Wdrażanie dyrektywy w sprawie wody pitnej – dostęp do wody i jej jakość w Bułgarii, na Węgrzech i w Rumunii poprawiły się, jednak konieczne są znaczne dalsze inwestycje

Streszczenie

Dyrektywa w sprawie wody pitnej

I

Woda ma zasadnicze znaczenie dla życia na naszej planecie. Ekosystemy, społeczeństwo i gospodarka, by rozwijać się, potrzebują wystarczających ilości czystej wody pitnej. Ochrona zdrowia obywateli Unii poprzez zapewnianie im bezpiecznego dostępu do wody pitnej dobrej jakości od wielu lat stanowi element polityki UE. Od 1975 r. UE przyjmuje przepisy w sprawie wody mające na celu ochronę konsumentów i użytkowników wody przed związanymi z nią zagrożeniami. Dyrektywa w sprawie norm dotyczących wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, tj. „dyrektywa w sprawie wody pitnej”, została przyjęta w 1980 r., a następnie poddana rewizji w 1998 r. Dyrektywa ta jest obecnie ponownie poddawana rewizji.

Sposób przeprowadzenia kontroli

II

W ramach kontroli przeprowadzonej przez Trybunał oceniano, czy działania UE przyczyniły się do poprawy bezpiecznego dostępu obywateli do wody pitnej dobrej jakości w Bułgarii, na Węgrzech i w Rumunii. Trybunał zbadał w szczególności, czy wymogi dyrektywy w sprawie wody pitnej zostały spełnione; czy skontrolowane projekty finansowane z EFRR/Funduszu Spójności poprawiły jakość wody pitnej oraz dostęp do zaopatrzenia w nią; oraz czy generowane przychody i dodatkowe krajowe finansowanie publiczne są odpowiednie, by utrzymać finansowane przez UE inwestycje w infrastrukturę zaopatrzenia w wodę pitną i zapewnić ich trwałość.

III

Środki finansowe z EFRR/Funduszu Spójności przeznaczone na zaopatrzenie w wodę pitną i gospodarowanie nią w latach 2007-2020 w tych trzech państwach członkowskich wynoszą 3,7 mld euro. Kontrola objęła okres od przystąpienia do UE przez skontrolowane państwa członkowskie do końca 2016 r.

Ustalenia Trybunału

IV

W ujęciu ogólnym Trybunał stwierdził, że nastąpiła poprawa w zakresie dostępu obywateli do wody pitnej dobrej jakości i zaopatrzenia w nią Bułgarii, na Węgrzech i w Rumunii. W dużej mierze wynika to z istotnych inwestycji finansowanych z EFRR i Funduszu Spójności poczynionych w ostatnich latach. Niemniej jednak nadal istnieją obszary, na których z publicznej sieci wodociągowej obywatelom nadal dostarczana jest woda, która nie odpowiada w pełni normom unijnym ustanowionym w dyrektywie w sprawie wody pitnej z 1998 r. Ponadto konieczne są dalsze krajowe inwestycje publiczne i prywatne w celu zapewnienia dostępu do wody dobrej jakości wszystkim obywatelom w tych państwach członkowskich oraz po to, by finansowane przez UE inwestycje w infrastrukturę wodną mogły być odpowiednio utrzymywane.

Zalecenia Trybunału

V

Komisja powinna:

1. podejmować działania w następstwie stwierdzenia luk w monitorowaniu prowadzonym przez państwa członkowskie na podstawie sporządzonych przez nie sprawozdań oraz egzekwować wymogi dyrektywy w sprawie wody pitnej dotyczące tego monitorowania;
2. w ramach trwającej rewizji dyrektywy w sprawie wody pitnej w sposób proporcjonalny zająć się następującymi zagadnieniami:
   1. usprawnienie informowania Komisji przez państwa członkowskie o wszelkich odstępstwach dotyczących niewielkich stref zaopatrzenia w wodę;
   2. rozszerzenie zakresu wymogów sprawozdawczych także na niewielkie strefy zaopatrzenia w wodę;
   3. obowiązek regularnej sprawozdawczości zapewniającej, by państwa członkowskie przekazywały aktualne informacje dotyczące przestrzegania wymogów dyrektywy w sprawie wody pitnej. Komisja powinna rozważyć różne opcje, takie jak alternatywne narzędzia informatyczne (przykładowo zbieranie danych od administracji krajowych), które mogą ułatwić i usprawnić sprawozdawczość, a także zapewnić dostępność aktualnych informacji;
   4. uściślenie wymogów związanych z zapewnieniem właściwych i aktualnych informacji na temat jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i dostępnej dla konsumentów;
3. wspierać państwa członkowskie w promowaniu działań mających na celu ograniczenie strat wody. Można to osiągnąć na przykład poprzez uwzględnienie ograniczania strat wody w finansowaniu unijnym w obszarze infrastruktury związanej z wodą pitną lub poprzez zapewnienie bardziej przejrzystych informacji na temat strat wody.

VI

Państwa członkowskie powinny:

1. wymagać, by plany osiągnięcia określonego poziomu ograniczenia strat wody były uznawane za kryteria wyboru w odniesieniu do wszystkich projektów dotyczących infrastruktury wodnej, przyczyniających się do osiągnięcia celów krajowych;
2. zadbać o to, by opłaty taryfowe za wodę zapewniały trwałość infrastruktury wodnej, w tym jej utrzymanie i modernizację;
3. rozważyć udzielenie w razie potrzeby wsparcia finansowego lub innej formy wsparcia gospodarstwom domowym, dla których koszt usług wodnych przekracza próg przystępności cenowej, zapewniając pełny zwrot kosztów w ramach struktury opłat taryfowych za wodę.

Wstęp

Dyrektywa UE w sprawie wody pitnej

01

Woda ma zasadnicze znaczenie dla życia na naszej planecie. Ekosystemy, społeczeństwo i gospodarka, by rozwijać się, potrzebują wystarczających ilości czystej wody pitnej. Ochrona zdrowia obywateli Unii poprzez zapewnianie bezpiecznego dostępu do wody pitnej dobrej jakości od wielu lat stanowi element polityki UE. Od 1975 r. UE przyjmowała przepisy w sprawie wody mające na celu ochronę konsumentów i użytkowników wody przed związanymi z nią zagrożeniami. Zapewnianie wszystkim Europejczykom bezpiecznego zaopatrzenia w wodę dobrej jakości stanowi także integralną część polityki środowiskowej UE¹.

02

Pierwsza dyrektywa dotycząca jakości wody pitnej w państwach członkowskich została przyjęta w 1975 r.². Kolejna dyrektywa dotycząca norm dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi to „dyrektywa w sprawie wody pitnej”, której celem jest ochrona zdrowia ludzkiego przed szkodliwymi skutkami wszelkiego zanieczyszczenia wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (zob. ramka 1). Została ona przyjęta w 1980 r.³, a następnie poddana rewizji w 1998 r.⁴. Dyrektywa ta jest obecnie ponownie poddawana rewizji.

03

Dyrektywa przewiduje możliwość czasowego niestosowania się przez państwa członkowskie do wymaganych norm jakości wody w wyniku odstępstw. Odstępstwa te mogą obowiązywać przez maksymalnie trzy lata z możliwością dwukrotnego przedłużenia (dodatkowe trzy lata w przypadku każdego przedłużenia).

Ustalenia dotyczące monitorowania i sprawozdawczości

04

Państwa członkowskie mają obowiązek ustanowienia stref zaopatrzenia w wodę oraz odpowiednich programów monitorowania zgodnie z wymogami minimalnymi ustanowionymi w dyrektywie w sprawie wody pitnej⁵. W dyrektywie w sprawie wody pitnej wyróżniono:

• strefy zaopatrzenia w wodę zapewniające średnio ponad 1 000 m³ wody dziennie lub zaopatrujące ponad 5 000 osób, zwykle określane jako „duże strefy zaopatrzenia w wodę”;
• strefy zaopatrzenia w wodę zapewniające średnio mniej niż 1 000 m³ wody dziennie lub zaopatrujące mniej niż 5 000 osób, zwykle określane jako „niewielkie strefy zaopatrzenia w wodę”;
• strefy zaopatrzenia w wodę zapewniające średnio mniej niż 10 m³ wody dziennie lub zaopatrujące mniej niż 50 osób, zwykle określane jako „bardzo małe strefy zaopatrzenia w wodę”.

05

Ponadto przepisy dyrektywy w sprawie wody pitnej wymagają, by konsumenci mieli dostęp do aktualnych informacji⁶ oraz aby co trzy lata państwa członkowskie publikowały sprawozdania w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, obejmujące trzy minione lata. Sprawozdania te powinny być publikowane w ciągu roku kalendarzowego kończącego okres sprawozdawczy oraz przesyłane Komisji w ciągu dwóch miesięcy od ich opublikowania.

06

Europejska Agencji Środowiska (EEA) gromadzi dane na temat jakości wody przekazywane przez państwa członkowskie w imieniu Komisji za pomocą internetowego narzędzia sprawozdawczego⁷. EEA jest także odpowiedzialna za kontrolę jakości informacji znajdujących się w bazie danych oraz przygotowuje krajowe bazy danych, które są weryfikowane przez państwa członkowskie. Na podstawie tych danych Komisja publikuje sprawozdanie podsumowujące w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w Unii jako całości w ciągu dziewięciu miesięcy od otrzymania sprawozdań od państw członkowskich.

07

W tym sprawozdaniu, które jest głównym narzędziem wykorzystywanym do wykrywania niezgodności z wartościami parametrycznymi określonymi w dyrektywie w sprawie wody pitnej, powinny znaleźć się informacje na temat jakości wody we wszystkich dużych strefach zaopatrzenia w wodę przekazane przez każde państwo członkowskie. Sprawozdawczość w sprawie niewielkich stref zaopatrzenia w wodę ma charakter dobrowolny. Państwa członkowskie mogą zwolnić z obowiązku stosowania się do przepisów dyrektywy w sprawie wody pitnej bardzo małe strefy zaopatrzenia w wodę, tj. indywidualne źródła zaopatrzenia, które zapewniają średnio mniej niż 10 m³ wody dziennie lub zaopatrują mniej niż 50 osób.

Jakość wody pitnej w UE

8

W ramach wymogu dotyczącego oceny jakości wody pitnej zawartego w dyrektywie w sprawie wody pitnej każdego roku w państwach członkowskich przeprowadzanych jest kilka milionów analiz. Na przykład w okresie sprawozdawczym 2011-2013 przeprowadzono 4,1 mln analiz parametrów mikrobiologicznych, 7,1 mln analiz parametrów chemicznych oraz 17,5 mln analiz parametrów wskaźnikowych (zob. ramka 1). Jeżeli wyniki co najmniej 99% wszystkich analiz przeprowadzonych w danym roku są zgodne ze stosowną normą, uznaje się, że dane państwo członkowskie osiągnęło prawidłową wartość parametryczną określoną w dyrektywie.

9

W przypadku parametrów wskaźnikowych fakt, że norma jest przekroczona, nie musi koniecznie oznaczać braku zgodności z dyrektywą w sprawie wody pitnej, gdyż w większości przypadków nie występuje bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia ludzkiego. Mimo że przekroczenie dopuszczalnej wartości większości parametrów wskaźnikowych nie wiąże się z bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia człowieka, takie przekroczenie może wywierać pośredni wpływ na jakość wody, zmieniając jej wygląd, smak lub zapach, a tym samym wpływając na jej postrzeganie jako zdatnej do spożycia przez konsumenta. Na przykład wartość progowa dla żelaza określona w dyrektywie w sprawie wody pitnej wynosi 200 µg/l. W przypadku stężenia żelaza na poziomie 300 µg/l woda ma wyraźny smak oraz staje się mętna i zabarwiona. W rezultacie jest niesmaczna dla konsumentów. Wartość oparta na aspektach zdrowotnych wynosi 2 000 µg/l, a zatem o wiele więcej niż jest rzeczywiście akceptowalne dla konsumenta. Parametry wskaźnikowe mogą także zakłócać prawidłowe uzdatnianie. Na przykład obecność substancji organicznych może skutkować niewystarczającą dezynfekcją.

10

W ujęciu ogólnym woda pitna w UE ma dobrą jakość⁸. W ujęciu szczegółowym ogromna większość dużych stref zaopatrzenia w wodę wykazuje wysoką zgodność z parametrami mikrobiologicznymi i chemicznymi określonymi w dyrektywie w sprawie wody pitnej (zob. informacje szczegółowe w tabeli 1). Ponadto ogólna zgodność z tymi parametrami w UE znacznie poprawiła się w porównaniu z okresem sprawozdawczym 2008-2010⁹.

