri ġew indirizzati fl-2012 minn awditu kooperattiv ta’ disa’ SAIs kemm tal-UE kif ukoll mhux tal-UE²⁸⁹. L-awditu kkonkluda li l-gvernijiet ma kinux imħejjija biżżejjed għall-impatt mistenni tat-tibdil fil-klima. Minn dak iż-żmien ‘il hawn, l-UE adottat strateġija ta’ adattament għat-tibdil fil-klima, li tinkoraġġixxi lill-Istati Membri kollha jadottaw strateġiji komprensivi ta’ adattament (ara l-paragrafu 124).

Awditi dwar suġġetti trażversali

186

Madwar 10 % tal-awditi kienu jikkonċernaw kwistjonijiet trażversali li jistgħu jaffettwaw lil diversi setturi ekonomiċi jew oqsma ta’ miżuri relatati mal-enerġija u l-klima. Ħarġu erba’ raggruppamenti:

• ir-riċerka dwar il-klima u l-enerġija;
• il-finanzjament tal-mitigazzjoni u tal-adattament, inklużi t-taxxi;
• metaawditi/analiżijiet, jew awditi tal-qasam tal-enerġija u tat-tibdil fil-klima kollha kemm hu;
• tfassil u implimentazzjoni ta’ politika bbażata fuq l-evidenza.

187

Sitt SAIs tal-UE rrapportaw speċifikament fuq ir-riċerka dwar l-enerġija u l-klima. Fl-2014, is-SAI Franċiża²⁹⁰ enfasizzat li kienu meħtieġa skoperti teknoloġiċi ġodda sabiex it-tranżizzjoni enerġetika tkun ta’ suċċess, imma li l-ebda teknoloġija matura eżistenti ma dehret kapaċi tiżgura s-sigurtà tas-sistema tal-enerġija fl-2030, u li ma kien hemm l-ebda garanzija li kwalunkwe skoperta ġdida fil-ġejjieni tkun teknikament u ekonomikament aċċessibbli. Tliet rapporti (id-Danimarka, 2013; l-Iżvezja, 2012; il-Finlandja, 2011)²⁹¹ koprew programmi ta’ riċerka ġenerali jew proġetti partikolari. Fir-rapporti tagħhom, b’mod ġenerali s-SAIs ġibdu l-attenzjoni għall-importanza tar-riċerka u l-innovazzjoni għall-klima u l-enerġija imma ddikjaraw li l-potenzjal tagħha kien għadu ma ġiex esplorat b’mod sħiħ jew mifhum b’mod ċar. Tliet awditi oħra (ir-Renju Unit, 2017 u 2012; il-Polonja, 2015)²⁹² kienu jirrigwardaw it-”teknoloġiji nodfa tal-faħam” u ġibdu l-attenzjoni għal proċeduri ineffettivi ta’ akkwist u għall-appoġġ ineffettiv għall-iżvilupp ta’ teknoloġiji bħal dawn.

188

Ċerti awditi (eż. il-Latvja, 2017; il-QEA, 2013 u 2016; in-Netherlands, 2014; Spanja, 2012) kienu jirrigwardaw il-finanzjament ta’ investimenti fost is-setturi kollha bħalma hi l-infrastruttura fl-enerġija u t-trasport fl-Istati Membri, fl-UE u barra mit-territorju tagħha²⁹³. Pereżempju, fl-awditu tagħna tal-2016²⁹⁴, aħna identifikajna riskju serju li l-mira ta’ nfiq ta’ mill-inqas euro wieħed minn kull ħamsa tal-baġit tal-UE fuq l-azzjoni klimatika bejn l-2014 u l-2020 ma tintlaħaqx. Aħna sibna finanzjament aħjar u aktar iffokat tal-azzjoni klimatika taħt il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali u l-Fond ta’ Koeżjoni, imma ma rajna l-ebda bidla sinifikanti lejn l-azzjoni klimatika fl-oqsma tal-agrikoltura, tal-iżvilupp rurali u tas-sajd. Aħna sibna wkoll li tenħtieġ azzjoni f’waqtha fil-qasam tar-riċerka billi l-kontribuzzjoni mill-finanzjament tar-riċerka qed jaqa’ lura b’mod sinifikanti.

189

Xi awditi ttrattaw it-taxxi relatati mal-klima jew l-effett tat-tibdil fis-sistema tat-taxxa fuq l-investimenti ekoloġiċi. Pereżempju, is-SAI Żvediża²⁹⁵ sabet li r-rapportar li sar mill-Gvern u mill-aġenziji ma kienx jipprovdi stampa komprensiva tal-ispejjeż u l-effetti tat-taxxi relatati mal-klima. Hija ġibdet l-attenzjoni wkoll għal limitazzjonijiet fil-mudelli użati mill-Gvern biex jimmudella l-effetti ekonomiċi. Rapport tal-awditjar Franċiż²⁹⁶ tal-2016 sab li l-benefiċċji fuq it-taxxa u l-appoġġ mogħti lil attivitajiet ambjentalment mhux favorevoli jegħlbu l-appoġġ mogħti lil attivitajiet sostenibbli.

190

Xi SAIs ħarġu awditi dwar l-istrateġiji nazzjonali tagħhom dwar it-tibdil fil-klima²⁹⁷. Is-SAIs tan-Netherlands (2015), ta’ Franza (2014), tal-Iżvezja (2013) u tal-Finlandja (2012) ippubblikaw metaawditi u perspettivi ġenerali li ġabru flimkien is-sejbiet nazzjonali tagħhom fil-qasam tal-enerġija u tat-tibdil fil-klima²⁹⁸.

191

Ċerti sejbiet tal-awditjar kienu relatati mad-data u l-metodi użati mill-gvernijiet biex ifasslu u jimplimentaw il-politiki. Pereżempju, l-awditu tagħna tal-2016 dwar is-sigurtà tal-provvista tal-enerġija²⁹⁹ ġibed l-attenzjoni għal problemi bl-immudellar tad-domanda tal-gass. Ir-rapport li sar mis-SAI Żvediża fl-2012 ukoll ġibed l-attenzjoni għal limitazzjonijiet tal-mudelli ekonomiċi użati mill-Gvern tagħhom³⁰⁰.