Tabela 1

Państwa członkowskie¹ i poziomy zgodności

	2008-2010	2011-2013
Ogólny poziom zgodności z parametrami mikrobiologicznymi
> 99%	23	27
95% < X < 99%	4	-
< 95%	-	-
Ogólny poziom zgodności z parametrami chemicznymi
> 99%	11	26
95% < X < 99%	11	12
< 95%	5	-
Ogólny poziom zgodności z parametrami wskaźnikowymi
> 99%	7	21
95% < X < 99%	10	53
< 95%	10	14

 

Źródło: opracowanie Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w oparciu o dane opublikowane w sprawozdaniach podsumowujących dotyczących jakości wody pitnej w Unii.

11

Jeżeli chodzi o niewielkie strefy zaopatrzenia w wodę (które zaopatrują około 65 mln ludzi na całym terytorium UE), średni poziom zgodności parametrów dla okresu sprawozdawczego 2011-2013 wyniósł ponad 98%¹⁰. Ta ogólna wielkość pokazuje postępy osiągnięte w porównaniu z okresem sprawozdawczym 2008-2010, w którym średnio tylko około 59% wszystkich niewielkich stref zaopatrzenia w wodę było w pełni zgodnych z wymogami dyrektywy w sprawie wody pitnej¹¹. W okresie sprawozdawczym 2008-2010 wszystkie państwa członkowskie z wyjątkiem Republiki Czeskiej przekazywały dane na temat niewielkich stref zaopatrzenia w wodę. W okresie sprawozdawczym 2011-2013 jednak tylko mniej więcej połowa państw członkowskich (reprezentująca około 34,6 miliona konsumentów zaopatrywanych przez niewielkie strefy zaopatrzenia w wodę) przekazywała te informacje. Wynika to z faktu, że przekazywanie danych na temat niewielkich stref zaopatrzenia w wodę nie jest obowiązkowe.

12

Niedociągnięcia w monitorowaniu niewielkich stref zaopatrzenia w wodę zostały także dostrzeżone w 7. unijnym programie działań w zakresie środowiska (EAP), w którym wzywa się do zwiększenia wysiłków we wdrażaniu dyrektywy w sprawie wody pitnej, w szczególności w odniesieniu do niewielkich stref zaopatrzenia w wodę¹².

Straty w systemach zaopatrzenia w wodę pitną

13

Ważną kwestią mającą wpływ na zaopatrzenie w wodę pitną jest wysoki odsetek fizycznych strat wody. Wynika on głównie z wycieków z sieci dystrybucyjnych, które nie są odpowiednio utrzymywane lub które powinny zostać zmodernizowane. Procentowa strata wody jest obliczana jako stosunek wody niefakturowanej do całkowitej ilości wody wprowadzanej do sieci zaopatrzenia.

14

Według danych opublikowanych w 2014 r. dotyczących lat 2008-2010 mniej więcej w połowie państw członkowskich miała miejsce strata ponad 20% czystej wody pitnej w sieci dystrybucyjnej przed dotarciem do kranów konsumentów, podczas gdy w niektórych państwach członkowskich poziom ten wynosił aż 60%¹³. W latach 2011-2013, w przeciwieństwie do poprzedniego okresu, informacje na temat strat wody nie były zawarte ani w sprawozdaniu podsumowującym, ani w sprawozdaniach państw członkowskich.

15

Ograniczanie strat ma istotne znaczenie ze środowiskowego punktu widzenia (oszczędność zasobów) i zasadniczo wpływa na wydajność infrastruktury wodnej. W strategii „Europa 2020” położono duży nacisk na efektywne gospodarowanie zasobami, a to oznacza bardziej efektywne gospodarowanie wodą, wiążące się z dodatkowymi korzyściami, takimi jak mniejsze zużycie energii na uzdatnianie i transport wody oraz zmniejszone rachunki za wodę i straty wody¹⁴. Także w 7. unijnym programie działań w zakresie środowiska ujęto potrzebę zwiększenia efektywności dzięki modernizacji infrastruktury¹⁵.

Finansowanie z UE, głównie za pośrednictwem EFRR i Funduszu Spójności

16

Głównym źródłem finansowania przez UE infrastruktury wodnej są europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne. Projekty są w szczególności finansowane za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Funduszu Spójności.

17

Wiele projektów dotyczących wody pitnej realizowanych jest wspólnie z projektami dotyczącymi ścieków¹⁶. W okresie programowania 2007-2013 na projekty dotyczące wody pitnej przydzielono ponad 7,3 mld euro. Z tej kwoty około 4 mld euro przeznaczono dla państw członkowskich UE-13. W okresie programowania 2014-2020 całkowity przydział na wodę pitną wynosi około 4,7 mld euro, z czego około 3,4 mld euro przeznaczono dla państw członkowskich UE-13 (zob. załącznik I).

Dostęp do wody pitnej

18

Dostępność bezpiecznej wody pitnej w całej UE jest wysoka. Nadal istnieją jednak regiony, które nie zapewniają obywatelom dostępu do usług zaopatrzenia w wodę. Według danych Eurostatu¹⁷ odsetek ludności posiadającej dostęp do publicznych sieci zaopatrzenia w wodę różni się istotnie w poszczególnych państwach członkowskich. Najniższy odsetek odnotowywany jest w Rumunii, gdzie tylko 62% ludności ma dostęp do publicznego zaopatrzenia w wodę (zob. rys. 1). Załącznik II zapewnia podstawowe informacje na temat źródeł wody pitnej w UE.

19

W grudniu 2013 r. w ramach europejskiej inicjatywy obywatelskiej „Right2Water” zebrano prawie 1,9 miliona podpisów we wszystkich państwach członkowskich. Jej zwolennicy zwrócili się do Komisji „[…] o zaproponowanie aktów prawnych wdrażających prawo człowieka do wody pitnej i urządzeń sanitarnych, zgodnie z wytycznymi Organizacji Narodów Zjednoczonych, oraz przyczyniających się do zapewnienia dostępu do wody i kanalizacji jako podstawowych usług publicznych dla wszystkich”¹⁸. W 2014 r. Komisja opublikowała swoją ocenę już udzielonego przez UE wsparcia ukierunkowanego na wodę pitną dobrej jakości i zachęcała państwa członkowskie do zapewnienia dostępu do minimalnych poziomu zaopatrzenia w wodę wszystkich obywateli Unii¹⁹.

Opłaty taryfowe za wodę

20

Zasady stosowane w celu określania opłat taryfowych za wodę, a mianowicie zasady zwrotu kosztów i przystępności cenowej usług wodnych, zostały ustanowione w ramowej dyrektywie wodnej z 2000 r.²⁰. W praktyce opłaty taryfowe powinny pokrywać co najmniej koszty operacyjne i koszty utrzymania, a także znaczną część amortyzacji aktywów, aby mogły przyczynić się do trwałości infrastruktury wodnej.

21

Jednocześnie usługi wodne muszą być przystępne cenowo dla obywateli. Przy ustalaniu opłaty taryfowej za wodę państwa członkowskie mogą uwzględnić skutki społeczne, ekologiczne i ekonomiczne w celu zapewnienia, by usługi wodne pozostały przystępne cenowo. W wytycznych Komisji jest mowa o poziomie 4% dochodu gospodarstw domowych jako powszechnie przyjętej stopie przystępności cenowej – innymi słowy, całkowity koszt usług wodno-ściekowych (woda pitna i ścieki) może stanowić 4% dochodu gospodarstwa domowego²¹.

Poprzednie kontrole przeprowadzone przez Trybunał i inne aktualne badania w obszarze polityki wodnej

22

W ostatnich latach Trybunał opublikował kilka sprawozdań na temat polityki wodnej oraz inwestycji UE w infrastrukturę wody pitnej i infrastrukturę ściekową²². W załączniku II podsumowano ich główne wnioski.

23

W maju 2015 r. Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego opublikowało sprawozdanie na temat dyrektywy w sprawie wody pitnej²³.

Zakres kontroli i podejście kontrolne

24

W ramach kontroli Trybunał ocenił, czy działania UE przyczyniły się do poprawy bezpieczeństwa zaopatrzenia w wodę pitną dobrej jakości obywateli w Bułgarii, na Węgrzech i w Rumunii. W szczególności skontrolowano, czy:

• wymogi dyrektywy w sprawie wody pitnej zostały spełnione;
• zbadane projekty finansowane z EFRR/Funduszu Spójności poprawiły jakość wody pitnej oraz dostęp do sieci zaopatrzenia;
• generowane przychody i dodatkowe krajowe finansowanie publiczne są adekwatne do zapewnienia utrzymania i trwałości finansowanych przez UE inwestycji w infrastrukturę zaopatrzenia w wodę pitną.

25

Trybunał zdecydował, że skupi się na państwach członkowskich UE-13, gdyż w 2010 r. już opublikował sprawozdanie specjalne na temat wody pitnej w okresie programowania 2000-2006, które koncentrowało się na państwach członkowskich UE-15²⁴. Dane państwa członkowskie zostały wybrane głównie ze względu na kwotę unijnych środków finansowych przydzielonych im na lata przypadające między 2007 r. a 2020 r. (3,7 mld euro), która stanowi 50% całkowitego przydziału UE na zaopatrzenie w wodę pitną i zarządzanie nią dla państw członkowskich UE-13 (zob. załącznik I), ograniczony dostęp do wody pitnej (w przypadku Rumunii) oraz wysoki poziom strat wody zgłoszony w latach 2008-2010.

26

Kontrola była oparta na dowodach przekazanych przez Komisję i skontrolowane państwa członkowskie. W szczególności została przeprowadzona w drodze:

• wywiadów z przedstawicielami Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska oraz Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej;
• przeglądu analitycznego odpowiedniej dokumentacji unijnej i krajowej;
• wywiadów z przedstawicielami ministerstwa środowiska, ministerstwa zdrowia, instytucji zarządzającej, organów regulacyjnych itd. wybranych państw członkowskich;
• wizyt i przeglądów dotyczących dziewięciu projektów EFRR/Funduszu Spójności (trzech w każdym z trzech państw członkowskich, w których przeprowadzono wizyty), w tym dokumentacji projektowej obejmującej wnioski, umowy o dofinansowanie, sprawozdania i inne dokumenty związane z realizacją projektów;
• wywiadów z dostawcami wody, beneficjentami projektów i instytucjami zarządzającymi w ramach dziewięciu przeanalizowanych projektów.

27

Przeanalizowane w ramach kontroli projekty EFRR/Funduszu Spójności dotyczące wody pitnej dotyczą wszystkich aspektów infrastruktury powiązanych z cyklem wody pitnej. Obejmują one tworzenie lub odbudowę zlewni (zob. rys. 1), stacje uzdatniania (zob. rys. 2), przechowywanie i przesył za pomocą rurociągów (zob. rys. 3) oraz przepompownie. Każdy z wybranych projektów pochodził spośród 20 projektów, które otrzymały największe współfinansowanie z UE w okresie programowania 2007-2013 w każdym państwie członkowskim. Zostały one wybrane w celu zilustrowania kluczowych aspektów związanych z osiągnięciem celów dyrektywy w sprawie wody pitnej oraz kwestiami dostępu, strat i jakości.

28

Kontrola objęła okres od przystąpienia do UE przez skontrolowane państwa członkowskie do końca 2016 r.

Uwagi

Dyrektywa z 1998 r. w sprawie wody pitnej została wdrożona w większości aspektów do końca 2016 r.

29

Unia Europejska nie może osiągnąć swoich celów politycznych, jeśli państwa członkowskie nie stosują skutecznie prawa unijnego na swoim terytorium. Państwa członkowskie są odpowiedzialne za dokładne transponowanie dyrektyw do ich prawa krajowego w wymaganych ramach czasowych. Ponadto są odpowiedzialne za prawidłowe stosowanie i wdrażanie całego ustawodawstwa UE²⁵ Komisja odpowiada za monitorowanie wysiłków ze strony państw członkowskich oraz zapewnianie zgodności z prawem unijnym, z możliwością korzystania z formalnych procedur prawnych²⁶.

30

Podstawowym źródłem prawa UE dotyczącego jakości wody pitnej jest dyrektywa w sprawie wody pitnej. W związku z tym Trybunał ocenił, czy:

• skontrolowane państwa członkowskie prawidłowo transponowały dyrektywę w sprawie wody pitnej do krajowych ram prawnych i spełniły jej wymogi;
• w skontrolowanych państwach członkowskich dostępna jest odpowiednia ilość wody pitnej dla wszystkich konsumentów;
• ustalenia dotyczące monitorowania zapewniają informacje na temat wdrażania dyrektywy w sprawie wody pitnej;
• konsumenci mają dostęp do aktualnych informacji na temat wody pitnej;
• Komisja przeprowadza regularne przeglądy naukowych i technicznych aspektów dyrektywy w sprawie wody pitnej.

Przepisy krajowe w skontrolowanych państwach członkowskich są zgodne z wymogami dyrektywy w sprawie wody pitnej

31

Skuteczna transpozycja dyrektywy w sprawie wody pitnej do przepisów krajowych jest koniecznym krokiem do zapewnienia, by woda pitna osiągała wspólny poziom bezpieczeństwa w całej UE. Od daty przystąpienia²⁷ Komisja musiała zapewniać, by przepisy krajowe były zgodne z przepisami praw ramowych UE, z wyjątkiem szczególnych odstępstw zawartych w traktatach o przystąpieniu.

32

Komisja przeprowadza badania zgodności w drodze porównania zobowiązań UE z tekstem odpowiednich artykułów przepisów krajowych, aby ocenić ich zgodność z wymogami dyrektyw UE. Miało to miejsce w 2004 r. w odniesieniu do Węgier oraz w 2007 r. w odniesieniu do Bułgarii i Rumunii.

33

W przypadku trzech skontrolowanych państw członkowskich Komisja stwierdziła, że przepisy krajowe nie były zgodne w każdym aspekcie z dyrektywą w sprawie wody pitnej i w związku z tym wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego (zob. ramka 2) w 2008 r. wobec Węgier oraz w 2009 r. wobec Bułgarii i Rumunii²⁸ (zob. załącznik III).

34

W wyniku postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego trzy skontrolowane państwa członkowskie zmieniły swoje przepisy krajowe. W związku z tym sprawy zamknięto w 2009 r. w przypadku Węgier i w 2010 r. w przypadku Rumunii. W odniesieniu do Bułgarii, ze względu na skalę zmian, Komisja zaktualizowała swoje badanie w 2012 r. i stwierdziła dalsze braki zgodności, w związku z czym postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego zostało zamknięte dopiero w 2015 r. Przegląd przeprowadzony przez Trybunał pokazał, że w ujęciu ogólnym przepisy krajowe w trzech państwach członkowskich, w których przeprowadzono wizyty, są obecnie zgodne z wymogami dyrektywy w sprawie wody pitnej.

Odstępstwa od dyrektywy w sprawie wody pitnej udzielone na Węgrzech i w Rumunii, ale nie w Bułgarii

35

Państwa członkowskie mogą przewidzieć odstępstwa od wartości parametrycznych, do maksymalnej wartości, która ma zostać przez nie określona, pod warunkiem że żadne odstępstwo nie stanowi potencjalnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i pod warunkiem że sieć zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi na danym obszarze nie może być utrzymywana z zastosowaniem jakichkolwiek innych uzasadnionych środków (zob. ramka 3).

36

Odstępstwa powinny być ograniczone do możliwie jak najkrótszego okresu, który nie może przekraczać trzech lat. Jeśli po upływie pierwszego okresu kwestie prowadzące do odstępstwa nadal występują, państwa członkowskie mogą przedłużyć jego obowiązywanie na kolejny okres maksymalnie trzech lat, o czym muszą poinformować Komisję. W wyjątkowych okolicznościach państwo członkowskie może zwrócić się do Komisji o trzecie odstępstwo na kolejny okres nieprzekraczający trzech lat.

37

Państwa członkowskie muszą poinformować Komisję w ciągu dwóch miesięcy o wszelkich odstępstwach dotyczących dużych stref zaopatrzenia w wodę. Informacje o odstępstwach dotyczących niewielkich stref zaopatrzenia w wodę muszą być przekazywane dopiero w przypadku drugiego odstępstwa.

38

Na Węgrzech pod koniec trzeciego okresu odstępstwa trwającego do końca 2012 r. prawie 80% stref zaopatrzenia w wodę objętych odstępstwem (289 z 365) nadal nie było zgodnych z dyrektywą. Ostatecznie działania podejmowane przez węgierskie organy w celu poprawy sytuacji w strefach objętych odstępstwem zaczęły przynosić wyniki. W kwietniu 2016 r. 66 z 365 niewielkich stref zaopatrzenia w wodę nie było zgodnych z przepisami dyrektywy w sprawie wody pitnej. W międzyczasie, w maju 2016 r., ze względu na niedotrzymanie terminu, Komisja wszczęła przeciw Węgrom postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

39

Rumunii także udzielono odstępstw w traktacie o przystąpieniu²⁹, które obowiązywały do końca 2010 r. albo do końca 2015 r. Od momentu przystąpienia Rumunia poinformowała Komisję o siedmiu kolejnych odstępstwach (tj. drugich odstępstwach) o terminach końcowych przypadających między 2014 r. a 2018 r. Według rumuńskiego Ministerstwa Zdrowia na koniec 2015 r. nadal istniało jednak 335 stref zaopatrzenia w wodę dostarczających wodę do około 762 000 osób (około 3,8% całkowitej liczby ludności Rumunii), w których normy jakości nie zostały jeszcze całkowicie spełnione w odniesieniu do pewnych parametrów. Według rumuńskich organów w latach 2014-2020 planowane są dalsze działania w celu zapewnienia zgodności z dyrektywą w sprawie wody pitnej w ramach programu operacyjnego „Duża infrastruktura”, krajowego programu rozwoju obszarów wiejskich oraz krajowego programu na rzecz rozwoju lokalnego.

40

Do czasu opracowania niniejszego sprawozdania w Bułgarii nie wprowadzono żadnego odstępstwa. Niemniej według bułgarskiego Ministerstwa Zdrowia istnieje kilka obszarów w kraju, w których występują problemy ze zgodnością. Najpoważniejsze z nich są związane z azotanami/azotynami i dotyczą około 300 niewielkich stref zaopatrzenia w wodę. W przypadku mniej więcej 150 z nich brak zgodności ma charakter trwały i jest on związany z praktykami rolniczymi³⁰. W rezultacie można oszacować, że około 124 000 osób, tj. 1,7% całkowitej liczby ludności, korzysta z wody pitnej, która nie jest w pełni zgodna z wymogami dyrektywy w sprawie wody pitnej.

41

Niezależnie od tego, czy udzielono odstępstwa czy nie, we wszystkich trzech państwach członkowskich występują konsumenci, którzy nadal nie mają dostępu do wody pitnej o odpowiedniej jakości. Państwa członkowskie podejmują działania łagodzące, ale czasami są one opóźnione, jak w przypadku Węgier. W Rumunii takie działania są obecnie wdrażane, lecz jest zbyt wcześnie na ocenę ich skuteczności.

Niedociągnięcia w ustaleniach dotyczących monitorowania dyrektywy w sprawie wody pitnej

Niektóre państwa członkowskie przekazują dane na temat monitorowania z opóźnieniem

42

Trzy sprawozdania podsumowujące (zob. pkt 5-7) dotyczące lat 2002-2013 zostały opublikowane ze średnim opóźnieniem wynoszącym ponad 17 miesięcy. Tabela 2 pokazuje wymagane daty i faktyczne daty publikacji sprawozdań podsumowujących dotyczących lat 2002-2013.

Tabela 2

Wymagane daty i faktyczne daty publikacji sprawozdań podsumowujących

Sprawozdanie podsumowujące	Wymagana data	Data publikacji	Opóźnienie
2002-2004	listopad 2006 r.	grudzień 2007 r.	13 miesięcy
2005-2007	listopad 2009 r.	grudzień 2011 r.	25 miesięcy
2008-2010	listopad 2012 r.	czerwiec 2014 r.	19 miesięcy
2011-2013	listopad 2015 r.	październik 2016 r.	11 miesięcy

43

Według badania opublikowanego w 2013 r.³¹ wynikało to ze złożonego charakteru informacji, które miały być przekazane przez państwa członkowskie (pod względem liczby parametrów i ilości szczegółowych informacji), co doprowadziło do niekompletnych informacji i opóźnień w ich dostarczaniu przez państwa członkowskie.

44

W okresie sprawozdawczym 2011-2013 większość państw członkowskich przekazywała swoje dane w wymaganym terminie (luty 2015 r.)³². Dwa państwa członkowskie (Grecja i Włochy) potrzebowały jednak do sześciu dodatkowych miesięcy na przekazanie danych, a jedno państwo członkowskie, Węgry, ukończyło proces sprawozdawczy dopiero w kwietniu 2016 r., tj. ponad rok później niż było to wymagane.

Skontrolowane państwa członkowskie nie wywiązały się ze wszystkich obowiązków w zakresie monitorowania

45

Dyrektywa w sprawie wody pitnej umożliwia ograniczenie monitorowania lub zrezygnowanie z niego w odniesieniu do pewnych parametrów, w szczególności parametrów wskaźnikowych. W ujęciu ogólnym państwo członkowskie może ograniczyć liczbę badanych próbek w odniesieniu do danych parametrów, jeśli:

1. wartości wyników uzyskanych z próbek pobranych w okresie co najmniej dwóch kolejnych lat są stałe i znacznie lepsze niż limity, i
2. prawdopodobnie żaden czynnik nie spowoduje pogorszenia jakości wody poza punktem, w którym została pobrana próbka³³.

46

Wraz z transpozycją dyrektywy Komisji (UE) 2015/1787 państwa członkowskie mają możliwość uzyskania odstępstw od konieczności przestrzegania parametrów i częstotliwości pobierania próbek, pod warunkiem że została przeprowadzona ocena ryzyka³⁴ (zob. pkt 61-63).

47

Przepisy krajowe trzech państw członkowskich, w których przeprowadzono wizyty, są zgodne z wymogami monitorowania określonymi w dyrektywie w sprawie wody pitnej. Trybunał stwierdził jednak kilka przypadków braku zgodności w faktycznie przeprowadzonych działaniach monitorujących. W sprawozdaniach trzyletnich jest mowa o odsetku dużych stref zaopatrzenia w wodę, które były monitorowane w odniesieniu do każdego parametru. W okresie sprawozdawczym 2011-2013 Trybunał odnotował, że we wszystkich trzech skontrolowanych państwach członkowskich nie monitorowano wszystkich parametrów we wszystkich dużych strefach zaopatrzenia w wodę, nie uzasadniając ani nie wyjaśniając możliwych wyjątków od monitorowania. Na przykład zgłoszono monitorowanie pierwiastków śladowych³⁵ średnio w 81% dużych stref zaopatrzenia w wodę w Bułgarii i na Węgrzech oraz jedynie w 41% dużych stref zaopatrzenia w wodę w Rumunii.

48

Potwierdziło się to także w odniesieniu do niektórych przeanalizowanych projektów EFRR/Funduszu Spójności, w których Trybunał stwierdził, że monitorowanie nie zostało przeprowadzone zgodnie z dyrektywą w sprawie wody pitnej. W szczególności badano mniejszą liczbę parametrów niż wymagała tego dyrektywa w sprawie wody pitnej.

49

W Bułgarii problem niewystarczającego monitorowania został zauważony przez organy krajowe. Jak wspomniano w bułgarskim krajowym sprawozdaniu na temat środowiska za 2012 r., większość dostawców wody w odniesieniu do niektórych parametrów (takich jak benzo(a)piren, antymon, rtęć i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne) nie spełnia wymogów w zakresie monitorowania określonych w dyrektywie w sprawie wody pitnej pod względem ilości i częstotliwości³⁶. Ponadto nie wszystkie duże strefy zaopatrzenia w wodę były monitorowane pod względem wszystkich parametrów. Wyżej wspomniane parametry były monitorowane średnio tylko w 66% dużych stref zaopatrzenia w wodę.

50

Ponadto według danych wstępnych za 2014 r. i 2015 r. niektóre parametry takie jak chrom, żelazo i enterokoki nie były monitorowane we wszystkich niewielkich strefach zaopatrzenia w wodę: żelazo było monitorowane w około 90% niewielkich stref zaopatrzenia w wodę, a chrom i enterokoki w około 80% tych stref. Jako że populacja zaopatrywana przez niewielkie strefy zaopatrzenia w wodę w Bułgarii liczy około 1,7 miliona osób³⁷, oznacza to, że szacunkowa liczba 330 000 osób była zaopatrywana w wodę przez niewielkie strefy zaopatrzenia w wodę niebadane pod kątem enterokoków. Jednocześnie w badanych niewielkich strefach zaopatrzenia w wodę poziom braku zgodności przekraczał 2%.

51

Według bułgarskich organów brak jest wystarczających zdolności laboratoryjnych: pełne kontrole próbek mogą być przeprowadzane jedynie w sześciu z 28 laboratoriów Regionalnych Inspektoratów Zdrowia, a obecność bromianów może być badana tylko w dwóch z nich. Procedura mająca na celu zwiększenie zdolności analitycznych Regionalnych Inspektoratów Zdrowia jest obecnie realizowana w ramach programu operacyjnego „Środowisko” na lata 2014-2020.