Oqsma fejn kien twettaq biss xogħol limitat tal-awditjar

192

Is-SAIs tal-UE koprew varjetà ta’ suġġetti fil-qasam tal-enerġija u t-tibdil fil-klima, u ħarġu b’ħafna sejbiet rilevanti. Madankollu, xi oqsma tal-enerġija u l-klima, sa issa, irċevew inqas kopertura tal-awditjar:

• adattament (ara l-paragrafu 144);
• inventarji tal-UE u dawk nazzjonali tal-gassijiet serra u l-Użu tal-Art, Tibdil fl-Użu tal-Art u l-Forestrija (LULUCF);
• it-tielet fażi tal-EU ETS (ara l-paragrafu 167);
• emissjonijiet mit-trasport bit-triq (ara l-paragrafu 171); u
• emissjonijiet mill-agrikoltura (ara l-paragrafu 176).

193

Aħna wettaqna stħarriġ mat-28 SAI tal-UE dwar l-isfidi li ffaċċjaw meta awditjaw l-enerġija u l-klima. L-iktar problemi komuni li tqajmu kienu l-prijoritizzazzjoni baxxa tas-suġġetti relatati mal-enerġija u l-klima; objettivi ta’ politika mhux ċari u għalhekk kriterji inadegwati għall-awditjar; u nuqqas ta’ għarfien espert.

194

L-adattament għat-tibdil fil-klima ġie awditjat ferm inqas spiss mill-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima (ara l-paragrafu 144). Mir-rapporti li jittrattaw l-adattament, terz kienu dwar l-għargħar. Xi rapporti indirizzaw l-iskarsezzi tal-ilma f’sistemi tal-ilma tax-xorb jew f’sistemi ta’ irrigazzjoni speċifiċi, imma l-ebda wieħed minnhom ma kien indirizza r-relazzjoni bejn l-iskarsezza tal-ilma u t-tibdil fil-klima. Minbarra dan, ma sibna l-ebda awditu li jiffoka fuq l-adattament f’setturi speċifiċi bħalma huma l-agrikoltura, l-ippjanar tal-infrastruttura, is-saħħa, jew il-bijodiversità. Kien hemm xi awditi bikrin dwar kemm l-Istati Membri huma ppreparati għall-adattament madwar l-2012 imma, mill-pubblikazzjoni tal-istrateġija ta’ adattament tal-UE fl-2013 ‘il hawn, l-ebda wieħed minnhom ma rrakkomanda li l-Istati Membri jfasslu strateġiji ta’ adattament.

195

Meta ġew mistoqsijin għalfejn l-adattament ma ġiex awditjat iktar, is-SAIs tal-UE rrispondew:

• l-adattament għadu politika reċenti;
• ta’ spiss, il-miżuri ta’ adattament jikkonsistu fi proġetti żgħar fid-daqs u mferrxin; meta dawn il-proġetti jkunu ffinanzjati mill-muniċipalitajiet, is-SAIs jista’ ma jkollhomx mandat adegwat tal-awditjar;
• il-miżuri ta’ adattament huma kumplessi biex jiġu awditjati, minħabba n-natura trażversali/transkonfinali u ta’ terminu twil tagħhom; u
• is-SAIs ta’ ċerti Stati Membri vvalutaw ir-riskju marbut mal-adattament bħala baxx.

196

Il-miri ta’ tnaqqis fl-emissjonijiet jinqdew bl-inventarji tal-UE u dawk nazzjonali tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra bħala referenza (ara l-paragrafu 26). Dawn l-inventarji jintużaw ukoll biex jiġi ċċekkjat jekk l-emissjonijiet tal-Istati Membri humiex konformi mad-Deċiżjoni dwar il-Kondiviżjoni tal-Isforzi (ara l-paragrafu 35) u mal-impenji internazzjonali taħt il-UNFCCC (ara l-paragrafu 18). Jista’ jkun ukoll li jkollhom rwol importanti fil-ġejjieni taħt il-Ftehim ta’ Pariġi. Aħna sibna awditu wieħed li sar minn SAI tal-UE fl-2009³⁰¹ li kien ittrattahom direttament. Is-SAI Estonjana awditjat l-isforzi nazzjonali tagħha għat-tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra u kkonkludiet li kien hemm riskju li l-emissjonijiet tal-Estonja jistgħu jkunu ogħla minn kemm hu ddikjarat, għal bosta raġunijiet:

• nuqqas ta’ data u dgħufijiet metodoloġiċi, mhux is-setturi kollha u l-inkwinanti kollha kienu ġew inklużi;
• il-metodu użat għall-kalkolu tal-ammont ta’ gassijiet serra assorbiti mill-foresti kien difettuż; u
• l-effett tat-tibdil fl-użu tal-art ma kienx ġie vvalutat.

197

Is-SAI Rumena³⁰² ma awditjatx dawn l-inventarji direttament fl-2011, imma rreferiet għal rapport tal-UNFCCC tal-2010 li kien identifika problemi ta’ nuqqas ta’ konformità fl-inventarju Rumen tal-gassijiet serra. B’riżultat ta’ dan, ir-Rumanija kienet ġiet sospiża milli tipparteċipa fl-iskema internazzjonali għan-negozjar ta’ kwoti tal-emissjonijiet li twaqqfet taħt il-Protokoll ta’ Kjoto. Il-Litwanja³⁰³ kienet iffaċċjat problemi simili fl-ewwel nofs tal-2012. Fl-2011, is-SAI Portugiża³⁰⁴ sabet diskrepanzi bejn il-metodi għall-kejl tal-emissjonijiet użati mill-awtoritajiet Portugiżi u dawk meħtieġa mill-Protokoll ta’ Kjoto.

198

Skont is-SAIs tal-UE, ix-xogħol tal-awditjar dwar l-inventarji tal-UE u dawk nazzjonali tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra u tal-Użu tal-Art, Tibdil fl-Użu tal-Art u l-Forestrija (LULUCF) kien limitat minħabba l-importanza finanzjarja limitata ta’ dawn l-inventarji u minħabba n-nuqqas ta’ għarfien espert tekniku.

Parti III – Sfidi prinċipali

199

Il-Parti I ta’ din l-analiżi panoramika ddeskriviet dak li l-UE qiegħda tagħmel fil-qasam tal-enerġija u t-tibdil fil-klima, u l-Parti II ġibdet l-attenzjoni għas-sejbiet magħmulin mis-SAIs tal-UE f’dan il-qasam. Abbażi ta’ dan ix-xogħol, aħna identifikajna seba’ oqsma fejn naraw sfidi kbar fil-qasam tal-enerġija u t-tibdil fil-klima. F’kull qasam, aħna nidentifikaw l-isfidi biex nipprovdu kuntest għall-kunsiderazzjoni tat-trasformazzjonijiet kbar li għaddejjin bħalissa, biex nistimulaw id-diskussjoni fost il-partijiet interessati u biex nidentifikaw opportunitajiet u riskji potenzjali għall-awditjar fil-ġejjieni.