Prowadzone przez EEA kontrole dotyczące sprawozdań państw członkowskich na temat zgodności nie doprowadziły do stwierdzenia niespójności

52

Dane dotyczące monitorowania zgodności przekazywane przez państwa członkowskie są weryfikowane przez EEA w imieniu Komisji. Weryfikacje dokumentów przez EEA nie obejmują weryfikacji na miejscu i w związku z tym mają z definicji ograniczony zakres. Występują także przypadki, w których kontrole wiarygodności mogłyby umożliwić EEA stwierdzenie niespójności w sprawozdaniach państw członkowskich:

• niedokładnych informacji na temat łącznej liczby analiz (i wynikającej z tego częstotliwości przekraczania wartości) dla parametru „bakterie z grupy coli” w Rumunii (zob. ramka 4),
• błędu dotyczącego parametru „azotyny” w Bułgarii, który faktycznie odnosi się do parametru „azotany”.

Brakuje informacji na temat spełnienia wymogów w zakresie monitorowania w odniesieniu do niewielkich stref zaopatrzenia w wodę

53

Niewielkie strefy zaopatrzenia w wodę zapewniają wodę pitną dla około 65 milionów osób w UE. Na podstawie danych z 2010 r. Komisja oszacowała, że w całej UE ponad jedna trzecia niewielkich stref zaopatrzenia w wodę nie była odpowiednio monitorowana lub dostarczana woda pitna nie spełniała wszystkich norm jakości⁴¹. W 2010 r. w trzech państwach członkowskich, w których przeprowadzono wizyty, odsetek niewielkich stref zaopatrzenia w wodę nieodpowiednio monitorowanych był wysoki: 44% w Rumunii, 60% na Węgrzech i prawie 100% w Bułgarii, w porównaniu z unijną średnią na poziomie 27%.

54

W okresie sprawozdawczym 2011-2013 mniej więcej połowa państw członkowskich przekazała informacje na temat niewielkich stref zaopatrzenia w wodę i zgłosiła ogólną zgodność (z uwzględnieniem wszystkich parametrów) na poziomie ponad 98%⁴². Następnie, latem 2016 r., Komisja monitorowała następnie zgodność w niewielkich strefach zaopatrzenia w wodę za pomocą ankiety. Na ankietę odpowiedziało 21 państw członkowskich i potwierdziło ogólną zgodność w odniesieniu do wskaźników mikrobiologicznych na poziomie 98%.

55

Zgodnie z dyrektywą w sprawie wody pitnej przekazywanie informacji na temat niewielkich stref zaopatrzenia w wodę nie jest jednak obowiązkowe. Komisja nie może sprawdzić, czy monitorowanie odbywa się zgodnie ze zgłoszoną metodą i musi założyć, że państwa członkowskie prowadzą sprawozdawczość w dobrej wierze, zgodnie z zasadą lojalnej współpracy⁴³.

56

Nie jest jednak jasne, czy rzeczywiście prowadzą ją w ten sposób, a w ostatnich latach Komisja podejmowała szereg inicjatyw w celu zachęcenia państw członkowskich do odpowiedniego monitorowania niewielkich stref zaopatrzenia w wodę. W 2011 r. Komisja opublikowała badanie dotyczące wdrażania oceny ryzyka w odniesieniu do niewielkich sieci zaopatrzenia w wodę⁴⁴. Ponadto w 2014 r. Komisja wydała wytyczne obejmujące najlepsze praktyki dotyczące niewielkich dostaw⁴⁵. Efekty wydania tych wytycznych w zakresie udoskonalonego monitorowania niewielkich stref zaopatrzenia w wodę będą widoczne dopiero wówczas, gdy państwa członkowskie przekażą swoje dane dotyczące następnego okresu sprawozdawczego (2014-2016) na początku 2018 r.

Informacje dla konsumentów na temat jakości wody pitnej nie są łatwo dostępne

57

Państwa członkowskie są zobowiązane podejmować środki niezbędne do zapewnienia konsumentom dostępu do właściwej i aktualnej informacji w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi⁴⁶. W trzech skontrolowanych państwach członkowskich wymóg ten jest prawidłowo transponowany do przepisów krajowych.

58

Trybunał zauważył jednak, że Komisja nie opublikowała żadnych wytycznych dla państw członkowskich dotyczących sposobu spełniania wymogów dyrektywy w sprawie wody pitnej w tym względzie. W badaniu oceniającym z 2016 r. stwierdzono, że praktyki dotyczące udostępniania takich informacji konsumentom bardzo różnią się w poszczególnych państwach członkowskich, a nawet między dostawcami wody w danym państwie członkowskim⁴⁷.

59

W przypadku przeanalizowanych projektów EFRR/Funduszu Spójności Trybunał stwierdził, że konsumenci nie zawsze mają łatwy dostęp do takich informacji; inaczej jest w przypadku, gdy obywatele sami zwrócą się o taki dostęp lub w razie wypadków w sieci wodociągowej. Na Węgrzech informacje udostępniane konsumentom w 2017 r. pochodzą z 2014 r.⁴⁸. W przypadku jednego projektu w Bułgarii⁴⁹ i jednego w Rumunii⁵⁰ informacje udostępniane konsumentom pochodziły z 2015 r. W odniesieniu do innego projektu w Rumunii⁵¹ informacje w ogóle nie były publikowane, lecz były przekazywane jedynie na wniosek. W tym przypadku po wizycie w ramach kontroli strona internetowa dostawcy wody została zaktualizowana i w lutym 2017 r. opublikowano dane za rok 2016.

Rewizja dyrektywy w sprawie wody pitnej została ujęta w programie prac Komisji na 2017 r.

Przeglądy przeprowadzone przez Komisję w 2003 r., 2008 r. i 2013 r. skutkowały pierwszą rewizją dyrektywy w sprawie wody pitnej w październiku 2015 r.

60

Komisja dokonuje przeglądu załączników do dyrektywy pod względem postępu naukowo-technicznego co najmniej raz na pięć lat oraz opracowuje, w miarę potrzeby, propozycje zmian⁵². Pierwszy przegląd został przeprowadzony w 2003 r. W kontekście tego przeglądu Komisja zorganizowała konsultacje z przedstawicielami ministerstw zdrowia lub środowiska, spółek wodnych i grup badawczych, którzy podkreślili, że należy zwrócić większą uwagę na nadzór mikrobiologiczny, gdyż konsumenci bardziej cierpią z powodu infekcji niż zatruć.

61

W 2008 r. w kontekście drugiego przeglądu Komisja zamówiła zewnętrzne badanie dotyczące możliwych rewizji dyrektywy w sprawie wody pitnej⁵³. Badanie zalecało włączenie planowania bezpieczeństwa wody pitnej do dyrektywy w sprawie wody pitnej. Koncepcja planowania bezpieczeństwa wody pitnej, wprowadzona przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 2004 r., obejmuje kompleksową ocenę ryzyka i podejście do zarządzania ryzykiem na wszystkich etapach dostawy wody od zlewni do konsumenta⁵⁴. Badanie zostało zaktualizowane w 2010 r. ze szczególnym uwzględnieniem planowania bezpieczeństwa wody pitnej. W następstwie tych dwóch badań w listopadzie 2010 r. Komisja doszła do wniosku, że rewizja legislacyjna dyrektywy w sprawie wody pitnej nie była w tym czasie konieczna.

62

Od 2013 r. Komisja zorganizowała szereg spotkań i warsztatów w związku z wdrażaniem i możliwą rewizją dyrektywy w sprawie wody pitnej w ramach trzeciego przeglądu⁵⁵. Na podstawie tego trzeciego przeglądu Komisja podjęła decyzję o zmianie tekstu załączników II i III do dyrektywy w sprawie wody pitnej.

63

Dyrektywa zmieniająca załączniki II i III do dyrektywy w sprawie wody pitnej została przyjęta w październiku 2015 r., a państwa członkowskie muszą transponować ją do swoich przepisów krajowych w ciągu 24 miesięcy⁵⁶. Nowy załącznik II przewiduje możliwość przeprowadzania monitorowania wody pitnej w bardziej elastyczny sposób, pod warunkiem przeprowadzenia oceny ryzyka zgodnie z podejściem polegającym na opracowaniu planu bezpieczeństwa zaopatrzenia w wodę określonym w Wytycznych WHO na temat jakości wody pitnej. Pozwoli to na nakierowanie zasobów w zakresie monitorowania na obszary, w których są one najbardziej potrzebne, a jeśli umożliwi to wynik oceny ryzyka, można rozważyć ograniczenie monitorowania. Nowy załącznik III zawiera zmienione specyfikacje dotyczące analizy parametrów.

Komisja odnotowała potrzebę dalszej rewizji dyrektywy w sprawie wody pitnej w celu uwzględnienia dodatkowych niedociągnięć

64

W grudniu 2014 r. w następstwie europejskiej inicjatywy obywatelskiej Right2Water (zob. pkt 19) oraz w kontekście programu sprawności regulacyjnej (REFIT) Komisja wszczęła badanie dotyczące dyrektywy w sprawie wody pitnej. Celem tego badania było wsparcie oceny konieczności rewizji dyrektywy w sprawie wody pitnej. Zostało ono opublikowane w maju 2016 r.⁵⁷.

65

Na podstawie tego badania w grudniu 2016 r. Komisja przyjęła dokument roboczy służb Komisji, w którym stwierdziła, że cele dyrektywy w sprawie wody pitnej w zakresie przyczynienia się do ochrony zdrowia ludzkiego zostały osiągnięte⁵⁸. Jednocześnie zidentyfikowała także kilka obszarów do ewentualnej poprawy, a mianowicie potrzebę:

• zmiany parametrów, tak aby móc w lepszy sposób uwzględnić planowanie bezpieczeństwa i podejście oparte na ryzyku;
• wzmocnienia przepisów dyrektywy w sprawie wody pitnej w celu zapewnienia dostępności aktualnych informacji dla konsumentów;
• uwzględnienia kwestii materiałów mających kontakt z wodą pitną.

66

W listopadzie 2015 r. Komisja zainicjowała badanie dotyczące materiałów mających kontakt z wodą pitną, którego wyniki zostały opublikowane w marcu 2017 r.⁵⁹ Obecnie przeprowadzana jest ocena oddziaływania, której wyniki mają też zostać opublikowane – do końca 2017 r. Będą one pomocne dla Komisji przy rewizji dyrektywy w sprawie wody pitnej, ujętej w programie prac Komisji na 2017 r.⁶⁰.

67

Ponadto w grudniu 2015 r. Komisja zainicjowała „projekt współpracy w zakresie parametrów wody pitnej” wdrażany przez Biuro Regionalne WHO dla Europy. W ramach projektu trwającego 18 miesięcy dokonane zostaną przegląd i ocena najnowszych dostępnych dowodów, co będzie stanowiło podstawę do zaproponowania zmienionej listy parametrów, która znajdzie się w załączniku I do zmienionej dyrektywy w sprawie wody pitnej⁶¹.

Wszystkie przeanalizowane projekty EFRR/Funduszu Spójności poprawiły jakość wody pitnej na danych obszarach, jednak straty wody nadal stanowią powszechny problem

68

Podczas omawianej kontroli Trybunał przeanalizował dziewięć projektów finansowanych z EFRR/Funduszu Spójności, trzy w każdym skontrolowanym państwie członkowskim aby ocenić wkład zapewniany przez projekty finansowane z UE w osiągnięcie celów dyrektywy w sprawie wody pitnej. Na rys. 2 przedstawiono przegląd przeanalizowanych projektów. Dodatkowe informacje dotyczące każdego projektu są dostępne w załączniku V.

69

W odniesieniu do tych projektów Trybunał sprawdził, czy stanowiły one odpowiednie opcje na potrzeby poprawy dostępu do wody pitnej dobrej jakości lub ograniczenia strat wody. Ocena przeprowadzona przez Trybunał opierała się na:

• przeglądzie dokumentacji projektu obejmującej wnioski, umowy o dofinansowanie, sprawozdania końcowe, protokoły laboratoryjne i inne dokumenty związane z realizacją projektów;
• wywiadach z dostawcami wody, beneficjentami projektów i instytucjami zarządzającymi.

70

Beneficjentami projektów były gminy lub stowarzyszenia gmin bądź okręgów. Wszystkie projekty w Bułgarii i Rumunii były projektami mieszanymi: oprócz kwestii dotyczących wody pitnej uwzględniały także kwestie związane ze ściekami, które też mają charakter priorytetowy w obydwu krajach.

71

Pięć z dziewięciu analizowanych projektów było dużymi projektami. W przypadku tych pięciu projektów program JASPERS⁶² (wspólna służba techniczna ustanowiona przez Komisję, Europejski Bank Inwestycyjny oraz Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju) był zaangażowany w przygotowanie projektu oraz zapewniał niezależne doradztwo, aby pomóc beneficjentom i właściwym organom administracji krajowej.

72

W przypadku wszystkich zbadanych projektów Trybunał stwierdził, że sytuacja przed ich wdrożeniem, w tym informacje na temat jakości wody, ludności posiadającej dostęp do niej i stanu sieci zaopatrzenia (na przykład wieku infrastruktury i odsetka strat wody) były odpowiednio ocenione i opisane we wniosku o dofinansowanie.

W przypadku zbadanych zakończonych projektów finansowanych z EFRR/Funduszu Spójności zasadniczo osiągnięto większość założonych celów, lecz realizacja projektów była czasami opóźniona

Osiągnięcia w ramach projektów

73

Trybunał skontrolował cele i wskaźniki ustanowione w odniesieniu do przeanalizowanych zakończonych projektów finansowanych z EFRR/Funduszu Spójności. Stwierdził, że osiągnięto główne założone cele projektów związane z poprawą jakości wody, zwiększaniem dostępu do wody pitnej lub ograniczaniem strat wody, tak jak określono w ich odpowiednich ocenach kosztów i korzyści, studiach wykonalności, umowach o dofinansowanie czy wnioskach projektowych (zob. tabela 3).

Tabela 3

Główne cele zbadanych projektów EFRR/Funduszu Spójności

Państwo członkowskie	Główne cele badanych projektów	Główne działania dotyczące wody pitnej
Bułgaria	Poprawa jakości wody Ograniczenie strat wody	Odbudowa stacji uzdatniania wody i przepompowni (duży projekt) oraz wymiana starych rurociągów.
Węgry	Poprawa jakości wody	Remont sieci dystrybucji wody oraz utworzenie nowych przepompowni, budowa systemu przyłączeniowego między istniejącą siecią dystrybucyjną a nowymi systemami produkcji wody, budowa nowych studni w celu eksploatacji nowych zasobów wodnych oraz budowa nowych stacji uzdatniania wody.
Rumunia	Poprawa jakości wody Zwiększenie dostępu do wody pitnej Ograniczenie strat wody	Remont i budowa stacji uzdatniania wody, budowa studni i zbiorników wody, rozbudowa i remont sieci dystrybucyjnej.

74

W Bułgarii w ramach dużego projektu w Gabrowie odbudowano stację uzdatniania i przepompownie (zob. rys. 4). Ponadto w ramach wszystkich trzech projektów przeprowadzono remont rurociągów i uzyskano pozwolenia na działalność.

75

W przypadku Węgier rezultaty etapów próbnych wykazały poprawę jakości wody w ramach wszystkich trzech przeanalizowanych projektów. Dwa projekty (Békés i Szekszárd) nie zostały jednak jeszcze uruchomione w momencie wizyty w ramach kontroli. Ponadto w przypadku jednego z projektów (Szekszárd) wymagane będą dalsze inwestycje w celu zapewnienia długotrwałej zgodności z dyrektywą w sprawie wody pitnej. Wynika to z niewystarczającego planowania (zob. ramka 5).

76

W przypadku Rumunii spośród trzech przeanalizowanych projektów cele zostały osiągnięte w przypadku projektu realizowanego w okręgach Kluż i Sălaj, który służył poprawie uzdatniania i dystrybucji wody pitnej, a w przypadku projekt w Călărași zostały osiągnięte jedynie częściowo (zob. ramka 6).

77

W ramach trzeciego projektu w regionie Konstancy także osiągnięto założone wskaźniki produktu dotyczące remontu lub budowy infrastruktury fizycznej⁶⁴, ale osiągnięcie celów w zakresie wydajności będzie można zweryfikować dopiero po ukończeniu w 2019 r. części robót finansowanych w latach 2014-2020 (zob. pkt 79).

78

Od beneficjentów projektów w Bułgarii wymagane było przekazanie krajowym instytucjom zarządzającym, na etapie ukończenia projektów, informacji na temat ich produktów i finansowej realizacji, lecz nie na temat ich oddziaływania. Na przykład straty wody i przerwy w świadczeniu usług były głównymi problemami dotyczącymi wody pitnej, które miały rozwiązać projekty w Bułgarii. Nie istniały jednak szczegółowe wskaźniki dotyczące tych dwóch aspektów w umowach o dofinansowanie. Kontrola przeprowadzona przez Trybunał potwierdziła jednak, że wszystkie przeanalizowane projekty EFRR/Funduszu Spójności przyczyniły się do ograniczenia strat wody i przerw w świadczeniu usług.

Opóźnienia w realizacji projektów

79

Wszystkie zbadane projekty na Węgrzech i w Rumunii zakończyły się później niż planowano. Węgierskie projekty zakończyły się z opóźnieniem wynoszącym od sześciu do ośmiu miesięcy w stosunku do harmonogramu przewidzianego we wstępnych umowach o dofinansowanie. Dwa z trzech rumuńskich projektów były opóźnione o ponad 30 miesięcy. Trzeci projekt, który miał zakończyć się w listopadzie 2015 r., został przedłużony na okres programowania 2014-2020 z powodu niewypłacalności przedsiębiorcy, a przewidywanym terminem ukończenia jest obecnie koniec 2019 r. Sytuacja jest znacznie lepsza w Bułgarii, gdzie dwa z trzech projektów ukończono z niewielkim opóźnieniem wynoszącym trzy miesiące, a jeden ukończono na czas.

Finansowa realizacja projektów

80

Na Węgrzech tylko jeden z przeanalizowanych projektów zachował zgodność ze wstępnym kosztorysem. W przypadku dwóch pozostałych przeanalizowanych projektów (Békés i Szekszárd) wysokość kosztów końcowych przekroczyła o ponad 20% i 9% całkowite koszty określone w umowie o dofinansowanie. W obydwu przypadkach, w następstwie postępowania o udzielenie zamówienia, wzrosty były powiązane z wyższymi niż szacowano kosztami budowy. Instytucja zarządzająca zaakceptowała te wzrosty kosztów i zmieniła kilka razy umowę o dofinansowanie. Doprowadziło to także do powiązanego zwiększenia finansowania ze strony UE.

81

Z drugiej strony w przypadku projektów analizowanych w Bułgarii i Rumunii końcowe koszty były znacznie niższe (między 19% a 33%) od kwoty przewidzianej w umowie o dofinansowanie. Wynikało to przede wszystkim z oszczędności w ramach postępowań o udzielenie zamówienia. W przypadku jednego dużego projektu w Bułgarii (Gabrowo) ograniczenie kosztów wynikało także ze zmiany zakresu projektu (zob. ramka 7).

Straty w systemie zaopatrzenia w wodę pitną są nadal wysokie

82

Straty wody oznaczają głównie wodę wyciekającą z systemu przed dotarciem do konsumenta końcowego (straty techniczne lub fizyczne) oraz wodę zużytą bez prawidłowego zafakturowania, na przykład ze względu na nielegalne przyłącza lub nieprawidłowy pomiar zużycia (straty handlowe lub pozorne)⁶⁵. Podczas gdy straty pierwszego rodzaju niepotrzebnie podnoszą koszty produkcji (ze względu na konieczność wyprodukowania większej ilości wody niż jest to konieczne), straty drugiego rodzaju oznaczają utracone przychody. Straty wody są zwykle szacowane na podstawie bilansu wpływów i odpływów wody w ramach systemu.

83

Według badania przeprowadzonego przez Bank Światowy w 2015 r.⁶⁶ straty wody w UE w 2012 r. wynosiły średnio około 34%. Spośród skontrolowanych państw członkowskich tylko Węgry zgłaszają niższy odsetek (24%). Rumunia wykazuje straty wody rzędu 40%, a Bułgaria przekraczające 60% (zob. rys. 3). We wszystkich trzech państwach członkowskich straty wody w rzeczywistości wzrosły od 2005 r. (lub 2007 r. w przypadku Rumunii) do 2013 r. Zwiększenie zgłoszonych strat wody, w szczególności w Rumunii, wynika przede wszystkim z lepszych metod pomiaru, które doprowadziły do dokładniejszych pomiarów wycieków.

84

W trzech skontrolowanych krajach Komisja wskazała potrzebę zwiększenia wydajności zużycia wody, w tym ograniczenia strat wody, na lata 2014-2020⁶⁷. Ponadto w 2015 r. opublikowała ona unijny dokument referencyjny na temat dobrych praktyk w zarządzaniu wyciekami w celu wsparcia państw członkowskich w rozwiązaniu tego rodzaju problemów i zapewnienia im wytycznych dotyczących opracowywania polityki w celu poprawy wydajności zużycia wody przez obiekty użyteczności publicznej na terenie całej UE⁶⁸. W przypadku Bułgarii potrzebę usprawnienia gospodarki wodnej podkreślano także od wydania przez Radę zaleceń dla poszczególnych krajów w 2012 r.⁶⁹

85

Na Węgrzech Stowarzyszenie Dostawców Wody przeprowadziło analizę porównawczą w 2008 r., w której stwierdzono, że średnie straty wody w 2008 r. na Węgrzech wynosiły około 15-17% (około 10-13% w przypadku czterech usługodawców o najlepszych wynikach i 40% w przypadku najgorszego usługodawcy). W okresie programowania 2007-2013 ograniczenie strat wody do poziomu poniżej 20% było jednym z kryteriów wyboru w ramach projektów współfinansowanych przez UE.

86

W Rumunii straty wody w sieci są uważane za akceptowalne, jeżeli nie przekraczają 15% całkowitej ilości wody wprowadzanej do systemu dystrybucyjnego⁷⁰. Roboty remontowe lub modernizacyjne są obowiązkowe, gdy straty wody (od momentu pozyskania do momentu dostarczenia użytkownikowi) wynoszą powyżej 20%. Ze względu na ograniczoną pulę środków finansowych w okresie programowania 2007-2013 priorytet nadano jednak zwiększeniu dostępu do wody, a zatem rozbudowie sieci wodociągowej.

87

W Bułgarii straty wody wynoszące 60% są bardzo wysokie w porównaniu z innymi krajami UE. Dla każdego dostawcy wody zostały ustanowione indywidualne cele w zakresie strat wody, które mają zostać zrealizowane w terminie do 2021 r. Ustanowiono też cel krajowy wynoszący 49%, który ma zostać osiągnięty do 2026 r.⁷¹ Ponadto w strategii dotyczącej zaopatrzenia w wodę i usług sanitarnych na lata 2014-2023 ustanowiono cel na szczeblu krajowym w odniesieniu do strat wody wynoszący 30% do 2039 r.⁷².

88

W tabeli 4 pokazano sytuację dotyczącą strat wody przed realizacją analizowanych projektów i po jej zakończeniu. W odniesieniu do dziewięciu przeanalizowanych projektów EFRR/Funduszu Spójności wszystkie oprócz jednego doprowadziły do ograniczenia strat wody (zob. pkt 76 i ramka 6). Według nowszych informacji straty wody w ramach tego projektu zmniejszyły się jednak od czasu jego zakończenia.

Tabela 4

Straty wody przed realizacją analizowanych projektów i po jej zakończeniu

Państwo członkowskie	Projekty	Straty wody przed realizacją projektu	Wartości docelowe	Straty wody po realizacji projektu
Bułgaria	Projekt 1 (Gabrowo)1	73%	39%	44%
	Projekt 2 (Wielkie Tyrnowo)1	70% (na obszarze projektu)	20%	20% (na obszarze projektu)
	Projekt 3 (Panagjuriszte)1	60% (na obszarze projektu)	Nie ustanowiono	44% (na obszarze projektu)
Węgry	Projekt 1 (Békés)	30%	Nie ustanowiono	28%
	Projekt 2 (Szekszárd)	13%	Nie ustanowiono	10,9%
	Projekt 3 (Gyömrő)	8,8%	Nie ustanowiono	7,7%
Rumunia	Projekt 11 (Călărași)	34% (w systemie dystrybucyjnym)	19%	50,4% (dla całego systemu, łącznie z pozyskiwaniem i uzdatnianiem)
	Projekt 21 (Konstanca)	64%	45,2%	44%
	Projekt 31 (Kluż)	42%	36%	36,9%

Oprócz współfinansowania ze strony UE potrzebne są nadal znaczne środki finansowe do zapewnienia dostępu do wody pitnej dobrej jakości oraz zagwarantowania, by inwestycje finansowane przez UE mogły być odpowiednio utrzymywane

89

Trybunał zbadał, czy skontrolowane państwa członkowskie zidentyfikowały dodatkowe potrzeby w zakresie finansowania w celu zapewnienia zaopatrzenia w wodę pitną dobrej jakości obywatelom, a także zakres, w jakim takie finansowanie może pochodzić z krajowych zasobów publicznych i prywatnych. Ponadto Trybunał zbadał, czy należycie uwzględniono zasadę zwrotu kosztów podczas ustalania opłat taryfowych za wodę, tak aby możliwe było odpowiednie utrzymanie istniejącej infrastruktury.