1. Governanza tal-enerġija u tat-tibdil fil-klima

200

L-UE ssettjat għaliha nnifisha miri relatati mal-klima u mal-enerġija għas-snin 2020 u 2030, u objettivi għall-2050: li tnaqqas l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra, li ttejjeb l-effiċjenza fl-enerġija u li żżid l-enerġija minn sorsi rinnovabbli (ara l-paragrafu 21). Hija ssettjat ukoll għaliha nnifisha l-għanijiet li tiżviluppa suq intern tal-enerġija li jiffunzjona, li jipprovdi s-sigurtà tal-provvista tal-enerġija, u li jintegra fih sorsi rinnovabbli. Sar ħafna progress (ara l-paragrafu 22). Il-projezzjonijiet attwali juru li jinħtieġ aktar progress biex jintlaħqu l-miri għall-2030 u l-objettivi għall-2050 (ara l-paragrafu 23).

201

L-ilħuq tal-objettivi tal-UE jista’ jsir biss permezz ta’ taħlita ta’ miżuri leġiżlattivi u nonleġiżlattivi fuq il-livelli tal-UE, nazzjonali, reġjonali u lokali. Kemm fl-enerġija kif ukoll fit-tibdil fil-klima, l-UE u l-Istati Membri għandhom kompetenza kondiviża (ara l-paragrafu 11) u jeħtieġ li jaħdmu flimkien fi spirtu ta’ solidarjetà u fiduċja³⁰⁵. L-Istati Membri għandhom kompetenza unika f’ċerti oqsma, bħalma hija t-taħlita tal-provvista tal-enerġija nazzjonali tagħhom.

202

Jeħtieġ li l-enerġija u t-tibdil fil-klima jiġu indirizzati flimkien. Il-produzzjoni u l-konsum tal-enerġija jirrappreżentaw 79 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE (ara l-paragrafu 39). Barra minn hekk, l-għażliet fi Stat Membru wieħed jistgħu jaffettwaw is-sitwazzjoni fi Stati Membri oħra u l-ilħuq tal-miri ġenerali tal-UE. Jinħtieġu sistemi ta’ governanza effettiva fl-UE għall-immaniġġjar u l-monitoraġġ tal-miżuri relatati mal-enerġija u l-klima, biex jitnaqqsu r-riskji, jiġi evitat ix-xogħol doppju u jiġi żgurat il-progress, filwaqt li jinstabu soluzzjonijiet kosteffettivi.

203

L-UE u l-gvernijiet nazzjonali daħlu għall-impenn li jnaqqsu l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra (ara l-paragrafu 19). L-inventarji tal-gassijiet serra għandhom rwol fundamentali fil-monitoraġġ tal-progress lejn il-miri ta’ tnaqqis fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra (ara l-paragrafu 26). L-UE, l-awtoritajiet tal-Istati Membri u l-UNFCCC jivverifikaw dawn l-inventarji, li ta’ spiss jinkludu stimi kumplessi.

204

It-traċċar ta’ kemm l-impenji finanzjarji li jindirizzaw it-tranżizzjoni enerġetika u t-tibdil fil-klima qegħdin jiġu pprovduti huwa diffikultuż. L-UE daħlet għall-impenn li tonfoq mill-inqas euro wieħed minn kull ħamsa tal-baġit tagħha fuq l-azzjoni klimatika bejn l-2014 u l-2020 (ara l-paragrafu 133). L-awditu li sar mill-QEA fl-2016 wera li l-ilħuq ta’ din il-mira kien jinsab f’riskju serju (ara l-paragrafu 188). Il-pajjiżi żviluppati daħlu għall-impenn li jipprovdu USD 100 biljun kull sena sal-2020 biex jappoġġaw l-isforzi tal-pajjiżi fil-fażi tal-iżvilupp jadattaw għat-tibdil fil-klima u jimmitigawh (ara l-paragrafu 20), għalkemm ir-responsabbiltà għall-ilħuq ta’ din il-mira ma ġietx kondiviża.

205

Awditi pubbliċi jistgħu jkollhom rwol importanti biex jiżguraw l-obbligu ta’ rendikont pubbliku dwar l-ilħuq tal-miri u l-impenji governattivi. Awditi bħal dawn jistgħu jkollhom rwol ewlieni biex iċ-ċittadini ma jitilfux il-fiduċja fil-gvernijiet tagħhom u fl-UE. Madankollu, sal-lum ir-rwoli tas-SAIs tal-UE kienu limitati f’dak li jirrigwarda l-awditjar ta’ xi sistemi importanti ta’ governanza u proċessi ta’ monitoraġġ dwar l-enerġija u l-klima, bħalma huma l-inventarji tal-gassijiet serra (ara l-paragrafi 196 sa 197).

2. Politika bbażata fuq l-evidenza

206

Jenħtieġ li t-tfassil tal-politika u l-implimentazzjoni tagħha jkunu infurmati permezz tal-aħjar data, immudellar u analiżi disponibbli (ara l-paragrafu 137). Din hija sfida għas-suġġetti tal-enerġija u t-tibdil fil-klima minħabba l-kumplessità tagħhom, in-natura relattivament ġdida ta’ parti mid-data, u r-ritmu tat-tibdil li ġej kemm mit-tranżizzjonijiet enerġetiċi kif ukoll mit-tibdil fil-klima.

207

Il-Kummissjoni Ewropea toqgħod fuq firxa wiesgħa ta’ data, tekniki ta’ mmudellar u analiżi tal-impatt li jgħinuha tivvaluta possibbiltajiet alternattivi ta’ politika fir-rigward tal-enerġija u l-klima (ara l-paragrafu 138). Awditi preċedenti ġibdu l-attenzjoni għal problemi fil-ġbir tad-data (ara l-paragrafi 157 u 161), fil-mudelli u fl-analiżi tal-impatt (ara l-paragrafu 191).

208

Data, analiżi u mudelli tajbin jibqgħu għodod importanti għall-valutazzjoni tal-possibbiltajiet ta’ politika dwar l-enerġija u l-klima, u se jkunu meħtieġa għall-pjanijiet nazzjonali integrati dwar l-enerġija u l-klima li l-Istati Membri jkunu jridu jħejju fil-qafas tar-Regolament dwar il-Governanza tal-Unjoni tal-Enerġija li ġie propost (ara l-paragrafu 79), jekk jintlaħaq ftehim dwar il-proposti attwali.