Luka inwestycyjna do 2020 r. w trzech skontrolowanych państwach członkowskich jest szacowana na 6 mld euro

90

Wsparcie finansowe z budżetu UE nie powinno zastępować krajowych wydatków publicznych⁷³. Oznacza to, że muszą być dostępne wystarczające krajowe zasoby publiczne i prywatne, aby zapewnić odpowiedni poziom inwestycji w ujęciu długoterminowym oraz utrzymać tę infrastrukturę już utworzoną dzięki finansowaniu ze strony UE, która jest wyłączona z przyszłego unijnego finansowania.

91

Ponadto te same wydatki mogą uzyskać wsparcie tylko w ramach jednego funduszu lub instrumentu UE⁷⁴. W przypadku projektów wody pitnej, które można uznać za generujące przychody, mogą być finansowane tylko kwalifikujące się wydatki pomniejszone o potencjalne przychody netto. Przychody netto uwzględniają nie tylko wpływy środków pieniężnych, ale także wypływy środków pieniężnych, takie jak koszty operacyjne (w tym utrzymania) i koszt odtworzenia inwestycji po upływie określonego czasu.

92

W ujęciu ogólnym przydziały środków finansowych z EFRR/Funduszu Spójności na inwestycje związane z wodą pitną w państwach członkowskich UE-13 wynosiły około 4 mld euro w okresie programowania 2007-2013, a około 3,4 mld euro jest planowanych na okres programowania 2014-2020. Przydziały środków finansowych z EFRR/Funduszu Spójności na projekty związane z wodą pitną w trzech skontrolowanych państwach członkowskich w obydwu okresach programowania: 2007-2013 i 2014-2020 wynoszą około 3,7 mld euro (tabela 5).

Tabela 5

Przydziały środków finansowych z EFRR/Funduszu Spójności na projekty związane z wodą pitną w Bułgarii, na Węgrzech i w Rumunii

Kwota w mln euro	2007-2013	2014-2020	Ogółem
Bułgaria	166	145	311
Węgry	529	216	745
Rumunia	1 388	1 261	2 649
Ogółem	2 083	1 622	3 705

93

W 2014 r. Bułgaria przyjęła strategię dotyczącą zaopatrzenia w wodę i usług sanitarnych na lata 2014-2023⁷⁵ w celu poprawy jakości usług wodnych i spełnienia standardów środowiskowych UE. Zgodnie z tym dokumentem w latach 2014-2023 potrzeby inwestycyjne w obszarze wody pitnej (pozyskiwanie, uzdatnianie, przesyłanie i dystrybucja) oszacowano na około 2,5 mld euro (5,0 mld BGN). Dla porównania środki finansowe z UE przydzielone na inwestycje związane z wodą pitną w Bułgarii na lata 2014-2020 wynoszą około 145 mln euro. Oznacza to lukę inwestycyjną na poziomie około 1 600 mln euro⁷⁶ w przypadku Bułgarii do 2020 r.

94

W 2004 r. w Rumunii, aby zapewnić zgodność z normami jakości i terminami ustanowionymi w dyrektywie w sprawie wody pitnej, organy przyjęły „plan wdrażania dotyczący jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi” określający konieczne działania w odniesieniu do zaopatrzenia w wodę pitną i powiązanych potrzeb finansowych do końca 2015 r., które zostały oszacowane na 5,6 mld euro. Kwota ta została później zmieniona w programie operacyjnym „Duża infrastruktura” na lata 2014-2020 na 5,8 mld euro, dodatkowo do inwestycji już zrealizowanych w latach 2007-2013 (wkład ze strony UE w wysokości 1,38 mld euro). Dla porównania środki finansowe z UE przydzielone na inwestycje związane z wodą pitną w Rumunii na lata 2014-2020 wynoszą około 1,26 mld euro. Oznacza to lukę inwestycyjną wynoszącą około 4 540 mln euro w przypadku Rumunii do 2020 r.

95

Wreszcie na Węgrzech wymagane będą dodatkowe krajowe lub inne zasoby, chociaż na o wiele mniejszą skalę, aby zaspokoić potrzeby w zakresie poprawy jakości wody. Zgodnie z oceną przeprowadzoną w 2013 r. inwestycyjne niezbędne do poprawy jakości wody na Węgrzech do 2020 r. oszacowano na 415-460 mln euro (130 000-140 000 mln HUF), podczas gdy przydział środków unijnych na okres programowania 2014-2020 wynosi 216 mln euro (67 634 mln HUF)⁷⁷. Oznacza to lukę inwestycyjną wynoszącą około 244 mln euro w przypadku Węgier do 2020 r.

Opłaty wnoszone przez użytkowników nie są wystarczające, aby zapewnić trwałość projektów

96

Trwałość finansowa świadczenia usług wodnych jest zapewniona, gdy przychody ze świadczenia tych usług wystarczają na pokrycie kosztów operacyjnych i kosztów utrzymania oraz na odzyskanie kosztów kapitałowych, a tym samym umożliwiają zmodernizowanie inwestycji. Jest to zasada zwrotu kosztów.

97

W okresach programowania 2000-2006 i 2007-2013 w wytycznych Komisji zaproponowano, by taryfy za wodę pokrywały przynajmniej koszty operacyjne i koszty utrzymania, a także znaczną część odpisów amortyzacyjnych od aktywów⁷⁸. Amortyzacja może być uznawana za wskaźnik zastępczy kosztu wymaganego do zmodernizowania infrastruktury w przyszłości.

98

Zatwierdzenie programów operacyjnych na okres programowania 2014-2020 zależy od warunków wstępnych zwrotu kosztów, przy czym musi być zapewniony odpowiedni wkład różnych użytkowników wody w zwrot kosztów usług wodnych⁷⁹. Zdefiniowanie odpowiedniego wkładu leży jednak w kompetencjach państw członkowskich.

99

W Bułgarii, zgodnie ze strategią na lata 2014-2023, w wielu bułgarskich przedsiębiorstwach wodociągowych koszty operacyjne nie są pokrywane z przychodów wynikających z opłat taryfowych za wodę, pomimo podniesienia stawek od 2008 r. (opłaty taryfowe za zaopatrzenie w wodę wzrosły o 16% od 2008 r. do 2011 r., z poziomu 1,19 BGN/m³ do 1,38 BGN/m³). W rzeczywistości, zgodnie ze wszystkimi scenariuszami opracowanymi w ramach strategii, średnie łączne opłaty taryfowe za wodę i ścieki musiałyby wzrosnąć do 2024 r. prawie do dwukrotnej wartości opłat taryfowych obowiązujących w 2011 r., aby cel w zakresie zgodności i trwałości został osiągnięty.

100

Niezastosowanie się do zasady zwrotu kosztów niesie za sobą poważne zagrożenie dla trwałości infrastruktury współfinansowanej przez UE. Na przykład w Bułgarii wymagane będzie średnio ponad 400 mln euro (800 mln BGN) rocznie wyłącznie na utrzymanie długości i średniego wieku sieci w obecnym stanie. W latach 2007-2011 inwestowano jednak średnio mniej niż 100 mln euro (200 mln BGN) rocznie⁸⁰.

101

Jednocześnie usługi wodne muszą być przystępne cenowo dla obywateli. W wytycznych Komisji⁸¹ jest mowa o poziomie 4% dochodu gospodarstw domowych jako powszechnie przyjętej stopie przystępności cenowej – innymi słowy, całkowity koszt usług wodno-ściekowych (woda pitna i ścieki) może stanowić 4% dochodu gospodarstwa domowego. Zasada przystępności cenowej została uwzględniona w ustawodawstwie trzech państw członkowskich, w których przeprowadzono wizyty. W Bułgarii przystępność cen jest zapewniona wtedy, gdy określony fakturami koszt usług wodnych nie przekracza 2,5% średniego miesięcznego dochodu gospodarstwa domowego w danym obwodzie⁸². W Rumunii zalecany ogólny poziom przystępności dotyczący zaopatrzenia w wodę i usług sanitarnych wynosi 3,5% średniego miesięcznego dochodu gospodarstwa domowego na poziomie krajowym (oddzielnie dla obszarów miejskich i wiejskich)⁸³. W oparciu o informacje zawarte we wnioskach projektowych opłaty taryfowe zostały ustanowione na poziomie około 2-2,5% dochodu netto przeciętnego gospodarstwa domowego. Wreszcie na Węgrzech, mimo że o zasadzie przystępności mowa jest w ustawodawstwie⁸⁴, nie określono konkretnego progu przystępności cenowej.

102

W Rumunii i Bułgarii opłaty taryfowe za zaopatrzenie w wodę są ustalane przez dostawcę wody i zatwierdzane przez organ regulacyjny⁸⁵. W obu tych krajach zgodnie z przepisami krajowymi opłaty taryfowe powinny pokrywać koszty świadczenia usług, zapewniać skuteczne i bezpieczne świadczenie usług, zachowanie środowiska naturalnego i jego ochronę oraz zdrowie publiczne, a także powinny zniechęcać do nadmiernej konsumpcji i wspierać inwestycje kapitałowe, gwarantować poszanowanie niezależności finansowej dostawcy i ciągłość świadczenia usług⁸⁶.

103

Ponadto w Rumunii dostawcy wody wdrażający projekty finansowane z UE muszą ustanowić fundusz rezerwowy na utrzymanie, odtworzenie i rozwój w całym okresie realizacji inwestycji. Powinien być on zasilany z przychodów pochodzących z usług wodnych, a zatem być uwzględniany przy ustanawianiu opłat taryfowych⁸⁷. W dwóch z trzech przeanalizowanych projektów fundusz rezerwowy nie został jednak uwzględniony podczas określania opłat taryfowych. Według dostawcy wody w ramach jednego z przeanalizowanych projektów (Călărași) włączenie tego funduszu w strukturę opłat taryfowych skutkowałoby opłatami, które byłyby zbyt wysokie dla konsumentów indywidualnych. Może to doprowadzić do utrzymywania instalacji poniżej standardów oraz niemożności zastąpienia instalacji w dłuższej perspektywie, a także zagrażać trwałości infrastruktury wodnej.

104

Na Węgrzech wymagany jest pełny zwrot kosztów, a począwszy od 2012 r. szczegółowe wymogi dotyczące ustanawiania opłat taryfowych na szczeblu krajowym mają być ustanawiane na mocy dekretu odpowiedniego ministra⁸⁸. Te same przepisy określają, że opłaty taryfowe na 2012 r. mogły zostać podniesione o maksymalnie 4,2% w porównaniu z opłatami taryfowymi na 2011 r. W kolejnej ustawie z 2013 r.⁸⁹ określono, że opłaty taryfowe powinny zostać obniżone o 10% w porównaniu z opłatami taryfowymi na 2012 r. począwszy od lipca 2013 r. Od tego czasu, jako że nie przyjęto jeszcze dekretu ustanawiającego opłaty taryfowe, nie zostały one zmienione.

105

W przypadku trzech projektów przeanalizowanych na Węgrzech opłaty taryfowe stosowane w 2016 r. były średnio o 15% niższe od zgłoszonych we wnioskach i wykorzystanych do oceny projektów. Oznacza to, że być może nie osiągnięto zwrotu kosztów, a zatem poziom utrzymania mógł nie być odpowiedni i mogły nie być dostępne wystarczające rezerwy na odtworzenie sprzętu w ujęciu długoterminowym, a w związku z tym na zapewnienie trwałości infrastruktury wodnej.

106

Podobne problemy związane z zagrożeniem, że generowane przychody mogą być niewystarczające do zapewnienia obsługi i utrzymania infrastruktury finansowanej z UE, Trybunał przedstawił już w kilku wcześniejszych sprawozdaniach⁹⁰.

Wnioski i zalecenia

107

Trybunał stwierdził, że zasadniczo nastąpiła poprawa w zakresie dostępu do wody dobrej jakości i zaopatrzenia w nią obywateli w Bułgarii, na Węgrzech i w Rumunii. W dużej mierze wynika to z istotnych inwestycji z EFRR i Funduszu Spójności poczynionych w ostatnich latach. Niemniej jednak nadal istnieją obszary, na których obywatelom dostarczana jest woda z publicznej sieci dostaw, która nie odpowiada w pełni normom UE ustanowionym w dyrektywie w sprawie wody pitnej z 1998 r. Ponadto wymagane są i będą dalsze krajowe publiczne i prywatne inwestycje w celu zapewnienia dostępu do wody dobrej jakości dla wszystkich obywateli w tych państwach członkowskich oraz zagwarantowania, aby finansowane przez UE inwestycje w infrastrukturę wodną mogły być odpowiednio utrzymywane.

Dyrektywa z 1998 r. w sprawie wody pitnej została wdrożona w większości aspektów do końca 2016 r.

108

Komisja ściśle monitorowała zgodność z wymogami dyrektywy w sprawie wody pitnej i w razie konieczności wszczynała postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wobec wszystkich trzech skontrolowanych państw członkowskich. W momencie przystąpienia do UE na rzecz Węgier i Rumunii przyznano szereg odstępstw, a dodatkowe odstępstwa zostały wdrożone przez te państwa członkowskie na późniejszym etapie. Państwa członkowskie muszą niezwłocznie informować Komisję o tych odstępstwach, jeśli dotyczą one dużych stref zaopatrzenia w wodę, ale w przypadku niewielkich stref zaopatrzenia w wodę muszą informować ją dopiero o drugim i kolejnych odstępstwach. Do 2016 r. przepisy krajowe we wszystkich trzech państwach członkowskich, w których przeprowadzono wizyty, były zgodne z wymogami dyrektywy w sprawie wody pitnej. Niemniej jednak, pomimo znacznej poprawy jakości wody w trzech skontrolowanych państwach członkowskich w ostatnich latach, niektórzy obywatele nadal są zaopatrywani w wodę pitną, która nie spełnia wszystkich norm jakości UE (zob. pkt 31-41).

109

Sprawozdania państw członkowskich dotyczące jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, publikowane co trzy lata, są głównym narzędziem wykorzystywanym przez Komisję do wykrywania niezgodności z wartościami parametrycznymi określonymi w dyrektywie w sprawie wody pitnej. Trybunał zidentyfikował kilka niedociągnięć w aktualnych ustaleniach dotyczących monitorowania. Po pierwsze, państwa członkowskie z opóźnieniem przekazują do EEA dane, na podstawie których Komisja ocenia wdrażanie dyrektywy w sprawie wody pitnej. Na przykład Węgry przekazały dane za okres sprawozdawczy 2011-2013 dopiero w kwietniu 2016 r., ponad rok po wymaganym terminie. Po drugie, EEA (która sprawdza zgodność monitorowania w imieniu Komisji) nie wykryła braku spójności w danych przekazanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do lat 2011-2013. Po trzecie, Trybunał zauważył, że we wszystkich trzech skontrolowanych państwach członkowskich nie monitorowano wszystkich parametrów wymaganych na mocy dyrektywy w sprawie wody pitnej, bez żadnego uzasadnienia ani wyjaśnienia możliwych wyjątków od monitorowania. Potwierdziło się to także w przypadku niektórych przeanalizowanych projektów EFRR/Funduszu Spójności, w odniesieniu do których Trybunał stwierdził, że monitorowanie nie zostało przeprowadzone zgodnie z dyrektywą w sprawie wody pitnej i badano mniejszą liczbę parametrów niż wymagana na mocy tej dyrektywy. Poza tym, zgodnie z dyrektywą w sprawie wody pitnej, przekazywanie informacji na temat niewielkich stref zaopatrzenia w wodę nie jest obowiązkowe. Komisja nie dysponuje uprawnieniami do prowadzenia dochodzeń i nie może sprawdzić, czy monitorowanie odbywa się zgodnie ze zgłoszoną metodą. Zakłada się, że państwa członkowskie prowadzą sprawozdawczość w dobrej wierze, zgodnie z zasadą lojalnej współpracy (zob. pkt 42-56).

110

Od państw członkowskich wymaga się podejmowania środków niezbędnych do zapewnienia konsumentom dostępu do rzetelnej i aktualnej informacji w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Trybunał stwierdził, że w trzech skontrolowanych państwach członkowskich wymóg ten jest prawidłowo transponowany do przepisów krajowych, jednak praktyki dotyczące udostępniania takich informacji konsumentom bardzo się różnią i zasadniczo aktualne informacje na temat jakości wody nie są systematycznie przekazywane obywatelom. Obecnie nie ma wytycznych Komisji dotyczące tej kwestii (zob. pkt 57-59).

111

W programie prac Komisji na 2017 r. ujęto rewizję dyrektywy w sprawie wody pitnej w celu uwzględnienia szeregu niedociągnięć zidentyfikowanych przez Komisję na podstawie sprawozdań państw członkowskich i doradztwa naukowego (zob. pkt 60-67).

Zalecenie 1

Komisja powinna śledzić luki w monitorowaniu prowadzonym przez państwa członkowskie na podstawie sporządzonych przez nie sprawozdań oraz egzekwować wymogi dyrektywy w sprawie wody pitnej dotyczące tego monitorowania.

Termin wdrożenia: do końca 2018 r. (na koniec obecnego okresu sprawozdawczego).

Zalecenie 2

Komisja powinna w sposób proporcjonalny zająć się następującymi zagadnieniami w ramach trwającej rewizji dyrektywy w sprawie wody pitnej:

1. usprawnienie informowania Komisji przez państwa członkowskie o wszelkich odstępstwach dotyczących niewielkich stref zaopatrzenia w wodę;
2. rozszerzenie zakresu wymogów sprawozdawczych także na niewielkie strefy zaopatrzenia w wodę;
3. obowiązek regularnej sprawozdawczości zapewniającej, by państwa członkowskie przekazywały aktualne informacje dotyczące przestrzegania wymogów dyrektywy w sprawie wody pitnej. Komisja powinna rozważyć różne opcje, takie jak alternatywne narzędzia informatyczne (przykładowo zbieranie danych od administracji krajowych), które mogą ułatwić i usprawnić sprawozdawczość, a także zapewnić dostępność aktualnych informacji;
4. uściślenie wymogów związanych z zapewnieniem właściwych i aktualnych informacji na temat jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i dostępnej dla konsumentów.

Termin wdrożenia: do końca 2017 r.

Wszystkie przeanalizowane projekty EFRR/Funduszu Spójności poprawiły jakość wody pitnej na badanych obszarach, jednak straty wody nadal stanowią powszechny problem

112

W ramach przeanalizowanych projektów EFRR/Funduszu Spójności zasadniczo zostały osiągnięte główne cele związane z poprawą jakości wody, zwiększaniem dostępu do wody pitnej lub ograniczaniem strat wody, tak jak określono w odpowiednich umowach o dofinansowanie czy wnioskach projektowych. Wszystkie przeanalizowane projekty EFRR/Funduszu Spójności oprócz jednego były realizowane zgodnie z najbardziej odpowiednią opcją zaspokojenia zidentyfikowanych potrzeb. Ponadto przeanalizowane zakończone projekty EFRR/Funduszu Spójności doprowadziły do osiągnięcia większości celów, lecz były czasami realizowane z opóźnieniem (w szczególności na Węgrzech i w Rumunii). W przypadku dwóch z trzech projektów skontrolowanych na Węgrzech doszło do przekroczenia kosztów ustalonych w pierwotnym budżecie (zob. pkt 73-81).

113

W 2012 r. średni poziom strat wody na Węgrzech wynosił około 24%, w Rumunii około 40%, a w Bułgarii ponad 60%. Tymczasem unijna średnia wynosi około 34%. We wszystkich trzech państwach członkowskich straty wody w rzeczywistości zwiększyły się od 2005 r. (lub od 2007 r. w przypadku Rumunii) do 2013 r. Zwiększenie zgłoszonych strat wody, w szczególności w Rumunii, jest związane przede wszystkim z lepszymi metodami pomiaru, które doprowadziły do dokładniejszych pomiarów wycieków. W przypadku Bułgarii potrzebę udoskonalenia gospodarowania wodą podkreślano także od 2012 r. w zaleceniach Rady dla poszczególnych krajów. W odniesieniu do dziewięciu przeanalizowanych projektów EFRR/Funduszu Spójności wszystkie z nich oprócz jednego skutkowały ograniczeniem strat wody. Według nowszych informacji straty wody w ramach tego projektu zmniejszyły się jednak od czasu jego zakończenia. W ujęciu ogólnym straty wody, w szczególności w Bułgarii i Rumunii, nadal są duże, co ma wpływ na ogólną wydajność systemu wody oraz prowadzi do wzrostu kosztów dla konsumentów i społeczeństwa jako całości. W okresie programowania 2007-2013 tylko Węgry zastosowały planowane ograniczenie strat wody jako kryterium wyboru dla projektów finansowanych z UE (zob. pkt 82-88).

Zalecenie 3

Państwa członkowskie powinny wymagać, by plany dotyczące osiągnięcia określonego poziomu ograniczenia strat wody były ujmowane jako kryteria wyboru w odniesieniu do wszystkich projektów dotyczących infrastruktury wodnej, które pozwalają osiągnąć cele krajowe.

Termin wdrożenia: do końca 2017 r.

Zalecenie 4

Komisja powinna wspierać państwa członkowskie w promowaniu działań mających na celu ograniczenie strat wody. Można to osiągnąć na przykład poprzez uwzględnienie ograniczania strat wody w finansowaniu unijnym w obszarze infrastruktury związanej z wodą pitną lub poprzez zapewnienie bardziej przejrzystych informacji na temat strat wody.

Termin wdrożenia: w następnym okresie programowania.

Znaczne środki finansowe, oprócz współfinansowania ze strony UE, są nadal potrzebne do zapewnienia dostępu do wody pitnej dobrej jakości oraz zagwarantowania, by inwestycje finansowane przez UE mogły być odpowiednio utrzymywane

114

Muszą być dostępne wystarczające krajowe zasoby publiczne i prywatne, aby zapewnić odpowiedni poziom inwestycji w ujęciu długoterminowym oraz utrzymać infrastrukturę istniejącą dzięki finansowaniu ze strony UE. Wsparcie finansowe z budżetu UE nie powinno zastępować wydatków publicznych państwa członkowskiego. Przydziały środków finansowych z EFRR/Funduszu Spójności na projekty związane z wodą pitną w trzech skontrolowanych państwach członkowskich w obydwu okresach programowania: 2007-2013 i 2014-2020 wynoszą około 3,7 mld euro. Oznacza to, że skontrolowane państwa członkowskie będą musiały zainwestować łącznie ponad 6 mld euro w celu zaspokojenia swoich szacowanych potrzeb do końca 2020 r. Oznacza to, że prawdopodobnie nie wszystkie potrzebne inwestycje w infrastrukturę wodną zostaną zrealizowane, zwłaszcza w Bułgarii i Rumunii (zob. pkt 90-95).

115

Trwałość świadczenia usług wodnych pod względem finansowym jest zatem zapewniona tylko wówczas, gdy przychody ze świadczenia tych usług wystarczają na pokrycie kosztów operacyjnych i kosztów utrzymania oraz na odzyskanie kosztów kapitałowych, a tym samym umożliwiają zmodernizowanie inwestycji. Jest to zasada zwrotu kosztów. Jednocześnie usługi wodne muszą być przystępne cenowo dla obywateli. W okresie programowania 2014-2020 stosowanie się do zasady zwrotu kosztów stało się obowiązkowe w związku z koniecznością spełnienia warunku wstępnego. Oznacza to, że zatwierdzenie programów operacyjnych na okres programowania 2014-2020 zależy od istnienia odpowiedniego wkładu różnych użytkowników wody w zwrot kosztów usług wodnych. Zdefiniowanie odpowiedniego wkładu należy jednak do kompetencji państw członkowskich. W ujęciu ogólnym w żadnym z trzech państw członkowskich poziom opłat wnoszonych przez użytkowników nie będzie wystarczający do pokrycia kosztów operacyjnych i kosztów utrzymania infrastruktury wody pitnej (zob. pkt 96-106).

Zalecenie 5

Państwa członkowskie powinny:

1. zapewnić, by opłaty taryfowe za wodę gwarantowały trwałość infrastruktury wodnej, w tym jej utrzymanie i modernizację;
2. rozważyć w razie potrzeby udzielenie wsparcia finansowego lub innej formy wsparcia gospodarstwom domowym, dla których koszt usług wodnych przekracza próg przystępności cenowej, zapewniając pełny zwrot kosztów w ramach struktury opłat taryfowych za wodę.

Termin wdrożenia: niezwłocznie.

Niniejsze sprawozdanie zostało przyjęte przez Izbę II, której przewodniczy Iliana IWANOWA, członek Trybunału Obrachunkowego, na posiedzeniu w Luksemburgu w dniu 5 lipca 2017 r.

Wykaz skrótów i glosariusz

Duże strefy zaopatrzenia w wodę: Duże strefy zaopatrzenia w wodę to strefy, które dostarczają średnio ponad 1 000 m³ wody dziennie lub zaopatrują ponad 5 000 osób.

Duży projekt: Projekt obejmujący ekonomicznie niepodzielną całość prac spełniających precyzyjnie określoną funkcję techniczną oraz posiadających wyraźnie określone cele, którego łączny koszt oceniany podczas ustalania wkładu z funduszy przekracza 50 mln euro. Zasadniczo jest on projektem infrastrukturalnym na dużą skalę w dziedzinie transportu, środowiska lub w innych sektorach, takich jak kultura, edukacja, energia czy ICT. Zatwierdzenie ze strony Komisji jest wymagane na ogólnym poziomie projektu.
W okresie programowania 2014-2020 wartość progowa została podniesiona do 75 mln euro w przypadku działań zapewniających wkład w cel tematyczny określony w art. 9 ust. 1 pkt 7 – „wspieranie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości występujących w głównych infrastrukturach sieciowych”.