3. It-tranżizzjoni enerġetika

209

Il-produzzjoni u l-konsum tal-enerġija jirrappreżentaw 79 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tal-UE (ara l-paragrafu 39). F’dawn l-aħħar deċennji, l-UE għamlet progress lejn it-tbiddil tas-settur tal-enerġija tagħha f’wieħed iktar sostenibbli, affordabbli u sigur. Imma t-tranżizzjoni tas-settur tal-enerġija tal-UE għal sorsi ta’ enerġija b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju fadlilha ħafna iktar biex tinkiseb u għadha tiffaċċja ħafna sfidi.

210

Huwa mistenni tnaqqis sinifikanti fil-produzzjoni tal-enerġija tal-UE mill-karburanti fossili, flimkien ma’ żieda fit-tkabbir tal-produzzjoni tal-enerġija rinnovabbli (ara l-paragrafu 48). Il-produzzjoni tal-enerġija minn sorsi rinnovabbli tgħin fil-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima u, billi tnaqqas id-dipendenza mill-importazzjoni, iżżid is-sigurtà tal-provvista tal-enerġija tal-UE. Fl-istess ħin, l-integrazzjoni tal-produzzjoni tal-enerġija rinnovabbli għal fis-sistema tal-enerġija tippreżenta sfidi. Għadu jinħtieġ tibdil profond fis-sistema tal-elettriku biex dawn l-isfidi jiġu indirizzati, bħalma huma l-varjabbiltà tal-produzzjoni tal-enerġija minn sorsi rinnovabbli intermittenti, il-ħżin, il-produzzjoni deċentralizzata tal-enerġija u l-ġestjoni ta’ domanda aktar dinamika (ara l-paragrafi 73 sa 76). L-infrastruttura tal-enerġija fi ħdan l-Istati Membri u bejniethom għadha mhijiex maħsuba kompletament għal swieq integrati (ara l-paragrafi 68 sa 71). Bl-istess mod, is-settur tat-trasport se jkollu jgħaddi minn tibdil fl-użu tal-enerġija, billi jaqleb għal modi ta’ trasport li jużaw inqas karbonju u juża bijokarburanti u karburanti alternattivi, bħall-elettriku (ara l-paragrafu 98). Miżuri ta’ effiċjenza fl-enerġija jistgħu jittrasformaw is-sistema tal-enerġija ulterjorment (ara l-paragrafi 42 sa 43).

211

L-investimenti fl-infrastruttura se jkollhom jiġu bbażati fuq fehim, fuq terminu twil, tal-impatti tagħhom fuq il-klima u fuq setturi oħrajn. Pereżempju, il-faħam huwa s-sors ta’ enerġija li jemetti l-ikbar ammont relattiv ta’ gassijiet serra (ara l-Figura 8). Investimenti fi kwalunkwe minjiera ġdida tal-faħam u fi kwalunkwe impjant ġdid li jaħdem bil-faħam ikunu jobbligaw lill-kumpaniji tal-enerġija biex jużaw dawn l-assi għal deċennji, u dan mingħajr xi ċertezza li se jkun hemm teknoloġija effiċjenti u effettiva disponibbli li tiġbor jew tillimita l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra tagħhom (ara l-paragrafu 56). Barra minn hekk, investiment bħal dan ikun iwassal għal kapaċità eċċessiva ulterjuri f’suq saturat (ara l-paragrafu 74), u b’hekk toħloq iktar diffikultà biex jiġu attirati l-investiment fil-kapaċità tal-enerġija rinnovabbli.

212

Assi eżistenti jista’ jkun hemm bżonn li jingħalqu iktar kmieni milli kien maħsub – b’mod li jsiru hekk imsejħa “assi mitlufa” minħabba żieda fil-prezz tal-karbonju jew bidla fil-leġiżlazzjoni dwar il-klima u l-enerġija. Investimenti bħal dawn, pereżempju, f’impjanti tal-faħam jew nukleari, ta’ spiss ikunu kkonċentrati f’ċerti reġjuni li jistgħu jkunu jiddependu ħafna mill-attività ekonomika u mill-impjiegi li jinħolqu (ara l-paragrafu 77). Dan joħloq il-ħtieġa għal ippjanar tal-aġġustamenti soċjali, meta l-għeluq ta’ industriji tal-enerġija stabbiliti jkun meħtieġ biex jingħata appoġġ għat-tranżizzjoni enerġetika.

213

Minbarra l-effetti tagħha fuq il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima, it-tranżizzjoni enerġetika tista’ toffri benefiċċji f’oqsma bħalma huma t-titjib tal-kwalità tal-arja, it-tnaqqis tad-dipendenza mill-importazzjoni u t-tkabbir permezz ta’ impjiegi ekoloġiċi, li għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni.

4. Użu effettiv tar-riċerka u tal-innovazzjoni

214

L-ilħuq tal-miri, fuq terminu twil, dwar l-enerġija u l-klima se tirrikjedi li jiġu żviluppati teknoloġiji ġodda u li dawn jintużaw b’mod mifrux f’bosta setturi (ara l-paragrafi 128 sa 129). Għalhekk, biex jittrasformaw l-UE f’soċjetà b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju, ir-riċerka u l-innovazzjoni irid ikollhom rwol ewlieni billi jipprovdu teknoloġiji b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju li jkunu aħjar fil-prestazzjoni u kompetittivi fil-prezzijiet. Inkiseb ħafna progress – pereżempju, fit-teknoloġiji tal-enerġija rinnovabbli – imma għad hemm potenzjal sinifikanti għal żviluppi ulterjuri. Is-settur tal-enerġija se jirrikjedi wkoll teknoloġiji aħjar u iktar kosteffiċjenti ta’ ħżin tal-enerġija u ta’ ġbir tal-karbonju, bħalma huwa l-każ għall-impjanti li jifdal li jaħdmu bil-gass (ara l-paragrafi 56 u 76). Il-kisba ta’ tnaqqis sinifikanti fl-emissjonijiet fit-trasport se tirrikjedi l-iżvilupp ta’ karburanti alternattivi (ara l-paragrafi 97 sa 102), imma l-vetturi li jużaw karburanti bħal dawn għadhom ibatu minn restrizzjonijiet tekniċi, bħal medda limitata, u prezzijiet għoljin.

215

Bosta drabi jgħaddu s-snin sa ma teknoloġija ġdida ssir użabbli fuq skala industrijali. Għalhekk, il-progress estensiv fl-iżvilupp tat-teknoloġiji meħtieġa biex jitnaqqsu l-emissjonijiet bejn l-2030 u l-2050 irid isir fl-għaxar snin li jmiss. Bħalissa ma hemm l-ebda ċertezza li skoperti teknoloġiċi ġodda bħal dawn fil-ġejjieni se jkunu kemm teknikament possibbli kif ukoll ekonomikament aċċessibbli u b’mod mifrux sal-2030 (ara l-paragrafu 187). L-UE għadha ċentru ewlieni għall-innovazzjonijiet relatati mal-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima u għall-investimenti fir-riċerka u fl-iżvilupp. L-investiment fuq livell dinji fl-enerġija rinnovabbli rriżulta fi tnaqqis fil-prezzijiet u fi tkabbir sinifikanti. Madankollu, f’xi oqsma, l-UE għad għandha “defiċit ta’ użu b’mod effettiv”, hi u titħabat biex tikkummerċjalizza innovazzjonijiet promettenti u li huma relatati mal-enerġija (ara l-paragrafu 130).

216

L-innovazzjoni fil-qasam tal-enerġija tiddependi minn kontributi li jsiru minn firxa wiesgħa ta’ partijiet interessati, jiġifieri minn kumpaniji u konsumaturi sa awtoritajiet lokali, reġjonali u nazzjonali, u l-istituzzjonijiet tal-UE. It-tfassil tas-suq u l-awtoritajiet pubbliċi għandhom rwol ewlieni biex jipprovdu ambjent li jippermetti l-innovazzjoni. Ta’ spiss, il-finanzjament pubbliku għandu parti relattivament ċkejkna f’dan, imma xorta jista’ jkun importanti f’ċerti oqsma bħalma hija l-innovazzjoni fi stadju bikri. L-awditu li sar mill-QEA fl-2016 wera li l-mira tal-pjan li jintefqu 35 % tal-baġit ta’ Orizzont 2020 fuq l-azzjoni klimatika kienet tinsab f’riskju (ara l-paragrafu 188).

5. Ippjanar għall-adattament, u kif l-adattament jiġi indirizzat

217

L-effetti tat-tibdil fil-klima diġà qegħdin jinħassu. It-tibdil fil-klima se jaffettwa liċ-ċittadini tal-UE b’ħafna modi, inkluż permezz ta’ inċidenza ogħla ta’ nixfa u għargħar, nirien fil-foresti, effetti fuq il-produzzjoni tal-ikel, ħsara lill-infrastruttura privata u pubblika u domanda għal protezzjoni ikbar, ġodda għas-saħħa li qegħdin jinbidlu, impatti fuq l-impjiegi, migrazzjoni, eċċ. (ara l-paragrafi 118 sa 122). Jeħtieġ li l-UE u l-Istati Membri jippjanaw kif jadattaw. Il-Ftehim ta’ Pariġi huwa l-ewwel trattat internazzjonali li jirrikonoxxi l-ħtieġa ta’ adattament għat-tibdil fil-klima (ara l-paragrafu 19). Fl-2013, l-UE kienet diġà ħejjiet strateġija ta’ adattament u stiednet lill-Istati Membri jħejju l-istrateġiji nazzjonali proprji tagħhom (ara l-paragrafu 124).

218

Mudelli klimatiċi, ambjentali, soċjetali u ekonomiċi jistgħu jintużaw biex jiddeskrivu u jbassru l-impatti tat-tibdil fil-klima. Dan huwa kompitu importanti, imma diffikultuż (ara l-paragrafi 138 sa 139)³⁰⁶. Pereżempju, iż-żidiet fil-livell tal-baħar jew id-deżertifikazzjoni ta’ xi reġjuni jistgħu jiskattaw movimenti ta’ popolazzjonijiet fi ħdan l-Ewropa u lejn l-Ewropa (ara l-paragrafu 122). Se tkun sfida kbira għall-UE u għall-Istati Membri li jantiċipaw u jippjanaw l-adattament b’mod korrett, biex hekk inaqqsu l-ħtieġa li jaġixxu tard, b’rispons għall-avvenimenti, li tiġi tiswiehom iktar u tqiegħed pressjoni mhux prevista fuq il-baġits pubbliċi.

6. Finanzjament

219

Sabiex tilħaq il-miri tal-UE għall-2030 dwar il-klima u l-enerġija, il-Kummissjoni stmat li jkunu meħtieġa madwar EUR 1 115-il biljun kull sena f’investimenti matul il-perjodu 2020-2030: l-iktar fit-trasport u fis-settur residenzjali u tas-servizzi (ara l-Kaxxa 8). Se jkun meħtieġ li dawn l-investimenti fil-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima jiġu kemm minn sorsi pubbliċi kif ukoll privati. Fil-każ ta’ falliment fir-regolamentazzjoni jew fis-suq, l-Istati jistgħu jintervienu, kif diġà għamlu fil-każ tal-enerġija rinnovabbli (ara l-paragrafu 75), u jgħinu fil-kontribut għat-tkabbir globali ta’ din l-industrija ġdida u lejn it-tnaqqis sinifikanti fil-kost tal-enerġija rinnovabbli li jirriżulta (ara l-paragrafu 64). Prezz iktar robust għall-karbonju wkoll ikun għodda qawwija, bil-potenzjal li jistimula iktar investiment privat f’assi b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju u fl-effiċjenza fl-enerġija (ara l-paragrafu 32).

220

Huwa diffiċli li jitbassru l-ispejjeż tal-adattament għat-tibdil fil-klima (ara l-Kaxxa 8), u iktar u iktar il-benefiċċji probabbli tal-investimenti fl-adattament, u dan joħloq sfidi għall-valutazzjonijiet tradizzjonali tal-awditjar ekonomikament vantaġġuż, tal-analiżi tal-kostbenefiċċji, u tal-monitoraġġ tal-prestazzjoni. L-adattament jirrikjedi ppjanar fuq terminu twil u deċiżjonijiet dwar infrastrutturi kbar, bħall-infrastruttura tal-provvista tal-ilma, is-sistemi ta’ irrigazzjoni u d-difiża kontra l-għargħar. Fin-nuqqas tal-inċentivi t-tajbin, jista’ jkun li l-forzi tas-suq u l-analiżijiet konvenzjonali tal-kostbenefiċċji ma jwasslux għall-aħjar investimenti għal miżuri ta’ adattament fuq terminu daqshekk twil. Jista’ jkun meħtieġ li l-finanzjament pubbliku jiġi mobilizzat fuq skala kbira biex jingħelbu fallimenti tas-suq. Imma jenħtieġ li kumpaniji fis-settur privat ukoll jinvestu sostanzjalment fl-adattament, għax huwa fl-interess tagħhom fuq terminu twil li jkun reżiljenti għat-tibdil fil-klima u li jesploraw l-opportunitajiet ġodda ta’ negozju assoċjati miegħu (ara l-paragrafu 136).

221

Fis-settur tal-enerġija, sfida ewlenija li l-UE u l-Istati Membri rispettivi qegħdin jiffaċċjaw hija d-dekummissjonar tal-impjanti tal-enerġija nukleari. Fl-UE, 90 impjant tal-enerġija nukleari diġà ngħalqu, imma għadhom mhumiex dekummissjonati. Huwa stmat li 50 reattur ieħor li attwalment qegħdin joperaw ikunu ngħalqu sal-aħħar tal-2025. Skont il-Kummissjoni, l-ispiża totali stmata għall-immaniġġjar tal-karburant użat u tal-iskart radjuattiv hija ta’ madwar EUR 400 biljun (ara l-paragrafu 59).

222

Awditu reċenti tal-QEA dwar id-dekummisjonar nukleari fi tliet Stati Membri tal-UE sab li l-ispejjeż totali stmati jirdoppjaw jekk tiġi inkluża l-ispiża tad-disponiment finali minn skart ta’ livell għoli u ta’ karburant użat (ara l-paragrafu 163). Skont rapport tal-Kummissjoni, il-kunċetti għad-disponiment minn skart ta’ livell radjuattiv intermedju, skart ta’ livell għoli u karburant użat, bħalma huma l-għażla tas-sit jew l-iżvilupp tad-disinn, mhumiex speċifiċi fil-biċċa l-kbira mill-Istati Membri (ara l-paragrafu 59).

223

Għalhekk, id-dekummissjonar tal-impjanti tal-enerġija nukleari u d-disponiment minn skart nukleari huma sfida urġenti li tinvolvi spejjeż kbar għall-UE u l-Istati Membri tagħha. Madankollu, dan jipprovdi wkoll ħafna opportunitajiet għan-negozju u għall-impjiegi (ara l-paragrafu 58).

7. Involviment taċ-ċittadini tal-UE

224

It-tranżizzjoni lejn ekonomija b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju se taffettwa lis-setturi kollha tal-ekonomija u tas-soċjetà. Hija se taffettwa l-mod kif iċ-ċittadini jgħixu, jivvjaġġaw, jikkonsmaw, jippjanaw u jinvestu. Fl-2014, l-emissjonijiet diretti mill-unitajiet domestiċi kienu jirrappreżentaw 24 % tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra³⁰⁷. L-għażliet tal-konsum jinfluwenzaw ħafna sorsi oħrajn ta’ emissjonijiet ta’ gassijiet serra. L-integrazzjoni taċ-ċittadin fit-tranżizzjoni enerġetika issa titqies essenzjali, kemm għall-fehim, l-approvazzjoni u l-ħlas tat-tranżizzjonijiet meħtieġa, kif ukoll biex tinkoraġġixxi l-parteċipazzjoni attiva. Din se tirrikjedi bidliet fl-imġiba, pereżempju, kemm f’kif l-enerġija tiġi prodotta kif ukoll f’kif tiġi kkonsmata. Iċ-ċittadini tal-UE jistgħu jnaqqsu l-emissjonijiet tal-UE direttament, pereżempju, billi jixtru djar effiċjenti fl-enerġija, jużaw apparat effiċjenti fl-enerġija (ara l-paragrafi 85 sa 87), jipproduċu enerġija rinnovabbli (ara l-paragrafi 62 sa 64), u jużaw trasport sostenibbli (ara l-paragrafi 90 u 96).

225

Iċ-ċittadini jistgħu jiġu involuti fuq il-livelli individwali, lokali, tal-belt, reġjonali, nazzjonali u Ewropew, imma ta’ spiss l-amministrazzjonijiet lokali huma l-eqreb tagħhom. Huma għandhom ħafna potenzjal li jinvolvu iktar liċ-ċittadini f’azzjonijiet u movimenti minn isfel għal fuq, bħalma huwa l-”Patt tas-Sindki għall-Klima u l-Enerġija” (ara l-paragrafu 124).

Din l-analiżi panoramika ġiet adottata mill-Awla I fil-laqgħa tagħha tal-21 ta’ Ġunju 2017.

Glossarju u abbrevjazzjonijiet

Adattament għat-tibdil fil-klima: Il-proċess ta’ aġġustament għat-tibdil fil-klima reali jew mistenni u għall-effetti tiegħu.

Assi mitlufa: Assi li jkunu sofrew likwidazzjoni mhux antiċipata jew prematura, valwazzjonijiet negattivi, żvalutar jew konverżjoni għal obbligazzjonijiet.

Avjazzjoni internazzjonali/tbaħħir internazzjonali: F’dan ir-rapport, avjazzjoni/tbaħħir internazzjonali tirreferi għal titjiriet/tbaħħir bejn l-UE u ajruport/port ta’ pajjiż mhux tal-UE. Din id-distinzjoni ssir minħabba li, fl-inventarji tal-gassijiet serra, l-emissjonijiet tal-avjazzjoni/tbaħħir internazzjonali u dawk tal-avjazzjoni/tbaħħir intra-UE jingħaddu separatament.

Bir: Kwalunkwe proċess, attività jew mekkaniżmu li jneħħi gass serra mill-atmosfera.

Ekwivalenti għad-diossidu tal-karbonju (CO₂e): Din l-unità tintuża sabiex tikkonsolida l-volumi tal-gassijiet serra kollha f’ċifra waħda. Hija tirrappreżenta l-ammont ta’ emissjonijiet ta’ diossidu tal-karbonju (CO₂) li jkun jikkawża l-istess tisħin fil-klima, tul perjodu partikolari, daqs ammont emess ta’ gass serra partikolari jew ta’ taħlita ta’ gassijiet serra partikolari.

Emissjonijiet antropoġeniċi: Emissjonijiet li jiġu minn attivitajiet tal-bniedem, f’kuntrast ma’ dawk li jseħħu b’mod naturali mingħajr l-influwenza umana.

Enerġija rinnovabbli: Enerġija miġbura minn sorsi rinnovabbli, li jiġu rifornuti b’mod naturali fuq skeda ta’ żmien umana, bħalma huma d-dawl tax-xemx, ir-riħ, il-bijomassa u s-sħana ġeotermika.

Ġbir u ħżin tad-diossidu tal-karbonju (CCS): Sett ta’ teknoloġiji mmirati lejn il-ġbir, it-trasport, u l-ħżin tad-diossidu tal-karbonju (CO₂) li jiġu emessi minn impjanti tal-enerġija u minn faċilitajiet industrijali. L-għan tas-CCS huwa li ma jħallix is-CO₂ jilħaq l-atmosfera billi jaħżnu f’formazzjonijiet ġeoloġiċi adatti.

Gassijiet serra (GHG): Gassijiet li jaġixxu bħala kutra fl-atmosfera tad-Dinja, u li ma jħallux is-sħana taħrab u jsaħħnu wiċċ id-Dinja permezz ta’ dak li huwa magħruf bħala l-”effett serra”. Il-gassijiet serra prinċipali huma d-diossidu tal-karbonju (CO₂), il-metan (CH₄), l-ossidu nitruż (N₂O) u l-gassijiet fluworurati (HFCs, PFCs, SF₆ u NF₃).

Grupp Intergovernattiv ta’ Esperti dwar it-Tibdil fil-Klima (IPCC): Il-korp xjentifiku internazzjonali mexxej għall-valutazzjoni tat-tibdil fil-klima. Dan ġie stabbilit mill-Programm tan-Nazzjonijiet Uniti għall-Ambjent (UNEP) u mill-Organizzazzjoni Meteoroloġika Dinjija (WMO) fl-1988 sabiex jipprovdi lid-dinja opinjoni xjentifika ċara dwar l-istat kurrenti ta’ tagħrif dwar it-tibdil fil-klima u dwar l-impatti ambjentali u soċjoekonomiċi tiegħu.

Intermittenza: Sorsi ta’ enerġija li ma jipproduċux enerġija kontinwament, minħabba xi fattur li ma jistax jiġi kkontrollat direttament, jiġu deskritti bħala intermittenti. Pereżempju, it-turbini eoliċi ma jipproduċux enerġija meta r-riħ ma jkunx qed jonfoħ. L-impjanti ta’ enerġija solari ma jipproduċux enerġija billejl, jew meta saff oħxon ta’ sħab jaħbi x-xemx.

Kondiviżjoni tal-isforzi: It-tnaqqis fl-emissjonijiet tas-setturi li mhumiex koperti mill-Iskema tal-UE għan-Negozjar ta’ Emissjonijiet huwa rregolat mid-Deċiżjoni dwar il-Kondiviżjoni tal-Isforzi (ESD) tal-2009. Dawn is-setturi jinkludu t-trasport (għajr l-avjazzjoni u t-tbaħħir internazzjonali), l-agrikoltura u l-forestrija, il-bini u l-iskart, kif ukoll setturi industrjali li mhumiex koperti mill-Iskema tal-UE għan-Negozjar ta’ Emissjonijiet

Konferenza tal-Partijiet (COP): Il-korp deċiżjonali suprem tal-Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil fil-Klima (UNFCCC). L-Istati kollha li huma Partijiet għall-Konvenzjoni huma rrappreżentati fil-COP, li fiha jirrevedu l-implimentazzjoni tal-Konvenzjoni u ta’ kwalunkwe strument legali ieħor li l-COP tadotta u jieħdu d-deċiżjonijiet neċessarji sabiex jippromwovu implimentazzjoni effettiva. L-UE u l-Istati Membri tagħha huma Partijiet għall-Konvenzjoni, u jieħdu sehem fil-laqgħat tal-COP.

Kontribut Determinat fil-Livell Nazzjonali (NDC): Fil-kuntest tal-Ftehim ta’ Pariġi, il-Partijiet kollha għandhom, fuq bażi volontarja, jipproponu miri nazzjonali għat-tnaqqis tal-emissjonijiet ta’ gassijiet serra permezz ta’ “Kontributi Determinati fil-Livell Nazzjonali” (NDCs). Il-Partijiet għandhom ilaqqgħu djalogi ta’ faċilitazzjoni fuq bażi regolari sabiex jieħdu kont tal-isforzi kollettivi fil-progress lejn il-mira fit-tul u jaġġornaw l-NDCs tagħhom.

Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil fil-Klima (UNFCCC): Il-Konvenzjoni Qafas tan-Nazzjonijiet Uniti dwar it-Tibdil fil-Klima (UNFCC) hija trattat ambjentali internazzjonali li ġie nnegozjat fis-Summit dwar id-Dinja f’Rio De Janeiro fl-1992. L-objettiv tal-UNFCCC huwa li tistabbilizza l-konċentrazzjonijiet ta’ gassijiet serra fl-atmosfera f’livell li jkun jipprevieni interferenza antropoġenika perikoluża mas-sistema tal-klima. Jenħtieġ li dan il-livell jintlaħaq fi żmien suffiċjenti li jħalli l-ekosistemi jadattaw b’mod naturali għat-tibdil fil-klima, li jiżgura li l-produzzjoni tal-ikel ma tiġix mhedda u li jippermetti li l-iżvilupp ekonomiku jipproċedi b’mod sostenibbli. L-UNFCC huwa wkoll l-isem tas-Segretarjat tan-Nazzjonijiet Uniti inkarigat bis-sostenn tal-operat tal-Konvenzjoni.

Kosteffettività: Ir-relazzjoni bejn ir-riżorsi li jintużaw u r-riżultati li jintlaħqu. Kosteffettività ta’ livell għoli hija rekwiżit tal-infiq tal-UE.

Mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima: Intervent uman biex jitnaqqsu s-sorsi, tissaħħaħ il-kapaċità tal-bjar, tal-gassijiet serra.

Politika ta’ Koeżjoni: Politika tal-UE li timmira li ttejjeb il-koeżjoni ekonomika, territorjali u soċjali fi ħdan l-UE billi tnaqqas id-distakk fil-livelli ta’ żvilupp fost id-diversi reġjuni. Il-Politika ta’ Koeżjoni titwettaq bis-saħħa ta’ tliet fondi prinċipali: il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali (FEŻR); il-Fond Soċjali Ewropew (FSE); u l-Fond ta’ Koeżjoni (FK). Flimkien mal-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali (FAEŻR) u l-Fond Ewropew għall-Affarijiet Marittimi u s-Sajd (FEMS), dawn il-fondi jikkostitwixxu l-Fondi Strutturali u ta’ Investiment Ewropej (il-FSIE).

Potenzjal ta’ tisħin globali (GWP): Kejl relattiv ta’ kemm tinqabad sħana fl-atmosfera minn kull tunnellata ta’ gass serra speċifiku meta mqabbel mal-ammont ta’ sħana li tinqabad minn massa simili ta’ diossidu tal-karbonju.

Prezzijiet tal-enerġija bl-imnut u prezzijiet tal-enerġija bl-ingrossa: Il-prezzijiet tal-enerġija bl-imnut huma l-prezzijiet imħallsin mill-konsumatur aħħari tal-enerġija. Dawn jinkludu taxxi, ħlasijiet addizzjonali oħrajn u skontijiet li jvarjaw bejn l-Istati Membri. Il-prezzijiet bl-ingrossa huma l-prezzijiet imħallsin lill-importaturi jew lill-produtturi tal-enerġija mill-fornituri li jbigħu l-prodotti tal-enerġija lill-konsumaturi aħħarija.

Tariffi “feed-in”: Tariffi li jiggarantixxu prezzijiet bl-imnut kontinwi għall-operaturi ta’ impjanti tal-enerġija rinnovabbli għal perjodu partikolari.

Użu tal-art, tibdil fl-użu tal-art u l-forestrija (LULUCF): Introdott fil-Protokoll ta’ Kjoto fl-1997, il-LULUCF huwa ddefinit mis-Segretarjat tan-Nazzjonijiet Uniti għat-Tibdil fil-Klima bħala settur tal-inventarji tal-gassijiet serra li jkopri l-emissjonijiet u t-tneħħija ta’ gassijiet serra li jirriżultaw minn attivitajiet ta’ użu tal-art, tibdil fl-użu tal-art u forestrija kkawżati direttament mill-bniedem.

Żona Ekonomika Ewropea (ŻEE): Iż-ŻEE tipprovdi għall-moviment liberu ta’ persuni, merkanzija, servizzi u kapital fi ħdan is-Suq Uniku Ewropew. Din tinkludi l-Istati Membri kollha tal-UE u l-Iżlanda, il-Liechtenstein u n-Norveġja.

Tim tal-QEA

Din l-Analiżi Panoramika tal-QEA tqis temi ġenerali fuq il-bażi tar-riċerka u tal-għarfien u l-esperjenza akkumulati tal-Qorti, u fuq il-bażi ta’ rapporti speċjali mill-QEA u minn Istituzzjonijiet Supremi tal-Awditjar oħra tal-UE mill-2012 ‘il hawn. Hija maħsuba li sservi bħala bażi għal konsultazzjoni u djalogu mal-partijiet interessati tal-QEA u għax-xogħol futur tal-awditjar tal-QEA.

Dan ir-rapport ġie adottat mill-Awla I tal-Awditjar li tispeċjalizza fl-użu sostenibbli tar-riżorsi naturali. Il-kompitu tmexxa minn Phil Wynn Owen, Membru tal-QEA u Dekan tal-Awla I. Il-Kap tal-Kompitu kien Olivier Prigent, b’Bertrand Tanguy bħala d-Deputat kap tal-kompitu.

Kuntatt

IL-QORTI EWROPEA TAL-AWDITURI
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
LUXEMBOURG

Tel. +352 4398-1
Mistoqsijiet: eca.europa.eu/mt/Pages/ContactForm.aspx
Sit web: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditorsECA

Ħafna informazzjoni addizzjonali dwar l-Unjoni Ewropea hija disponibbli fuq l-Internet. Jista’ jsir aċċess għaliha permezz tas-server Europa (http://europa.eu).

Il-Lussemburgu: L-Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet tal-Unjoni Ewropea, 2017

Print	ISBN 978-92-872-7592-9	doi:10.2865/972090	QJ-02-17-490-MT-C
PDF	ISBN 978-92-872-7577-6	doi:10.2865/8560	QJ-02-17-490-MT-N
HTML	ISBN 978-92-872-7695-7	doi:10.2865/897842	QJ-02-17-490-MT-Q

© L-Unjoni Ewropea, 2017

Ir-riproduzzjoni hija awtorizzata kemm-il darba jissemma s-sors oriġinali. Għal kull użu jew riproduzzjoni ta’ ritratti jew materjal ieħor li ma jaqax taħt id-drittijiet tal-awtur tal-Unjoni Ewropea, irid jintalab il-permess direttament mingħand id-detenturi tad-drittijiet tal-awtur.

KIF TIKKUNTATTJA LILL-UE

Personalment

Madwar l-Unjoni Ewropea kollha hemm mijiet ta’ ċentri ta’ informazzjoni tal-Europe Direct. Tista’ ssib l-indirizz tal-eqreb ċentru għalik f’dan is-sit: http://europa.eu/contact

Bit-telefown jew bil-posta elettronika

Europe Direct huwa servizz li jwieġeb il-mistoqsijiet tiegħek dwar l-Unjoni Ewropea. Tista’ tikkuntattja dan is-servizz:

• bit-telefown bla ħlas: 00 800 6 7 8 9 10 11 (ċerti operaturi jafu jimponu ħlas għal dawn it-telefonati),
• fuq dan in-numru standard: +32 22999696, jew
• bil-posta elettronika permezz: http://europa.eu/contact

Kif issib tagħrif dwar l-UE

• Onlajn
  L-informazzjoni dwar l-Unjoni Ewropea bil-lingwi uffiċjali kollha tal-UE hija disponibbli fuq is-sit web Europa fuq: http://europa.eu
• Pubblikazzjonijiet tal-UE
  Tista’ tniżżel mill-internet jew tordna l-pubblikazzjonijiet tal-UE, li xi wħud minnhom huma bla ħlas u xi oħrajn bil-ħlas, mill-EU Bookshop fl-indirizz li ġej: http://publications.europa.eu/eubookshop. Kopji multipli ta’ pubblikazzjonijiet bla ħlas tista’ tiksibhom billi tikkuntattja lil Europe Direct jew liċ-ċentru tal-informazzjoni lokali tiegħek (ara http://europa.eu/contact).
• Il-liġi tal-UE u dokumenti relatati
  Għal aċċess għall-informazzjoni legali tal-UE, inkluż il-liġijiet kollha tal-UE mill-1951 ’l hawn, fil-verżjonijiet lingwistiċi uffiċjali kollha, żur is-sit EUR-Lex hawnhekk: http://eur-lex.europa.eu
• Dejta Miftuħa mill-UE
  Il-portal tad-Dejta Miftuħa mill-UE (http://data.europa.eu/euodp) jipprovdi aċċess għal settijiet tad-dejta mill-UE. Id-dejta tista’ titniżżel mill-internet u tintuża mill-ġdid bla ħlas, kemm għal skopijiet kummerċjali kif ukoll mhux kummerċjali.