Dyrektywa w sprawie wody pitnej: Dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. L 330 z 5.12.1998, s. 32).

Europejska Agencja Środowiska (EEA): EEA jest agencją Unii Europejskiej.
Zapewnia ona niezależne informacje na temat środowiska podmiotom zaangażowanym w opracowywanie, przyjmowanie, wdrażanie i ocenę polityki środowiskowej, a także ogółowi społeczeństwa. EEA gromadzi dane i opracowuje oceny w zakresie wielu tematów związanych ze środowiskiem.

Europejska Sieć Informacji i Obserwacji Środowiska (EIONET): EIONET jest siecią partnerską Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) oraz jej członków i państw współpracujących. Obejmuje ona EEA, sześć europejskich centrów tematycznych oraz sieć około 1 000 ekspertów z 39 krajów pracujących w prawie 400 organach zajmujących się informacjami na temat środowiska. Za pośrednictwem EIONET EEA koordynuje przekazywanie danych środowiskowych z poszczególnych krajów.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR): Celem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego jest wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej w Unii Europejskiej poprzez korygowanie podstawowych dysproporcji regionalnych dzięki wsparciu finansowemu inwestycji w tworzenie infrastruktury i trwałych miejsc pracy, skierowanemu przede wszystkim do sektora przedsiębiorstw.

Fundusz Spójności: Celem Funduszu Spójności jest wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej w Unii Europejskiej poprzez finansowanie projektów w zakresie środowiska i transportu w państwach członkowskich, w których DNB na jednego mieszkańca wynosi mniej niż 90% średniej unijnej.
Inicjatywa obywatelska: Europejska inicjatywa obywatelska polega na zwróceniu się do Komisji Europejskiej o zaproponowanie ustawodawstwa w sprawach, w których UE dysponuje kompetencjami ustawodawczymi. Inicjatywa obywatelska musi być popierana przez co najmniej milion obywateli Unii pochodzących z co najmniej siedmiu z 28 państw członkowskich. Wymagane jest osiągnięcie minimalnej liczby sygnatariuszy w każdym z tych siedmiu państw członkowskich. Zasady i procedury dotyczące inicjatywy obywatelskiej są ustanowione w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie inicjatywy obywatelskiej (Dz.U. L 65 z 11.3.2011, s. 1).

Instytucja zarządzająca: Instytucja zarządzająca to krajowy, regionalny lub lokalny organ publiczny bądź dowolny inny podmiot publiczny lub prywatny, wyznaczony przez państwo członkowskie do zarządzania programem operacyjnym. Jego zadania obejmują wybór projektów do finansowania, monitorowanie realizacji projektów i przekazywanie Komisji sprawozdań dotyczących aspektów finansowych i osiągniętych rezultatów. Instytucja zarządzająca jest także organem, który nakłada korekty finansowe na beneficjentów w wyniku kontroli przeprowadzonych przez Komisję, Europejski Trybunał Obrachunkowy lub właściwy organ w państwie członkowskim.

Monitorowanie kontrolne: Celem monitorowania kontrolnego jest ustalenie, czy woda przeznaczona do spożycia przez ludzi spełnia odpowiednie wartości parametryczne ustanowione w dyrektywie w sprawie wody pitnej. Zapewnia ono regularne przekazywanie informacji dotyczących organoleptycznej (tj. barwa, zapach i konsystencja substancji) i mikrobiologicznej jakości wody dostarczanej ludziom do spożycia, jak również informacji w sprawie skuteczności uzdatniania wody pitnej (zwłaszcza dezynfekcji), w przypadku gdy jest ono stosowane.
Tylko niektóre parametry wymienione w dyrektywie w sprawie wody pitnej muszą podlegać monitorowaniu kontrolnemu.

Monitorowanie rewizyjne: Celem monitorowania rewizyjnego jest dostarczenie informacji niezbędnych do określenia, czy wszystkie wartości parametryczne dyrektywy w sprawie wody pitnej są przestrzegane.
Wszystkie parametry ustalone zgodnie z załącznikiem I do dyrektywy w sprawie wody pitnej podlegają monitorowaniu rewizyjnemu.

Niewielka strefa zaopatrzenia w wodę: Niewielkie strefy zaopatrzenia w wodę to strefy, które dostarczają średnio mniej niż 1 000 m³ wody dziennie lub zaopatrują mniej niż 5 000 osób.
Okres programowania: Wieloletnie ramy planowania i wdrażania wydatków z EFRR, EFS i Funduszu Spójności.

Parametr wskaźnikowy: Parametry wskaźnikowe są mieszanką parametrów mikrobiologicznych, chemicznych i radiologicznych zapewniających informacje na temat procesów uzdatniania i jakości organoleptycznej wody pitnej.

Planowanie bezpieczeństwa wody pitnej: Koncepcja planowania bezpieczeństwa wody pitnej została wprowadzona przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 2004 r. Obejmuje ona kompleksową ocenę ryzyka i podejście do zarządzania ryzykiem na wszystkich etapach dostawy wody od zlewni do konsumenta.
Dostawcy wody i organy ds. zdrowia publicznego powinny przeprowadzać planowanie bezpieczeństwa wody pitnej najlepiej indywidualnie dla każdej strefy zaopatrzenia w wodę pitną.

Program operacyjny (PO): W PO określa się priorytety i szczegółowe cele państwa członkowskiego oraz sposób wykorzystania środków finansowych (unijnych środków finansowych oraz krajowego współfinansowania publicznego i prywatnego) w danym okresie (obecnie siedmioletnim) do finansowania projektów. Projekty w ramach PO muszą przyczyniać się do osiągania określonej liczby celów. PO mogą być finansowane z EFRR, Funduszu Spójności lub EFS. Są one przygotowywane przez państwo członkowskie i muszą zostać zatwierdzone przez Komisję przed dokonaniem jakichkolwiek płatności z budżetu UE. PO można modyfikować w okresie programowania wyłącznie za zgodą obu stron.

Program sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT): W ramach programu REFIT Komisja w ciągły i systematyczny sposób sprawdza całość przepisów unijnych, dążąc do zidentyfikowania obciążeń, niespójności oraz nieskutecznych działań, a także określenia działań naprawczych.

Przesyłowe straty wody: Przesyłowe straty wody oznaczają głównie wodę wyciekającą z systemu przed dotarciem do konsumenta końcowego (straty techniczne lub fizyczne) oraz zużytą wodę, która nie została prawidłowo zafakturowana, na przykład ze względu na nielegalne przyłącza lub nieprawidłowy pomiar zużycia (straty handlowe lub pozorne). Podczas gdy straty pierwszego rodzaju niepotrzebnie podnoszą koszty produkcji (ze względu na konieczność wyprodukowania większej ilości wody niż jest to konieczne), straty drugiego rodzaju wiążą się z utratą przychodów. Przesyłowe straty wody są zwykle szacowane na podstawie bilansu wpływów i odpływów wody w ramach systemu.
W celu uproszczenia w niniejszym sprawozdaniu używany będzie termin „straty wody” zamiast „przesyłowych strat wody”.

Strategia „Europa 2020”: Strategia „Europa 2020” to dziesięcioletnia strategia UE na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego. Została zainicjowana w 2010 r. w celu zapewnienia warunków dla inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. Obejmuje ona pięć zasadniczych celów, w tym zatrudnienie, badania i rozwój, klimat i energię, edukację, włączenie społeczne i walkę z ubóstwem.
Konkluzje Rady Europejskiej z dnia 17 czerwca 2010 r., nawiązujące do dokumentu COM(2010) 2020 final z dnia 3 marca 2010 r. „Europa 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu”.

Strefa zaopatrzenia w wodę: Strefa zaopatrzenia jest określonym geograficznie obszarem, z którego pochodzi woda przeznaczona do spożycia przez ludzi z jednego lub więcej źródeł, oraz w ramach którego jakość wody może być uznawana w przybliżeniu za jednolitą.

TFUE: Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

UE-13: UE-13 obejmuje państwa członkowskie, które przystąpiły do UE w 2004 r. lub później. Są to: Bułgaria, Republika Czeska, Estonia, Chorwacja, Cypr, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska, Rumunia, Słowenia i Słowacja.

Warunki wstępne: Warunki wstępne to warunki oparte na kryteriach określonych z góry w umowach partnerstwa, których spełnienie uważa się za konieczne do skutecznego i wydajnego wykorzystania wsparcia unijnego objętego tymi umowami. Państwa członkowskie, przygotowując programy operacyjne współfinansowane z EFRR, Funduszu Spójności i EFS na okres programowania 2014-2020, muszą ocenić, czy warunki te są spełnione. W przypadku ich niespełnienia należy przygotować plany działania zapewniające ich spełnienie do dnia 31 grudnia 2016 r.

Wspólna inicjatywa wsparcia projektów w regionach europejskich (JASPERS): JASPERS to program wsparcia technicznego, w którym udział biorą trzej partnerzy (Komisja Europejska, Europejski Bank Inwestycyjny oraz Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju). W ramach inicjatywy państwom beneficjentom zapewnia się niezależne doradztwo, mające pomóc im w przygotowaniu dobrych jakościowo dużych projektów współfinansowanych z dwóch spośród unijnych funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Fundusz Spójności).

Zalecenia dla poszczególnych krajów: Zalecenia dla poszczególnych krajów to zalecenia związane z wyzwaniami strukturalnymi, które należy podjąć w ramach wieloletnich inwestycji bezpośrednio objętych europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi, których zakres określono w rozporządzeniach dotyczących poszczególnych funduszy. Przyjmowane są przez Komisję zgodnie z art. 121 ust. 2 i art. 148 ust. 4 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

Zespół kontrolny

Sprawozdania specjalne Trybunału przedstawiają wyniki kontroli dotyczących wybranych polityk i programów unijnych bądź kwestii związanych z zarządzaniem w wybranych obszarach budżetowych. Trybunał wybiera i opracowuje zadania kontrolne tak, aby miały one jak największe oddziaływanie, biorąc pod uwagę kryteria takie jak zagrożenia dla wykonania zadań lub zgodności, poziom dochodów lub wydatków w danym obszarze, nadchodzące zmiany oraz interes polityczny i społeczny.

Niniejsza kontrola wykonania zadań została przeprowadzona przez Izbę kontroli II – której przewodniczy członek Trybunału Iliana Iwanowa – zajmującą się takimi obszarami wydatków jak inwestycje w obszarze spójności oraz na rzecz wzrostu gospodarczego i włączenia społecznego. Kontrolą kierował George Pufan, członek Trybunału, a w działania kontrolne zaangażowani byli: Patrick Weldon, szef gabinetu; Mircea Radulescu, attaché; Alain Vansilliette i Myriam Cazzaniga, kierownicy; Paolo Pesce, koordynator zadania, a także kontrolerzy: Zuzana Gullova, Żiwka Kałajdżijewa, Attila Horvay-Kovács i Ana Popescu.

Kontakt

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
12 rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
LUKSEMBURG

Tel.: +352 4398-1
Formularz kontaktowy: eca.europa.eu/pl/Pages/ContactForm.aspx
Strona internetowa: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu).

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2017

PDF	ISBN 978-92-872-7919-4	ISSN 1977-5768	doi:10.2865/617177	QJ-AB-17-012-PL-N
HTML	ISBN 978-92-872-7899-9	ISSN 1977-5768	doi:10.2865/660218	QJ-AB-17-012-PL-Q

© Unia Europejska, 2017
W celu wykorzystania lub powielenia zdjęć lub innych materiałów nieobjętych prawem autorskim Unii Europejskiej należy wystąpić o zgodę bezpośrednio do właścicieli praw autorskich.

JAK OTRZYMAC PUBLIKACJE UE

Publikacje bezpłatne:

• jeden egzemplarz:
  • w EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu)
• kilka egzemplarzy (lub mapy, plakaty):
  • w przedstawicielstwach Unii Europejskiej (http://ec.europa.eu/represent_pl.htm)
  • w delegaturach Unii Europejskiej w krajach poza UE (http://eeas.europa.eu/delegations/index_pl.htm)
  • kontaktujac sie z Europe Direct (http://europa.eu/europedirect/index_pl.htm)
  • lub dzwoniac pod numer 00 800 6 7 8 9 10 11 (numer bezpłatny w całej UE) (*)

(*) Informacje sa udzielane nieodpłatnie, wiekszosc połaczen równiez jest bezpłatna (niektórzy operatorzy, hotele lub telefony publiczne moga naliczac opłaty).

Publikacje płatne:

• w EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu)