Plan inwestycyjny dla Europy

W 2015 r. Komisja Europejska wraz z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym uruchomiły plan inwestycyjny dla Europy, którego częścią jest Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych, który został utworzony przy początkowej puli środków UE w wysokości 21 mld euro i którego podstawowym celem jest przyciągnięcie inwestycji prywatnych. Przewiduje się, że dzięki inwestycjom zatwierdzonym w latach 2015 i 2016 do 2020 r. powstanie 700 tys. miejsc pracy, a produkt krajowy brutto UE wzrośnie o 0,7 proc. Pokazuje to, że nawet w sektorach i regionach w całej Unii Europejskiej, które najbardziej ucierpiały wskutek kryzysu sprzed dekady, strategiczne inwestycje prowadzą do tworzenia miejsc pracy i pobudzania wzrostu gospodarczego. W następstwie porozumienia co do zasady, które we wrześniu osiągnęły państwa członkowskie i Parlament Europejski, ten ostatni w grudniu zagłosował za przyjęciem rozporządzenia dotyczącego rozszerzenia i wzmocnienia Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych. Zakończenie funkcjonowania nowego ulepszonego Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych 2.0 przełożono z połowy 2018 r. na koniec 2020 r., a docelową wartość inwestycji podniesiono z 315 mld euro do co najmniej 500 mld euro.

W 2017 r. fundusz był zdecydowanie na dobrej drodze, by do połowy 2018 r. uruchomić co najmniej 315 mld euro na dodatkowe inwestycje w gospodarkę realną. Fundusz funkcjonował we wszystkich 28 państwach członkowskich i według szacunków do końca 2017 r. uruchomił około 256 mld euro.

Do końca roku w ramach funduszu zatwierdzono ogółem 357 projektów infrastrukturalnych i innowacyjnych, odpowiadających finansowaniu w wysokości 39,2 mld euro. Zatwierdzono ponadto 347 umów o finansowaniu dla małych i średnich przedsiębiorstw, o wartości 11,9 mld euro. Przewidywano, że z umów tych skorzystało około 539 tys. takich przedsiębiorstw.

Ponadto dzięki Europejskiemu Centrum Doradztwa Inwestycyjnego udało się zintensyfikować wsparcie doradcze dotyczące opracowywania i przygotowywania projektów. Projekty, w przypadku których poszukiwano źródeł finansowania, można było ogłosić na europejskim portalu projektów inwestycyjnych.

Podjęto również konkretne działania, aby polepszyć otoczenie biznesu i wzmocnić jednolity rynek. Na szczeblu unijnym działania te obejmują inicjatywy, takie jak strategia jednolitego rynku, unia rynków kapitałowych, jednolity rynek cyfrowy, unia energetyczna i plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym. W ramach europejskiego semestru Komisja położyła również szczególny nacisk na zidentyfikowanie wyzwań związanych z inwestycjami na poziomie państw członkowskich oraz na ukierunkowanie najważniejszych reform na ich rozwiązanie. Znalazło to wyraźne odzwierciedlenie w zaleceniach dla poszczególnych krajów przyjętych przez Radę w dniu 11 lipca 2017 r. dla 27 państw członkowskich.

Z uwagi na sukces planu inwestycyjnego oraz w następstwie wniosku z września 2016 r. o jego przedłużenie i zwiększenie finansowania Parlament i Rada uzgodniły w grudniu podwyższenie docelowej wartości środków Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych do co najmniej 500 mld euro oraz przedłużenie jego funkcjonowania do 2020 r.

Pomyślne zakończenie negocjacji w sprawie zmiany rozporządzenia finansowego pod koniec 2017 r. umożliwi poprawę interoperacyjności programów i funduszy, a także zapewni prostsze zasady łączenia europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych i Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych. Pozwoli również na łączenie dotacji i instrumentów finansowych w ramach instrumentu „Łącząc Europę”.

Plan inwestycyjny w gospodarce realnej

Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych wspiera inwestycje w sektorach o strategicznym znaczeniu dla gospodarki UE, w tym w odniesieniu do energetyki, transportu, technologii cyfrowych, badań, rozwoju i innowacji, środowiska, efektywnego gospodarowania zasobami, infrastruktury społecznej i małych przedsiębiorstw. Obejmują one inwestycje w przedsiębiorczość społeczną, skutki społeczne i innowacje społeczne. Na przykład za pośrednictwem funduszu Europejski Bank Inwestycyjny sfinansował 14 ośrodków podstawowej opieki zdrowotnej w Irlandii, a także zapewnił środki finansowe na budowę nowego kampusu dla uczelni Nova School of Business and Economics w Portugalii. Ponadto w ramach środków przeznaczonych na małe i średnie przedsiębiorstwa fundusz udzielił wsparcia poprzez inwestycje w wysokości 10 mln euro programowi „płaca za wyniki” w Finlandii służącemu integracji uchodźców i migrantów na rynku pracy.

Polityka gospodarcza i budżetowa

Koordynacja polityki gospodarczej w UE organizowana jest co roku w ramach cyklu zwanego europejskim semestrem. Jest on inicjowany pod koniec każdego roku i obejmuje, między innymi, opublikowanie rocznej analizy wzrostu gospodarczego oraz projektu zalecenia dotyczącego polityki gospodarczej w strefie euro.

W lutym opublikowano sprawozdania krajowe za 2017 r., w których przeanalizowano wyzwania gospodarcze i społeczne we wszystkich państwach członkowskich UE z wyjątkiem Grecji. Analiza objęła również ocenę zakłóceń równowagi makroekonomicznej oraz sprawozdanie na temat środków krajowych przyjętych w celu wdrożenia Traktatu o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w unii gospodarczej i walutowej, w którym określono, że budżety krajowe 22 z 25 państw członkowskich, które zgodziły się podlegać jego postanowieniom, muszą być zrównoważone lub wykazywać nadwyżkę. Sprawozdania te posłużyły również jako podstawa do dyskusji z państwami członkowskimi na temat ich decyzji politycznych w związku z krajowymi programami reform i średniookresowymi planami budżetowymi. Późną wiosną sprawozdania te doprowadziły do sformułowania wniosków Komisji w sprawie skierowanych do Rady zaleceń dla poszczególnych krajów.

W zaleceniach tych zaproponowano wydanie przez Radę wytycznych dla państw członkowskich na temat sposobów tworzenia miejsc pracy i pobudzania wzrostu gospodarczego. Opierają się one na stwierdzeniu, że państwa członkowskie czynią postępy w realizacji indywidualnych zaleceń dotyczących polityki otrzymanych w 2016 r. w ramach strategii budowania „trzech fundamentów wzrostu gospodarczego”, tj. pobudzania inwestycji, przeprowadzania reform strukturalnych i zapewniania solidnych finansów publicznych. Ponadto w listopadzie stopa bezrobocia dla UE jako całości stopa bezrobocia w listopadzie wyniosła 7,3 proc., osiągając poziom najniższy od października 2008 r. (podczas kadencji Komisji Junckera utworzono prawie 9 mln miejsc pracy). Według danych na 21 grudnia w UE czynnych zawodowo było 236 mln osób – więcej niż kiedykolwiek wcześniej. Państwa członkowskie zachęcano do wykorzystania sprzyjających okoliczności zaistniałych dzięki trwającemu już piąty rok ożywieniu gospodarczemu.

Mimo że poszczególne regiony UE mają różne priorytety, podejmowanie dalszych wspólnych wysiłków zostało uznane za niezbędne do osiągnięcia bardziej sprzyjającego włączeniu społecznemu, silnego i trwałego wzrostu gospodarczego. Podejście takie oznacza również większy nacisk na priorytety i problemy społeczne w państwach członkowskich. W listopadzie przewodniczący Parlamentu Europejskiego, Rady Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej ogłosili utworzenie Europejskiego filaru praw socjalnych, który – w oparciu o 20 zasad – będzie służył za drogowskaz dla kształtowania polityki zatrudnienia i polityki społecznej oraz będzie stanowił punkt odniesienia dla mierzenia wyników państw członkowskich w dziedzinie zatrudnienia i spraw społecznych.

W odniesieniu do polityki budżetowej w skierowanym do Rady zaleceniu Komisji z maja potwierdzono, że pakt stabilności i wzrostu jest stosowany w sposób rozsądny i elastyczny. Podczas oceny średniookresowych planów budżetowych państw członkowskich uwzględniono konkretne wydatki związane z reformami strukturalnymi i nadzwyczajnymi wydarzeniami poza kontrolą rządu, takimi jak programy na rzecz uchodźców czy walka z terroryzmem. Na podstawie zaleceń Komisji w czerwcu Rada zamknęła procedury nadmiernego deficytu w przypadku Chorwacji i Portugalii, we wrześniu – w przypadku Grecji oraz w grudniu – Zjednoczonego Królestwa. W 2017 r. poczyniono zatem dalsze postępy w tej dziedzinie, zmniejszając liczbę państw członkowskich objętych procedurą nadmiernego deficytu do dwóch z 24 państw, które były nią objęte w 2011 r.

W odniesieniu w szczególności do strefy euro w listopadzie Komisja wezwała do utrzymania zasadniczo neutralnego kursu polityki budżetowej i wyważonej kombinacji polityki budżetowej i monetarnej. Obejmuje to prowadzenie polityk, które będą wspierać zrównoważony wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu oraz zapewnią poprawę odporności, przywrócenie równowagi i konwergencję. Ponadto Komisja zaleciła poczynienie znacznych postępów w kierunku dokończenia budowy jednolitego rynku, w szczególności w zakresie usług (w tym finansowych), handlu elektronicznego, energii i transportu. Zważywszy na korzystne warunki koniunkturalne, wszystkie państwa członkowskie powinny w pierwszej kolejności przeprowadzić reformy, które będą miały na celu zwiększenie wydajności i potencjału wzrostu gospodarczego, poprawę otoczenia instytucjonalnego i biznesowego, usunięcie przeszkód utrudniających inwestycje, wspieranie tworzenia miejsc pracy wysokiej jakości oraz zmniejszanie nierówności.

Komisja zaleciła również, by państwa członkowskie odnotowujące deficyt na rachunku obrotów bieżących lub wysokie zadłużenie zagraniczne dążyły do ograniczenia wzrostu jednostkowych kosztów pracy. Państwa członkowskie, w których występuje wysoka nadwyżka na rachunku obrotów bieżących, powinny wspierać wzrost wynagrodzeń oraz priorytetowo potraktować wdrożenie środków sprzyjających inwestycjom, wspierających popyt krajowy i ułatwiających przywrócenie równowagi w strefie euro.

Komisja oceniła także, czy projekty planów budżetowych państw członkowskich strefy euro na 2018 r. są zgodne z warunkami paktu stabilności i wzrostu.

W odniesieniu do monitorowania zakłóceń równowagi makroekonomicznej stwierdzono, że 12 państw członkowskich (Bułgaria, Niemcy, Irlandia, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Włochy, Cypr, Niderlandy, Portugalia, Słowenia i Szwecja) zostanie objętych szczegółową oceną sytuacji w 2018 r. w celu określenia, czy nadal występują w nich zakłócenia lub nadmierne zakłócenia równowagi. Są to te same państwa członkowskie, których dotyczył poprzedni cykl procedury. Komisja przedstawi szczegółowe oceny jako część jej corocznych sprawozdań krajowych na początku 2018 r. Rozwój gospodarczy pomaga skorygować istniejące zakłócenia równowagi, ponieważ pomaga obniżyć zadłużenie krajowe i zagraniczne, łagodzi niektóre wyzwania, które wciąż istnieją w sektorze finansowym, oraz poprawia sytuację na rynku pracy. Odnotowano dalsze postępy w zakresie korekty nierównowagi zewnętrznej w państwach będących dłużnikami netto, a sytuacja na rynkach pracy i warunki sprzyjające wzrostowi gospodarczemu zasadniczo nadal się poprawiają. W dalszym ciągu zakłóceniami równowagi zajmowano się w odniesieniu do ograniczonej liczby kategorii, z naciskiem na kwestie społeczne i związane z zatrudnieniem.

W czerwcu Europejska Rada Budżetowa przedstawiła swoją pierwszą poradę w sprawie ogólnego kierunku polityki budżetowej w strefie euro. Europejska Rada Budżetowa jest niezależnym organem i składa się ze specjalistów, którzy zostają mianowani po konsultacjach z państwami członkowskimi, krajowymi radami ds. polityki budżetowej i Europejskim Bankiem Centralnym.

Rada ta była zdania, że w 2018 r. właściwy będzie neutralny kurs polityki budżetowej dla strefy euro jako całości, który może być realizowany poprzez różne krajowe polityki budżetowe w ramach parametrów paktu stabilności i wzrostu. Ponadto Europejska Rada Budżetowa uznała, że rządy powinny zmienić przeznaczenie wydatków publicznych w celu zwiększenia wydatków inwestycyjnych, które najbardziej ucierpiały wskutek kolejnych wysiłków na rzecz konsolidacji budżetowej podejmowanych w następstwie kryzysu finansowego i gospodarczego.

W listopadzie Europejska Rada Budżetowa opublikowała swoje pierwsze sprawozdanie roczne, które zawiera niezależną ocenę sposobu wdrażania unijnych ram budżetowych oraz adekwatności bieżącego kursu polityki budżetowej na poziomie strefy euro i na szczeblach krajowych. Powyższe sprawozdanie roczne dotyczy 2016 r. (ostatni pełny cykl nadzoru). Stwierdzono w nim, że wobec bardzo trudnej sytuacji gospodarczej istniały pewne niedoskonałości, ale w realizacji paktu stabilności i wzrostu nie odnotowano poważnych błędów. Realizowany kurs polityki budżetowej przyczyniał się w pewnym zakresie do ożywienia gospodarczego w strefie euro jako całości. Jeżeli chodzi jednak o strefę euro, to w niektórych państwach członkowskich polityka ta była bardziej restrykcyjna niż było to uzasadnione, w innych zaś – zbyt łagodna. Na podstawie przeprowadzonej przez siebie oceny Europejska Rada Budżetowa przedstawiła również kilka propozycji ulepszeń paktu stabilności i wzrostu.

W 2017 r. Europejski Bank Centralny nadal realizował swój główny cel polegający na utrzymaniu stabilności cen, tak aby chronić wartość euro. Stabilność cen ma zasadnicze znaczenie dla wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy, a także jest najważniejszym wkładem, jaki polityka pieniężna może wnieść w tej dziedzinie. Europejski Bank Centralny wraz z Europejskim Mechanizmem Stabilności wzięły również udział w regularnych unijnych wizytach przeglądowych w państwach członkowskich w ramach wsparcia po zakończeniu programu.

Dokończenie budowy unii rynków kapitałowych

Unia rynków kapitałowych, która jest kluczowym priorytetem planu inwestycyjnego dla Europy, obejmuje szereg reform regulacyjnych i pozaregulacyjnych ukierunkowanych na lepsze powiązanie oszczędności z inwestycjami. Celem unii jest wzmocnienie unijnego systemu finansowego poprzez zapewnienie alternatywnych źródeł finansowania i większych możliwości dla inwestorów detalicznych i instytucjonalnych. Przedsiębiorstwom, w szczególności małym i średnim oraz przedsiębiorstwom typu start-up, unia rynków kapitałowych zapewni więcej możliwości finansowania, takich jak łatwiejszy dostęp do kapitału wysokiego ryzyka i rynków kapitałowych. Jej istotnym elementem jest duży nacisk na zrównoważone finansowanie, ponieważ sektor finansowy zaczyna pomagać inwestorom pragnącym dokonywać zrównoważonych inwestycji w wyborze odpowiednich projektów i przedsiębiorstw.

Udało się zrealizować około dwie trzecie z 33 działań przedstawionych w projekcie unii rynków kapitałowych. Należał do nich gruntowny przegląd przepisów dotyczących firm inwestycyjnych. Mniejsze firmy inwestycyjne skorzystają z uproszczonych wymogów, które są lepiej dostosowane do ich profilu ryzyka. Jednocześnie większe firmy inwestycyjne stwarzające ryzyko podobne do tego, jakie stwarzają banki, powinny być regulowane i podlegać nadzorowi w taki sam sposób jak banki. Pozwoli to wszystkim firmom inwestycyjnym usprawnić przekazywanie przedsiębiorstwom oszczędności konsumentów i inwestorów. Nowe przepisy będą wspierały prawidłowe funkcjonowanie rynków kapitałowych, przy jednoczesnym zapewnieniu stabilności finansowej.

Nowe działania, które mają być zrealizowane w przyszłości, obejmują: stworzenie ogólnoeuropejskiego produktu z zakresu indywidualnego zabezpieczenia emerytalnego, który ma pomóc obywatelom w finansowaniu emerytur oraz zwiększyć przepływ oszczędności na rynki kapitałowe; dalsze prace nad wzmocnieniem ram nadzorczych na rzecz integracji rynków kapitałowych; przegląd przepisów dotyczących notowania na giełdzie małych i średnich przedsiębiorstw; wykorzystanie potencjału sektora technologii finansowych oraz ukierunkowanie inwestycji na wspieranie przejścia na niskoemisyjną, bardziej zasobooszczędną gospodarkę o bardziej zamkniętym obiegu.

UE jako partner handlowy

Jako stwierdzono w opublikowanym w maju 2017 r. dokumencie otwierającym debatę w sprawie wykorzystania możliwości płynących z globalizacji, UE jest zaangażowana w działania na rzecz otwartego, opartego na zasadach i uczciwego wielostronnego systemu handlowego, który ma służyć jako podstawa dla dobrobytu i mieć kluczowe znaczenie dla pozytywnego wpływu handlu na całym świecie. W corocznym orędziu o stanie Unii Jean-Claude Juncker, przewodniczący Komisji Europejskiej, zaproponował nowe unijne ramy monitorowania inwestycji zagranicznych, które to ramy przyczynią się do zwiększenia przejrzystości i współpracy z państwami członkowskimi. UE poczyniła również postępy w otwieraniu nowych rynków eksportowych przez rozpoczęcie negocjacji handlowych z wieloma partnerami. Przewiduje się, że w szczególności dwie umowy handlowe przyczynią się do pobudzenia tworzenia miejsc pracy, wzrostu gospodarczego i inwestycji. UE i Japonia zakończyły negocjacje dotyczące umowy o partnerstwie gospodarczym między UE a Japonią, natomiast UE i Kanada rozpoczęły tymczasowe stosowanie kompleksowej umowy gospodarczo-handlowej. Więcej informacji na temat rozwoju polityki handlowej w 2017 r. można znaleźć w rozdziale 6.

Wspieranie niezakłóconej konkurencji na rzecz pobudzania wzrostu gospodarczego i inwestycji

Unijna polityka konkurencji i działania z zakresu jej egzekwowania świadczą o tym, że wszystkie przedsiębiorstwa mogą inwestować i prowadzić działalność gospodarczą w ramach jednolitego rynku, o ile przestrzegają zasad. W ciągu ostatniego roku UE nadal egzekwowała przestrzeganie zasad konkurencji, co przyniosło korzyści przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym.

W marcu zaproponowano nowe przepisy i narzędzia mające na celu umożliwienie organom ochrony konkurencji państw członkowskich skuteczniejsze egzekwowanie unijnych przepisów antymonopolowych. W maju przyjęto uproszczone przepisy, które zwalniają niektóre środki wsparcia publicznego na rzecz portów, lotnisk, kultury i najbardziej oddalonych regionów UE z obowiązku wcześniejszej notyfikacji na podstawie zasad dotyczących pomocy państwa. Nowe przepisy ułatwiają dokonywanie inwestycji publicznych w tworzenie miejsc pracy i pobudzanie wzrostu gospodarczego przy jednoczesnej ochronie konkurencji.

W ubiegłym roku Komisja podjęła 338 decyzji w sprawie połączeń, cztery decyzje antymonopolowe, siedem decyzji dotyczących karteli oraz 263 decyzji w sprawie pomocy państwa, co przyniosło istotne korzyści dla konsumentów w UE oraz wspierało wzrost gospodarczy. W sumie Komisja nałożyła grzywny w wysokości 4,398 mld euro na przedsiębiorstwa naruszające unijne reguły konkurencji oraz zobowiązała zainteresowane państwa członkowskie do odzyskania od przedsiębiorstw będących beneficjentami pomocy szacunkowej kwoty 618,6 mln euro pomocy niezgodnej z prawem i z rynkiem wewnętrznym.

W celu pobudzenia działalności gospodarczej w UE zawieszono cła w wysokości ponad 1,2 mld euro nakładane na przywóz surowców, półproduktów i komponentów. Środek ten miał również na celu podniesienie zdolności konkurencyjnej przemysłu przetwórczego UE oraz umożliwienie przemysłowi utrzymania lub stworzenia nowych miejsc pracy i modernizację jego struktur.

Trwały wzrost gospodarczy w celu tworzenia miejsc pracy i przyczyniania się do ochrony środowiska

Przejście na gospodarkę o bardziej zamkniętym obiegu, w której zasoby, w tym energia, są wykorzystywane bardziej efektywnie oraz ogranicza się odpady, przynosi ogromne możliwości dla obywateli i przedsiębiorców w całej Unii Europejskiej.

UE nadal czyniła postępy we wdrażaniu pakietu dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym z 2015 r. W celu zamknięcia obiegu projektowania, produkcji, zużycia i gospodarowania odpadami Komisja i Europejski Bank Inwestycyjny wspólnie ustanowiły platformę wsparcia finansowego dla gospodarki o obiegu zamkniętym, by pobudzić inwestycje w innowacyjne rozwiązania propagujące obieg zamknięty. W ramach tej platformy Komisja zapewniła państwom członkowskim wytyczne dotyczące produkowania energii z odpadów oraz zaproponowała aktualizację obowiązujących przepisów w celu ograniczenia stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Szacuje się, że wspomniane środki pozwolą zapobiec powstaniu w UE ponad 3 tys. ton odpadów niebezpiecznych rocznie, a także umożliwią oszczędności energii i surowców. W samym tylko sektorze ochrony zdrowia możliwe byłoby zaoszczędzenie szacunkowo 170 mln euro przez umożliwienie szpitalom zakupu i sprzedaży używanych wyrobów medycznych.

Podstawę pakietu stanowi tymczasowe porozumienie, jakie Parlament i Rada osiągnęły w sprawie wniosków ustawodawczych w sprawie odpadów, w których określono ambitne, lecz realistyczne cele dotyczące recyklingu do roku 2035.

Dalsze wsparcie dla państw członkowskich UE

W maju ustanowiono program wspierania reform strukturalnych, który dysponuje budżetem w wysokości 142,8 mln euro na lata 2017–2020. Na wniosek państw członkowskich ze środków programu finansowane jest dostosowane do potrzeb wsparcie techniczne, aby pomóc im w kluczowych obszarach reform. W ramach programu Komisja zapewnia ukierunkowane wsparcie, które przyczynia się do wzmocnienia zdolności państw członkowskich w zakresie opracowania i wdrożenia reform, które uznają one za konieczne, aby ich gospodarki stały się bardziej konkurencyjne i przyjazne dla inwestycji. Wspomniane wsparcie techniczne obejmuje reformy w obszarach zarządzania i administracji publicznej, zarządzania finansami publicznymi, otoczenia biznesu, rynku pracy, edukacji, usług zdrowotnych i społecznych, sektora finansowego i dostępu do finansowania. Jest ono dostępne dla wszystkich państw członkowskich UE, które o to wystąpią, i nie wymaga współfinansowania.

Program jest realizowany przez Służbę ds. Wspierania Reform Strukturalnych we współpracy z odpowiednimi służbami Komisji. Jak dotąd Służba uczestniczyła w realizacji ponad 150 projektów w 15 państwach członkowskich. W ramach cyklu na 2018 r. do programu wspierania reform strukturalnych wpłynęło ponad 400 wniosków o wsparcie od ponad 20 państw członkowskich, co znacznie przekracza możliwości przewidzianego na ten rok budżetu programu w wysokości 30,5 mln euro.

UE nadal udzielała wsparcia po zakończeniu programu następującym państwom członkowskim: Irlandii, Hiszpanii, Cyprowi, Portugalii oraz Rumunii. W minionym roku ponownie poczyniono znaczne postępy w realizacji programu dotyczącego Grecji, którego celem było stworzenie warunków dla przywrócenia zaufania i zbudowania fundamentów dla trwałego ożywienia gospodarczego w Grecji. W lipcu zakończono drugi przegląd, co pozwoliło na uwolnienie trzeciej transzy finansowania z Europejskiego Mechanizmu Stabilności w wysokości 8,5 mld euro. W grudniu prowadzono trzeci przegląd, a na początku tego miesiąca osiągnięto porozumienie na szczeblu roboczym.

Grecja również nadal otrzymała wsparcie finansowe w ramach planu inwestycyjnego dla Europy.

Służba ds. Wspierania Reform Strukturalnych realizuje także zadania specjalne, takie jak pomoc w koordynacji reakcji na kryzys uchodźczy w Grecji oraz wdrażanie unijnego programu pomocy dla społeczności Turków cypryjskich.

Polityka regionalna

W ramach polityki regionalnej i miejskiej UE nadal inwestuje w tworzenie miejsc pracy i wzrost gospodarczy poprzez projekty o różnym profilu i zakresie, a także w infrastrukturę ułatwiającą prowadzenie działalności gospodarczej, taką jak łącza szerokopasmowe i sieci transportowe. Ponadto wdrożono szereg inicjatyw i strategii, aby na większą skalę pobudzić wzrost gospodarczy i innowacyjność, w tym nowy zestaw działań mających na celu pomagać regionom Europy w inwestowaniu w te niszowe dziedziny, w których są one konkurencyjne, co jest nazywane „inteligentną specjalizacją”. Dwa projekty pilotażowe uruchomione w 2017 r. umożliwią regionom współpracę z zespołami ekspertów Komisji w celu zwiększenia ich zdolności innowacyjnych, usunięcia barier dla inwestycji oraz przygotowania się na przemiany przemysłowe i zmiany społeczne. Pozwolą one na zidentyfikowanie i rozwijanie mogących uzyskać finansowanie projektów międzyregionalnych, które mogą tworzyć łańcuchy wartości UE w priorytetowych sektorach.

Aby miasta mogły wyrażać swoje opinie w trakcie opracowywania strategii politycznych, które ich dotyczą, w ramach agendy miejskiej UE zainicjowano 12 nowych partnerstw tematycznych w obszarach takich, jak: gospodarka o obiegu zamkniętym, transformacja cyfrowa, miejsca pracy i umiejętności oraz mobilność w miastach. W celu ułatwienia inwestycji w tych dziedzinach Komisja Europejska wspólnie z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym ustanowiła nową służbę doradczą. Służba doradcza ds. inwestycji miejskich udziela dostosowanego do potrzeb doradztwa finansowego i technicznego dla miast na wszystkich najważniejszych etapach przygotowywania i realizacji zintegrowanych projektów miejskich. Plany działania trzech partnerstw zostały już opublikowane, a pozostałe zostaną przedstawione w 2018 r.

Polityka spójności UE ma na celu zmniejszenie różnic w rozwoju i między państwami członkowskimi i regionami UE. Komisja wystąpiła z inicjatywą, aby pomóc regionom słabiej rozwiniętym w nadrobieniu zaległości. Celem tej inicjatywy jest określenie, co w tych regionach hamuje wzrost gospodarczy, oraz przedstawienie zaleceń i zapewnienie wsparcia, aby uwolnić ich potencjał wzrostu. Inicjatywa ta będzie realizowana pilotażowo po raz pierwszy w Polsce i Rumunii, w dwóch regionach w każdym z tych państw członkowskich. W oparciu o wyniki projektów pilotażowych inicjatywa ta będzie następnie wdrażana w innych regionach borykających się z podobnymi wyzwaniami.

Najbardziej oddalone regiony UE również skorzystają z zainicjowanej w październiku nowej strategii na rzecz uprzywilejowanego, odnowionego i wzmocnionego partnerstwa opartego na maksymalnym wykorzystaniu ich wyjątkowych atutów.

Badania i innowacje

Ocena pierwszych lat realizacji programu „Horyzont 2020” – unijnego programu w zakresie badań naukowych i innowacji – wykazała, że jest on na dobrej drodze do realizacji jego celu, jakim jest wspieranie tworzenia miejsc pracy i wzrostu gospodarczego, stawiania czoła największym wyzwaniom społecznym i poprawy życia obywateli. Tylko w 2017 r. ramach programu „Horyzont 2020” zainwestowano 8,62 mld euro. Wsparcie otrzymało ponad 4,9 tys. projektów, w których udział wzięło jeszcze więcej partnerów z UE, 16 państw uczestniczących w programie i innych państw na całym świecie. W październiku Komisja udostępniła około 30 mld euro dla naukowców i innowatorów w ramach ostatniego pakietu zaproszeń do składania wniosków dotyczących programu „Horyzont 2020”, a także w ramach innych działań.

Instrument „Łącząc Europę”

W lutym ogłoszono pierwsze zaproszenie do składania wniosków łączące różne źródła finansowania w ramach instrumentu „Łącząc Europę”, udostępniając kwotę 1,35 mld euro na finansowanie projektów transportowych. Ten typ zaproszenia do składania wniosków pozwala na łączenie dotacji z finansowaniem z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, Europejskiego Banku Inwestycyjnego, krajowych banków prorozwojowych lub finansowaniem uzyskanym od inwestorów z sektora prywatnego.

Aby wspierać konkurencyjną, czystą i opartą na dostępie do sieci mobilność, Komisja uzgodniła listę 152 projektów transportowych, między które rozdzielona zostanie kwota środków unijnych w wysokości 2,7 mld euro w ramach instrumentu „Łącząc Europę”.

Zwiększenie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia dzięki rolnictwu

Unijny sektor rolno-spożywczy zapewnia prawie 44 mln miejsc pracy i eksportuje towary o wartości ponad 130 mld euro rocznie. Rolnictwo jest wspierane przez wspólną politykę rolną, której budżet wynosi około 59 mld euro i jest podzielony między różne instrumenty uzupełniające. W 2017 r. Komisja przeprowadziła szeroko zakrojone konsultacje dotyczące uproszczenia i modernizacji wspólnej polityki rolnej. Objęły one szeroko zakrojone konsultacje publiczne, w których wypowiedziało się ponad 322 tys. respondentów, oraz ponad 1,4 tys. dokumentów strategicznych.

W konsekwencji w listopadzie wydano komunikat zatytułowany „Przyszłość produkcji żywności i rolnictwa”, w którym przedstawiono przewodnie zasady na potrzeby opracowania przyszłej wspólnej polityki rolnej. Komunikat będzie stanowił podstawę do debaty na temat przyszłej polityki w kontekście wniosków dotyczących następnych wieloletnich ram finansowych, które zostaną przedstawione w 2018 r., lecz nie będzie o nich przesądzał.

W trosce o oceany

W ramach działań mających na celu utworzenie globalnego sojuszu z partnerami międzynarodowymi w kwestiach morskich UE zorganizowała czwartą międzynarodową konferencję „Nasz ocean”, która odbyła się w październiku na Malcie. Tysiąc osób uznawanych za autorytety w dziedzinie ochrony oceanów zobowiązało się do podjęcia działań na rzecz zdrowych i urodzajnych oceanów oraz do wywiązania się ze wcześniejszych zobowiązań.

Uczestnicy reprezentujący rządy, przedsiębiorstwa i społeczeństwo obywatelskie zadeklarowali przeznaczenie historycznej kwoty ponad 7 mld euro na uzdrowienie kondycji oceanów. Zapowiedzieli również utworzenie nowych morskich obszarów chronionych obejmujących ponad 2,5 mln km2. Po raz pierwszy konferencja wzbudziła czynne zainteresowanie ochroną oceanów licznych przedstawicieli sektora prywatnego. UE ogłosiła, że przeznaczy 550 mln euro na środki w zakresie ochrony mórz, ich zanieczyszczenia, zmiany klimatu, zrównoważonego rybołówstwa, bezpieczeństwa morskiego i zrównoważonej niebieskiej gospodarki.

Pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw w znalezieniu nowych źródeł finansowania, nowych partnerów i nowych rynków

Co roku unijne wsparcie trafia do ponad 200 tys. przedsiębiorstw w postaci różnych rodzajów finansowania, w tym pożyczek, mikrokredytów, gwarancji i kapitału wysokiego ryzyka. Finansowanie unijne jest dostępne dla przedsiębiorstw typu start-up, przedsiębiorców i przedsiębiorstw, niezależnie od ich wielkości i sektora gospodarki, w którym prowadzą działalność. Decyzja o przyznaniu finansowania unijnego jest podejmowana przez lokalne instytucje finansowe, takie jak banki, inwestorzy kapitału wysokiego ryzyka i anioły biznesu. Unijne wsparcie, często w formie łączenia środków finansowych udostępnionych przez lokalne instytucje finansowe, umożliwia przedsiębiorstwom otrzymanie wyższego wsparcia finansowego niż normalnie miałoby to miejsce.

UE zapewnia również przedsiębiorstwom porady i praktyczne wsparcie. W 2017 r. z pomocy Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości skorzystało ponad 3,5 tys. małych przedsiębiorstw o ambicjach międzynarodowych poszukujących źródeł finansowania, nowych partnerów i nowych rynków. Sieć funkcjonuje w ponad 60 krajach na całym świecie. Zrzesza ona ekspertów z ponad 600 organizacji członkowskich, aby udzielić przedsiębiorstwom w UE pomocy w zakresie innowacji i rozwoju na skalę międzynarodową.

Inwestowanie w ludzi

W 2017 r. przypadała 60. rocznica utworzenia Europejskiego Funduszu Społecznego, który pomaga pracownikom w zdobywaniu kwalifikacji i podnoszeniu umiejętności (przewiduje się, że w latach 2014–2020 wsparcie uzyska 8 mln pracowników w UE).

Cztery lata po jego utworzeniu w 2013 r. do europejskiego sojuszu na rzecz przygotowania zawodowego, w którym mogą uczestniczyć państwa należące do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu i państwa kandydujące do UE, należy ponad 35 państw. Zainteresowane strony, w tym przedsiębiorstwa i pośrednicy, złożyły około 230 zobowiązań, deklarując zapewnienie ponad 800 tys. szkoleń i możliwości podjęcia pierwszej pracy. W ramach tego sojuszu w czerwcu powstała nowa europejska sieć praktykantów w celu zapewnienia silniejszej pozycji młodych uczących się osób. W październiku Komisja przedstawiła wniosek dotyczący europejskich ram jakości i skuteczności programów przygotowania zawodowego. Zainicjowano również nowe działanie ErasmusPro w celu wsparcia długoterminowej mobilności dla praktykantów i osób uczących się w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego.

W lipcu UE wprowadziła europejską klasyfikację umiejętności, kompetencji, kwalifikacji i zawodów oraz ustanowiła unijne narzędzie do tworzenia profilu umiejętności obywateli państw trzecich, w tym osób ubiegających się o azyl i uchodźców. Te dwa nowe narzędzia internetowe zwiększają mobilność edukacyjną i zawodową w całej UE, ponieważ pozwalają na przedstawienie umiejętności i kwalifikacji w bardziej przejrzysty sposób.

W dniu 20 grudnia Komisja przedstawiła wniosek dotyczący nowej dyrektywy w celu uzupełnienia i unowocześnienia istniejących obowiązków informowania każdego pracownika o jego warunkach pracy. Dyrektywa ta ustanawiałaby minimalne normy, aby zapewnić wszystkim pracownikom, również pracującym na podstawie nietypowych umów, większą przewidywalność i jasność w zakresie ich warunków pracy. Objęłaby ona ochroną około 2–3 mln dodatkowych pracowników zatrudnionych na podstawie nietypowych umów o pracę.

Propagowanie umiejętności cyfrowych

UE propaguje inicjatywy na rzecz zwiększenia możliwości obywateli w zakresie nabywania umiejętności cyfrowych. W marcu ogłoszono projekt mający na celu zapewnienie w latach 2018–2020 staży dotyczących technologii cyfrowych dla 5–6 tys. absolwentów. Przeprowadzane są inwestycje w projekty polegające na opracowywaniu szkoleń, które poprawią umiejętności osób pracujących w małych i średnich przedsiębiorstwach oraz pozwolą na przekwalifikowanie bezrobotnych, by mogli oni podjąć pracę w małych przedsiębiorstwach.

Łącząc ludzi

W 2017 r. z okazji 30. rocznicy utworzenia programu Erasmus w całej Europie zorganizowano liczne wydarzenia. Początkowo skromny, zainicjowany w 1987 r. program na rzecz mobilności studentów szkół wyższych przekształcił się w program Erasmus+ na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu.

W ciągu ostatnich 30 lat około 9 mln osób skorzystało z wielu możliwości, jakie daje program Erasmus, aby poszerzyć swoje horyzonty oraz zdobyć nową wiedzę i umiejętności poprzez studia, staże, praktyki zawodowe, wymianę młodzieży, nauczanie i zajęcia sportowe w całej Europie i poza nią. W 2017 r. z programu dysponującego budżetem wynoszącym ponad 2,5 mld euro skorzystało około 560 tys. młodych ludzi i 160 tys. członków personelu instytucji edukacyjnych i organizacji młodzieżowych. W czerwcu państwa członkowskie wyraziły zgodę na rozpoczęcie realizacji inicjatywy ErasmusPro, która w ciągu najbliższych 3 lat zapewni uczącym się i praktykantom w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego nową możliwość skorzystania z blisko 50 tys. długoterminowych staży zawodowych za granicą.

Przy wsparciu Parlamentu Europejskiego i Rady Komisja zwiększyła finansowanie przeznaczone na Inicjatywę na rzecz zatrudnienia ludzi młodych, czyli specjalny unijny program wsparcia finansowego, i pomogła państwom członkowskim w uruchomieniu przypadających na nie części środków do Europejskiego Funduszu Społecznego. Ogółem, począwszy od stycznia 2014 r., do programów gwarancji dla młodzieży przystąpiło ponad 18 mln młodych ludzi, a 11 mln z nich skorzystało z oferty zatrudnienia, przyuczenia do zawodu, stażu lub dalszego kształcenia.

Pomoc dla młodych ludzi w rozpoczynaniu działalności gospodarczej

Program Erasmus dla młodych przedsiębiorców umożliwia początkującym europejskim przedsiębiorcom zdobycie umiejętności koniecznych do rozpoczęcia i prowadzenia z powodzeniem niewielkiej działalności gospodarczej w Europie. Przez okres od jednego do sześciu miesięcy nowy przedsiębiorca gromadzi, a także wymienia wiedzę i pomysły biznesowe z doświadczonym przedsiębiorcą. Nowy przedsiębiorca zdobywa umiejętności potrzebne do prowadzenia małych przedsiębiorstw, natomiast przyjmujący korzysta ze świeżego spojrzenia na swoje przedsiębiorstwo i poznaje nowe rynki.

Program ten jest finansowany przez Komisję Europejską i funkcjonuje w uczestniczących państwach przy pomocy lokalnych punktów kontaktowych, które zajmują się wspieraniem działalności gospodarczej (np. izby handlowe, ośrodki wspierające przedsiębiorstwa typu start-up i inkubatory przedsiębiorczości). W ubiegłym roku ponad 1 tys. potencjalnych przedsiębiorców skorzystało z tej formy doradztwa.

Europejski Korpus Solidarności

Od chwili jego uruchomienia w grudniu 2016 r. podjęto szybkie działania, by Europejski Korpus Solidarności rozpoczął faktyczne działanie. W maju 2017 r. Komisja zaproponowała odrębną podstawę prawną i budżet na następne trzy lata. Do końca grudnia zarejestrowało się ponad 45 tys. osób, a ponad 2,5 tys. osób uczestniczyło w działaniach solidarnościowych w całej Europie. Przykładowo w sierpniu 16 wolontariuszy przyjechało do Nursji we Włoszech, aby pomóc w usuwaniu szkód i przywracaniu usług publicznych na rzecz lokalnej społeczności, która ucierpiała w wyniku silnych trzęsień ziemi, jakie dotknęły ten region w 2016 r. Ponadto w połowie 2017 r. uruchomiono filar Europejskiego Korpusu Solidarności dotyczący pracy zawodowej. Przewiduje się, że w ciągu następnych dwóch lat aż 6 tys. młodych ludzi będzie miało możliwość wzięcia udziału w stażu lub podjęcia pracy w sektorze działań solidarnościowych w ramach projektów finansowanych przez unijny program na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych, koordynowany przez publiczne służby zatrudnienia we Francji i Włoszech.

Ochrona zdrowia ludzi, wspomaganie gospodarki

W czerwcu Komisja przyjęła nowy plan działania na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. Plan działania „Jedno zdrowie” dotyczy oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe zarówno u ludzi, jak i zwierząt, rosnącego zagrożenia powodującego 25 tys. ofiar śmiertelnych i straty w wysokości 1,5 mld euro rocznie. Pierwszy dwuletni cykl inicjatywy „Stan zdrowia w UE” zakończono publikacją sprawozdań na temat zdrowia w poszczególnych krajach w odniesieniu do każdego państwa członkowskiego oraz towarzyszącego im dokumentu Komisji włączającego je do szerszej agendy UE. W ramach tej inicjatywy Komisja współpracowała z Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz Europejskim Obserwatorium Polityki i Systemów Opieki Zdrowotnej.

Budżet UE zorientowany na rezultaty

Budżet UE na rok 2017 przyczynił się do tworzenia miejsc pracy, zwłaszcza dla młodzieży, i pobudzania inwestycji strategicznych. W oparciu o działania w poprzednich latach szczególny nacisk kładziono nadal na wyzwanie, jakim jest migracja. Prawie połowę budżetu (75 mld euro) przeznaczono na wzrost gospodarczy, zatrudnienie i konkurencyjność, wspieranie badań i innowacji („Horyzont 2020”), edukację, szkolenia i młodzież („Erasmus+”), małe i średnie przedsiębiorstwa (unijny program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw) oraz infrastrukturę transportową (instrument „Łącząc Europę”). Budżet UE wspierał również Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych, który wspomagał kluczowe projekty inwestycyjne w UE. Rolnicy otrzymali około 43 mld euro. UE przekazała łącznie niemal 6 mld euro na wzmocnienie ochrony granic zewnętrznych i stawianie czoła przepływom migracyjnym i napływowi uchodźców.

W maju Komisja zaproponowała finansowanie w wysokości ponad 340 mln euro, aby zapewnić do 2020 r. 100 tys. możliwości odbycia stażu dla młodych ludzi poprzez zaangażowanie się w działania solidarnościowe (wolontariat, praktyki zawodowe lub miejsca pracy) w ramach Europejskiego Korpusu Solidarności.

W czerwcu przyjęto przeprowadzenie przeglądu śródokresowego obecnych wieloletnich ram finansowych (2014–2020). Celem tego przeglądu było zapewnienie dodatkowych środków finansowych na rozwiązanie problemu przepływów migracyjnych i zagrożeń dla bezpieczeństwa, wspieranie wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i konkurencyjności oraz zwiększenie zdolności budżetu UE do reagowania na nieprzewidziane okoliczności.

Komisja przyjęła również wniosek ustawodawczy, którego celem jest zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla beneficjentów funduszy UE. Komisja 28 czerwca opublikowała dokument otwierający debatę dotyczący przyszłości finansów UE.

Utworzenie jednolitego rynku cyfrowego

Komisja przedłożyła wszystkie 43 kluczowe wnioski ustawodawcze i inicjatywy polityczne, służące ukończeniu tworzenia jednolitego rynku cyfrowego, które określono w strategii jednolitego rynku cyfrowego z maja 2015 r. Do końca 2017 r. 24 z tych inicjatyw ustawodawczych zostały przedstawione Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej.

W śródokresowym przeglądzie postępów, opublikowanym w maju 2017 r., wskazano dalsze działania dotyczące platform internetowych, gospodarki opartej na danych i cyberbezpieczeństwa. We wrześniu, w ramach pakietu dotyczącego stanu Unii, Komisja przedstawiła wniosek dotyczący nowych przepisów w zakresie cyberbezpieczeństwa, a także swobodnego przepływu danych nieosobowych w UE. Także we wrześniu opublikowano komunikat na temat odpowiedzialności platform za zwalczanie nielegalnych treści w internecie.

Obywatele UE potrzebują umiejętności cyfrowych ze względu na zmieniający się rynek pracy oraz ewolucję społeczeństwa, lecz 37 proc. pracowników nadal nie posiada takich umiejętności nawet na podstawowym poziomie. W ramach koalicji na rzecz umiejętności cyfrowych i zatrudnienia do 2020 r. przeszkolonych zostanie 1 mln młodych bezrobotnych, natomiast plan działania na rzecz administracji elektronicznej na lata 2016–2020 przyniesie ułatwienia dla obywateli i przedsiębiorstw, a organom publicznym umożliwi oferowanie nowych usług. Kwestią priorytetową jest obecnie osiągnięcie porozumienia politycznego z Parlamentem i Radą w sprawie wszystkich tych wniosków.

Podczas wrześniowego szczytu cyfrowego w Tallinnie prowadzono debaty na wysokim szczeblu na temat tego, jak sprawić, by Unia Europejska była w awangardzie postępu technologicznego i utrzymała swoją pozycję lidera w sektorze. Debaty te obejmowały rozmowy na temat sprawiedliwego opodatkowania w gospodarce cyfrowej, poprawy poziomu umiejętności cyfrowych u obywateli i tworzenia stabilnej struktury cyberbezpieczeństwa w UE. Państwa członkowskie uzgodniły również zakończenie tworzenia jednolitego rynku cyfrowego do 2018 r., dokonywanie inwestycji w infrastrukturę cyfrową i dalsze wspieranie swobodnego przepływu danych.

Zwiększanie cyberbezpieczeństwa w UE

Technologie cyfrowe otwierają przed obywatelami nowe możliwości łączenia się z siecią. Ułatwiają one wymianę informacji i stanowią trzon gospodarki UE, niosą jednak ze sobą także nowe zagrożenia. UE poczyniła postępy w zapewnianiu obywatelom bezpieczeństwa w korzystaniu z internetu, a od 2018 r. obywatele i przedsiębiorstwa będą cieszyć się jeszcze większą ochroną. Przepisy te będą również miały zastosowanie do nowych uczestników rynku świadczących usługi łączności elektronicznej.

UE musi się jednak postarać o jeszcze lepszy oręż, by stawić czoła niepokojąco wzrastającej liczbie cyberataków. We wrześniu, w ramach orędzia przewodniczącego Jeana-Claude’a Junckera o stanie Unii, Komisja przedstawiła wniosek w sprawie kompleksowego podejścia do zwiększenia cyberbezpieczeństwa. Podejście to obejmuje wzmocnioną Agencję UE ds. Cyberbezpieczeństwa, plan działania na rzecz skoordynowanej reakcji państw członkowskich w przypadku cyberataku oraz nowy unijny system certyfikacji cyberbezpieczeństwa, który zapewni bezpieczne korzystanie z produktów i usług w cyfrowym świecie. Po raz pierwszy Komisja poświęca także szczególną uwagę kwestii cyberobrony, działając zgodnie ze swoim odnowionym zobowiązaniem do stworzenia Europejskiej Unii Bezpieczeństwa i Obrony.

Uwolnienie pełnego potencjału unijnej gospodarki opartej na danych

Szacuje się, że do 2020 r. w unijnej gospodarce opartej na danych zatrudnionych będzie 10,4 mln osób. Komisja przedstawiła propozycję nowych przepisów regulujących swobodny przepływ danych nieosobowych. Wraz z obowiązującymi przepisami w zakresie danych osobowych te nowe środki umożliwią przechowywanie i przetwarzanie danych nieosobowych w całej UE. Przyczyni się to do zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw w UE i modernizacji usług publicznych na rzeczywiście jednolitym unijnym rynku usług w zakresie danych. Zniesienie ograniczeń dotyczących lokalizacji danych jest ważnym czynnikiem rozwoju gospodarki opartej na danych i może przynieść wzrost przychodów w branży internetu rzeczy do 112 mld euro oraz zwiększyć o 4 proc. produkt krajowy brutto UE do 2020 r.

Z myślą o przyszłości UE dokonuje inwestycji, aby Europa stała się światowej klasy ośrodkiem obliczeń wielkiej skali, umożliwiających analizowanie ogromnej ilości danych w czasie rzeczywistym. Przygotowuje również grunt pod uruchomienie w 2018 r. inicjatywy przewodniej dotyczącej technologii kwantowych, o budżecie w wysokości 1 mld euro.

Zapewnienie uczciwej konkurencji w sektorze platform internetowych

Platformy internetowe podlegają przepisom unijnym w dziedzinach takich jak konkurencja i ochrona konsumentów. Buduje to zaufanie zarówno po stronie przedsiębiorstw, jak i ogółu społeczeństwa. Jeżeli zachodzi taka konieczność, UE podejmuje działania w celu egzekwowania tych przepisów.

W maju 2017 r. przyjęto decyzję, na podstawie której zobowiązania zaproponowane przez Amazon stały się prawnie wiążące. Jest to odpowiedź na wstępne zastrzeżenia dotyczące konkurencji zgłoszone wobec kilku postanowień w umowach dystrybucyjnych zawartych przez Amazon z wydawcami e-książek w Europie. W czerwcu Komisja ukarała Google grzywną w wysokości 2,42 mld euro za nadużywanie dominującej pozycji na rynku wyszukiwarek poprzez niezgodne z prawem preferencyjne traktowanie innego swojego produktu, tj. własnej porównywarki cenowej.

Rozwój sieci połączeń

UE zatwierdziła program służący utworzeniu publicznych hotspotów wi-fi w 6–8 tys. gmin w całej UE. Inicjatywa WiFi4EU z budżetem w wysokości 120 mln euro pomoże w zapewnieniu dostępu do sieci wi-fi w przestrzeni publicznej – w takich miejscach, jak parki, place, budynki publiczne, biblioteki, ośrodki zdrowia i muzea.

Inicjatywa WiFi4EU stanowi część ambitnego pakietu środków przyjętych przez Komisję we wrześniu 2016 r., które opracowano w celu zaspokojenia rosnącego zapotrzebowania obywateli na dostęp do internetu i zwiększenia konkurencyjności UE. Obejmują one także plan działania na rzecz wspierania rozwoju nowoczesnych sieci bezprzewodowych 5G w całej UE.

Ważnym krokiem w tym kierunku jest przyjęta w maju 2017 r. przez Parlament Europejski i Radę decyzja, której celem jest udostępnienie do roku 2020 pasma 700 MHz na potrzeby usług bezprzewodowej łączności szerokopasmowej.

Modernizacja obecnych unijnych przepisów w zakresie telekomunikacji (proponowany Europejski kodeks łączności elektronicznej) stwarza bardziej atrakcyjne ramy regulacyjne, które zachęcą do inwestycji w infrastrukturę najwyższej jakości we wszystkich państwach członkowskich.

Zniesienie opłat roamingowych

15 czerwca 2017 r. zniesiono opłaty roamingowe w telefonii komórkowej. Oznacza to, że podróżujący po terytorium UE, którzy korzystają z roamingu, będą mogli dzwonić, wysyłać SMS-y i przeglądać strony internetowe na swoich telefonach komórkowych po takich samych cenach jak we własnym kraju.

Korzystanie z dostępu do treści cyfrowych

Od 2018 r. mieszkańcy UE, którzy wykupili dostęp do treści w internecie, będą mogli z nich korzystać w każdym miejscu w Europie. Dzięki nowym przepisom przyjętym w czerwcu 2017 r. konsumenci, którzy we własnym kraju wykupili dostęp do treści w internecie, będą mogli z nich korzystać także podczas pobytu w innym państwie członkowskim. Usługi oferowane w kanałach niekodowanych, takie jak te świadczone przez niektórych nadawców publicznych, będą mogły skorzystać z rozwiązań przewidzianych w rozporządzeniu, pod warunkiem że ich nadawcy wprowadzą system sprawdzania kraju zamieszkania swoich abonentów.

W lipcu, w ramach trwającej modernizacji unijnego prawa autorskiego, zatwierdzono przepisy UE, które ułatwią dostęp do książek milionom osób niewidomych lub z inną niepełnosprawnością uniemożliwiającą zapoznawanie się z drukiem. Te nowe przepisy wejdą w życie w październiku 2018 r.

W listopadzie Parlament, Rada i Komisja osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie zniesienia nieuzasadnionego blokowania geograficznego, na jakie natrafiają konsumenci chcący kupić produkty lub usługi w internecie w obrębie UE. Nowe przepisy pobudzą rozwój handlu elektronicznego, z korzyścią zarówno dla konsumentów, jak i dostawców produktów i usług.

Starania o zapewnienie Europie czołowej pozycji w dziedzinie obliczeń wielkiej skali

W marcu ministrowie siedmiu krajów (Francja, Hiszpania, Luksemburg, Niderlandy, Niemcy, Portugalia i Włochy) podpisali Europejską deklarację w sprawie obliczeń wielkiej skali, służącą zapewnieniu funduszy na rozwój kolejnej generacji infrastruktury do obliczeń wielkiej skali i obsługi danych. Następnie, jeszcze w tym samym roku, do deklaracji przyłączyły się: Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Grecja, Słowenia i Szwajcaria.

Wymiana danych w celu poprawy jakości badań naukowych

Nowo powstała europejska chmura dla otwartej nauki, udostępniona w 2017 r., zapewni wirtualne środowisko pracy dla 1,7 mln naukowców i 70 mln specjalistów w dziedzinie nauki i techniki w UE, umożliwiające przechowywanie, wymianę i ponowne wykorzystanie danych, transgranicznie i na potrzeby różnych dyscyplin naukowych. Na wsparcie tworzenia tej chmury obliczeniowej przeznaczono ponad 260 mln euro ze środków programu „Horyzont 2020”.

Edukacja

W 2017 r. Komisja wprowadziła narzędzie samooceny, aby pomóc szkołom w ocenianiu ich zdolności cyfrowych. Narzędzie to będzie dla nich wsparciem w rozwijaniu i poprawie wykorzystania technologii w nauczaniu i uczeniu się. Do grudnia w pilotażowym projekcie dotyczącym stosowania narzędzia pod nazwą „Selfie” wzięło udział 650 szkół z 14 krajów. W 2018 r. narzędzie „Selfie” zostanie udostępnione szkołom w całej UE.

E-administracja

W maju przedłożono wniosek, który zapewni obywatelom i przedsiębiorstwom łatwiejszy dostęp, za pośrednictwem pojedynczego cyfrowego punktu dostępu, do wysokiej jakości informacji, internetowych procedur administracyjnych i usług wsparcia. Jednolity portal cyfrowy może pomóc przedsiębiorstwom zaoszczędzić ponad 11 mld euro, a obywatelom UE – do 855 tys. godzin każdego roku.

Obywatele i przedsiębiorstwa prywatne mogą teraz wyszukiwać informacje na temat spółek zarejestrowanych w dowolnym państwie członkowskim UE, a także w Islandii, Liechtensteinie i Norwegii. System integracji rejestrów przedsiębiorstw, który powstał dzięki wspólnym wysiłkom władz państwowych i Komisji, jest częścią europejskiego portalu „e-Sprawiedliwość” – punktu kompleksowej obsługi dla obywateli, przedsiębiorstw i prawników w całej Europie. Stanowi publiczny punkt dostępu do informacji o spółkach w uczestniczących w tej inicjatywie państwach i zapewnia możliwość bezpiecznej i pewnej komunikacji drogą elektroniczną między wszystkimi europejskimi rejestrami przedsiębiorstw. Nadrzędnym celem tej inicjatywy jest zwiększenie zaufania do jednolitego rynku poprzez zapewnienie przejrzystości i dostępu do aktualnych informacji oraz ograniczenie zbędnych obciążeń dla przedsiębiorstw. Od momentu jego uruchomienia w czerwcu do końca roku z systemu integracji rejestrów przedsiębiorstw skorzystano do przeprowadzenia ponad 139 tys. wyszukiwań dotyczących przedsiębiorstw.

W lipcu udostępniono również system elektronicznej wymiany informacji dotyczących zabezpieczenia społecznego. Ta nowa platforma informatyczna łączy około 15 tys. instytucji zabezpieczenia społecznego w państwach członkowskich UE, Islandii, Liechtensteinie, Norwegii i Szwajcarii, ułatwiając wykrywanie błędów i zwalczanie nadużyć. Krajowe instytucje zabezpieczenia społecznego będą korzystać z modelowych dokumentów elektronicznych w ich własnym języku, co zapewni poprawność i kompletność wymienianych danych. To nowe narzędzie przyniesie również korzyści obywatelom, którzy mieszkali i pracowali w kilku krajach uczestniczących w tej platformie, ponieważ łatwiej i szybciej będzie można obliczyć wysokość przysługujących im świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego.

W październiku państwa członkowskie uzgodniły stosowanie wspólnego podejścia do zapewniania internetowego dostępu do swoich usług publicznych, w tym transgranicznie i w różnych obszarach polityki. Przyczyni się to do zmniejszenia biurokracji, na jaką narażeni są obywatele i przedsiębiorstwa, na przykład gdy wnioskują o wydanie certyfikatów, rejestrują się w celu skorzystania z usług bądź składają deklaracje podatkowe.

Fundusze na łączność i przedsiębiorczość cyfrową

Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne oraz polityka spójności UE w kluczowy sposób przyczyniają się do realizacji celów jednolitego rynku cyfrowego. W oparciu o strategie na rzecz rozwoju cyfrowego, dostosowane do potrzeb poszczególnych państw członkowskich i regionów, ponad 20 mld euro ze środków europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych przeznaczono na wspieranie tworzenia przedsiębiorstw typu start-up w branży cyfrowej. Fundusze te pomagają małym i średnim przedsiębiorstwom w czerpaniu korzyści z cyfryzacji, wspierają administracje państwowe w osiąganiu większej wydajności i świadczeniu usług dla obywateli i przedsiębiorstw szybciej i lepiej, a także zapewniają przystępny cenowo dostęp do łączności szerokopasmowej na obszarach o niedostatecznie rozwiniętej sieci połączeń. W listopadzie 2017 r. uruchomiono sieć biur kompetencji w zakresie łączności szerokopasmowej, aby ułatwić rozpowszechnianie szybkich łączy szerokopasmowych i pomóc w pokonaniu przepaści cyfrowej między obszarami miejskimi i wiejskimi. Biura te otwarto na szczeblu regionalnym i krajowym, aby udzielały informacji i wsparcia w zakresie rozbudowy sieci łączności szerokopasmowej. Przez cały rok kontynuowano prace nad zapewnieniem do 2020 r. szerokopasmowego dostępu do sieci dla 18 mln mieszkańców obszarów wiejskich.

Cyfrowa ochrona zdrowia i opieka

W marcu rozpoczęły działalność pierwsze 24 europejskie sieci referencyjne w zakresie chorób rzadkich i wieloczynnikowych, w których uczestniczy ponad 900 wysoko wyspecjalizowanych jednostek służby zdrowia z ponad 300 szpitali w 25 państwach członkowskich UE oraz Norwegii. Zadaniem tych sieci jest walka z wieloczynnikowymi lub rzadkimi schorzeniami, które wymagają bardzo szczególnych rodzajów leczenia oraz łączenia wiedzy i zasobów. Będą one pracować nad szeregiem różnych zagadnień, obejmujących choroby układu kostnego, choroby nowotworowe u dzieci i niedobór odporności.

Zrozumienie wpływu cyfryzacji w sektorze finansowym

Po wpływem technologii sektor finansowy przechodzi transformację. Jako największy na świecie użytkownik produktów i usług informatycznych sektor ten może odnieść wiele korzyści z nowej generacji technologii w zakresie przetwarzania, przechowywania, łączności mobilnej i uwierzytelniania, a także z rozwoju sieci społecznościowych, sztucznej inteligencji i systemów rozproszonych. Pojawiają się nowe modele biznesowe, które mogą praktycznie pomóc w urzeczywistnieniu jednolitego rynku usług finansowych w UE – rynku, na którym relacje między klientami a dostawcami usług nie byłyby już ograniczone fizyczną odległością ani nawet barierami językowymi. Wiąże się to z koniecznością rozwiązania ważnych kwestii regulacyjnych i politycznych w unijnej polityce w dziedzinie usług finansowych, które były przedmiotem szeroko zakrojonych konsultacji publicznych w celu ustalenia, czy istnieje potrzeba podjęcia konkretnych działań na szczeblu UE.

Technologie cyfrowe w ruchu

Podczas Dnia Technologii Cyfrowych, który odbył się w Rzymie 23 marca, 29 krajów (państwa członkowskie UE i członkowie Europejskiego Obszaru Gospodarczego) podpisało list intencyjny w sprawie ustanowienia ram prawnych na potrzeby transgranicznego testowania połączonych z siecią systemów zautomatyzowanej jazdy, w oparciu o zharmonizowane przepisy w zakresie dostępu do danych, odpowiedzialności i łączności z siecią. Sygnatariusze listu uzgodnili intensyfikację współpracy w dziedzinie testowania zautomatyzowanego transportu drogowego na trasach transgranicznych i pracują obecnie z partnerami z sektora przemysłu nad wdrożeniem tego porozumienia. Komisja wspiera teraz tworzenie transgranicznych korytarzy transportowych połączonych z siecią.

W maju przedłożono wnioski służące modernizacji mobilności i transportu w UE. „Europa w ruchu” to szeroko zakrojony zestaw inicjatyw, których celem jest: poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego; propagowanie sprawiedliwego pobierania opłat za użytkowanie dróg; zmniejszenie emisji dwutlenku węgla, zanieczyszczeń powietrza i ograniczenie zatorów komunikacyjnych; zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw; zwalczanie nielegalnego zatrudnienia; oraz zapewnienie pracownikom odpowiednich warunków pracy i należnego czasu odpoczynku. Komisja wspiera również rozwiązania w zakresie płynnej mobilności, aby po całej Unii Europejskiej łatwiej się podróżowało. Jednym z przykładów jest wniosek mający zapewnić, by systemy pobierania opłat za przejazd współpracowały ze sobą, tak aby kierowcy mogli poruszać się po całej UE, nie musząc się martwić o dopełnienie osobnych formalności administracyjnych w poszczególnych krajach. Wspólne specyfikacje dotyczące danych pochodzących z transportu publicznego umożliwią pasażerom lepsze zaplanowanie podróży i wybranie najlepszej trasy, nawet w przypadku przekraczania granic.

Technologia dronów

W czerwcu opublikowano plan działania na rzecz zapewnienia bezpiecznego i przyjaznego dla środowiska wykorzystania dronów na małych wysokościach w przestrzeni powietrznej. Na obecnym początkowym etapie system zarządzania dronami U-Space obejmuje pułapy do 150 metrów i toruje drogę do rozwoju w UE silnego i dynamicznego rynku usług z wykorzystaniem dronów. Zakłada się, że do końca 2019 r. wprowadzona zostanie rejestracja dronów i operatorów dronów, ich identyfikacja elektroniczna, a także system służący wyznaczaniu wirtualnych granic wokół określonych miejsc (ang. geofencing).

Silniejsze uwierzytelnianie klienta w płatnościach elektronicznych

Zwiększanie poziomu bezpieczeństwa płatności elektronicznych było jednym z głównych celów polityki cyfrowej w UE także w 2017 r. Na drodze do jego realizacji Komisja wprowadziła w listopadzie kilka wymogów, do których muszą się stosować dostawcy usług płatności, tj. zarówno banki, jak i inne instytucje płatnicze, przy przetwarzaniu płatności lub świadczeniu usług powiązanych z płatnościami.

W stronę nowoczesnej i ambitnej unii energetycznej

Społeczeństwo niskoemisyjne w Unii Europejskiej staje się rzeczywistością. Dzięki postępom poczynionym w 2017 r. UE jest na dobrej drodze do realizacji strategii unii energetycznej, co przyczyni się do tworzenia miejsc pracy, wzrostu gospodarczego i inwestycji. W ciągu dwóch lat od zapoczątkowania strategii Komisja przedstawiła wszystkie najważniejsze wnioski ustawodawcze, które pozwolą zwiększyć efektywność energetyczną, umocnić pozycję UE jako światowego lidera w zakresie działań w dziedzinie klimatu i energii odnawialnej oraz zapewnić uczciwe traktowanie odbiorców energii.

Jak pokazuje Trzecie sprawozdanie w sprawie stanu unii energetycznej, opublikowane w listopadzie 2017 r., UE jest na dobrej drodze do osiągnięcia swoich celów na 2020 r. w zakresie klimatu i energii. Zużycie energii końcowej już jest niższe niż cel wyznaczony na 2020 r. Ponadto emisja gazów cieplarnianych spadła o 23 proc. od 1990 r., przy czym wzrost gospodarczy w UE wyniósł 53 proc. Tendencja ta pokazuje, iż UE wciąż udowadnia, że działania na rzecz redukcji emisji idą w parze ze wzrostem gospodarczym. Ponieważ energia ze źródeł odnawialnych stanowi już ponad 16 proc. unijnego koszyka energetycznego, UE ma dużą szansę osiągnąć cel 20 proc. do 2020 r. Do marca 2017 r. 11 państw członkowskich osiągnęło już swoje krajowe cele na 2020 r.

W 2017 r. poczyniono znaczne postępy w pracach nad pakietem Czysta energia dla wszystkich Europejczyków przedstawionym w listopadzie 2016 r.; osiągnięto również tymczasowe porozumienie w sprawie ustawodawstwa w zakresie charakterystyki energetycznej budynków. Ponieważ do grudnia Rada Unii Europejskiej wypracowała już podejście ogólne w odniesieniu do siedmiu z ośmiu wniosków, a stanowisko Parlamentu Europejskiego dotyczące wszystkich ośmiu projektów oczekiwane jest na początku 2018 r., porozumienie polityczne w sprawie innych kwestii jest już w zasięgu ręki. Konsumenci w całej UE będą mieć lepszy wybór dostaw energii, dostęp do wiarygodnych narzędzi porównywania cen energii oraz możliwość wytwarzania i sprzedawania własnej energii elektrycznej.

Zapoczątkowana w maju inicjatywa „Czysta energia na wyspach UE” ma pomóc wyspom w Unii Europejskiej w zmniejszeniu ich zależności od importu energii dzięki lepszemu wykorzystaniu ich własnych źródeł energii odnawialnej oraz wprowadzaniu bardziej nowoczesnych i innowacyjnych systemów energetycznych. Mieszkańcy wysp skorzystają nie tylko z obniżonych kosztów energii, lecz również z poprawy jakości powietrza i niższej emisji gazów cieplarnianych.

W procesie odchodzenia od gospodarki opartej na paliwach kopalnych żaden region nie powinien zostawać w tyle. W grudniu uruchomiono nową platformę, która pomoże tworzyć projekty i długoterminowe strategie w regionach górniczych. Jej celem jest zapoczątkowanie procesu transformacji i reagowanie na wyzwania środowiskowe i społeczne.

Efektywność energetyczna

W marcu podpisano porozumienie w sprawie jaśniejszych zasad etykietowania energetycznego, w tym zmiany skali klas energetycznych podawanych w informacjach dla użytkowników w celu uwzględnienia postępów poczynionych w ostatnich latach. Wraz z ekoprojektem zmienione etykietowanie energetyczne pozwoliłoby gospodarstwom domowym zaoszczędzić blisko 500 euro rocznie.

W 2017 r., oprócz porozumienia politycznego w sprawie nowych zasad mających na celu poprawę charakterystyki energetycznej budynków, przyjęto również zaktualizowane wytyczne dotyczące sposobu rejestracji umów o poprawę efektywności energetycznej w rachunkach narodowych. Ułatwią one szkołom, szpitalom i innym budynkom publicznym, które stanowią ponad 10 proc. wszystkich budynków w UE, inwestowanie w poprawę efektywności energetycznej.

W maju Europejski Bank Inwestycyjny uruchomił inicjatywę „Europejskie wsparcie energetyki na poziomie lokalnym”. Pomoże ona władzom regionalnym w przygotowywaniu projektów z zakresu efektywności energetycznej i energii odnawialnej.

We wrześniu wszystkie państwa członkowskie podpisały deklarację z Tallinna w sprawie cyfrowego wymiaru energetyki mającą pobudzić współpracę między państwami członkowskimi a sektorem prywatnym w celu stworzenia szeroko zakrojonej strategii na rzecz cyfryzacji energetyki.

W listopadzie UE opublikowała sprawozdanie oceniające postępy poczynione przez państwa członkowskie w realizacji krajowych celów w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r. Jednym z głównych ustaleń sprawozdania było to, że choć zużycie energii wzrosło w 2015 r., częściowo ze względu na niskie temperatury w zimie i niższe ceny paliwa, UE nie przestała realizować celu w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r.

Bezpieczeństwo energetyczne, solidarność i zaufanie

Zabezpieczenie dostaw energii dla konsumentów w UE jest jednym z filarów unii energetycznej. Nowe przepisy weszły w życie w dniu 1 listopada, tuż przed rozpoczęciem zimowego sezonu grzewczego, aby poprawić koordynację między państwami członkowskimi oraz szybciej i skuteczniej działać w przypadku wszelkich kryzysów związanych z dostawami gazu. W razie poważnego kryzysu państwa członkowskie są zobowiązane do udzielania pomocy swoim sąsiadom, tak aby żadne gospodarstwo domowe nie zostało w zimie bez ogrzewania.

W ramach szerzej zakrojonych działań na rzecz rozwoju zdywersyfikowanych i bezpiecznych rynków gazu w państwach bałtyckich w kwietniu Łotwa otworzyła swój rynek gazowy na konkurencję, co oznacza, że konsumenci nie muszą już polegać na jednym dostawcy.

Przełomowym momentem dla całego regionu było czwarte posiedzenie ministerialne wysokiego szczebla w ramach inicjatywy Komisji Europejskiej na rzecz tworzenia energetycznych połączeń międzysystemowych w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej. Ministrowie podpisali protokół ustaleń zawierający wspólne podejście dotyczące rynków energii elektrycznej, efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii. Osiągnięto porozumienie co do tego, jak najpóźniej do końca maja 2018 r. znaleźć najlepszy sposób synchronizacji sieci energetycznych państw bałtyckich z systemem w Europie kontynentalnej.

Najważniejszym priorytetem UE pozostaje bezpieczeństwo jądrowe. W maju 2017 r. UE opublikowała swoje pierwsze sprawozdanie na temat bezpiecznego i odpowiedzialnego gospodarowania odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym w Unii Europejskiej. W sprawozdaniu przedstawiono jasny obraz bieżącej sytuacji – która, jak stwierdzono, poprawiła się – wskazano też istotne obszary, które wymagają uwagi i poprawy. W ubiegłym roku jednym z wydarzeń na szczeblu międzynarodowym było seminarium wysokiego szczebla UE–Iran dotyczące międzynarodowej współpracy w zakresie energii jądrowej, które odbyło się w dniach 28 lutego – 1 marca w Brukseli.

W pełni zintegrowany wewnętrzny rynek energii

Nie ustają starania na rzecz budowy jednolitego rynku, na którym istnieje swobodny i bezpieczny przepływ czystej energii. Trzecie sprawozdanie w sprawie stanu unii energetycznej potwierdziło, że transformacja energetyki nie jest możliwa bez dostosowania infrastruktury do potrzeb przyszłego systemu energetycznego. Osiągnięto już bardzo dużo, ale wciąż występują pewne trudności, w szczególności w sektorze energii elektrycznej. Aby przezwyciężyć te przeszkody, w listopadzie Komisja przyjęła komunikat w sprawie wyznaczonego na 2030 r. celu w zakresie elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych wynoszącego 15 proc. Opublikowała także trzeci wykaz projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, zawierający 173 projekty o znaczeniu europejskim. Po raz pierwszy w wykazie tym znalazły się cztery projekty dotyczące transgranicznej sieci dwutlenku węgla.

W celu wsparcia realizacji tych projektów UE zainwestowała 1,7 mld euro w 96 projektów infrastruktury energii elektrycznej, gazu i inteligentnych sieci w ramach instrumentu „Łącząc Europę”, który dysponuje środkami na projekty energetyczne w wysokości 5,35 mld euro na lata 2014–2020. W kwietniu z funduszu tego przeznaczono 800 mln euro na projekty z zakresu infrastruktury energii elektrycznej, gazu i inteligentnych sieci.

UE kontynuowała prace nad połączeniem sieci elektroenergetycznych i gazociągów między państwami członkowskimi, w tym nad utworzeniem korytarza północnego łączącego Norwegię i Polskę przez Danię, projektem Celtic Interconnector, łączącym systemy elektroenergetyczne Francji i Irlandii, oraz znoszeniem barier dla swobodnego przepływu gazu w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej. Unia Europejska zainwestuje również 101,4 mln euro w budowę terminalu skroplonego gazu ziemnego w Krk w Chorwacji.

W 2017 r. Unia Europejska podjęła działania w związku z badaniem sektorowym w zakresie pomocy państwa dotyczącym krajowych mechanizmów zapewniających zdolności wytwórcze. Zbadano w szczególności, czy takie mechanizmy zapewniają wystarczające dostawy energii elektrycznej bez zakłócania konkurencji lub handlu na jednolitym rynku. Niektóre państwa członkowskie wprowadziły mechanizmy zdolności wytwórczych, aby zagwarantować wystarczające dostawy w każdym momencie. UE we współpracy z państwami członkowskimi stara się obecnie dopilnować, aby zarówno obowiązujące, jak i planowane środki były zgodne z zasadami pomocy państwa.

W ramach działań na szczeblu międzynarodowym Komisja zaproponowała warunki upoważnienia do prowadzenia negocjacji z Rosją w sprawie zasad funkcjonowania projektu gazociągu Nord Stream 2, którym gaz z Rosji popłynie na rynek UE.

Aby poprawić funkcjonowanie wewnętrznego rynku energii UE i zwiększyć solidarność między państwami członkowskimi, Komisja zaproponowała w listopadzie wspólne zasady dotyczące rurociągów gazowych na europejskim wewnętrznym rynku gazu.

Dekarbonizacja gospodarki

Dynamiczny postęp w globalnych działaniach w dziedzinie klimatu

Przez cały ubiegły rok UE ożywiała międzynarodowe działania w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu. W czerwcu Stany Zjednoczone ogłosiły zamiar wycofania się z przełomowego globalnego porozumienia klimatycznego zawartego w Paryżu, we Francji, w 2015 r. Następnie UE i jej partnerzy międzynarodowi z całą mocą potwierdzili wspólną determinację, by w pełni wdrożyć porozumienie paryskie, którego celem jest utrzymanie wzrostu średniej temperatury na świecie znacznie poniżej 2 °C w porównaniu z poziomem sprzed epoki przemysłowej.

Wraz z 79 państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku UE zaapelowała do społeczności międzynarodowej o utrzymanie tempa ambitnych działań w ramach walki ze zmianą klimatu. Współorganizowane przez UE, Kanadę i Chiny spotkanie ministerialne, które odbyło się we wrześniu w Montrealu w Kanadzie, zgromadziło kraje z całego świata w celu przyspieszenia przejścia na globalną gospodarkę niskoemisyjną.

UE nadal angażowała się w międzynarodowe negocjacje dotyczące opracowania procedur i wytycznych niezbędnych do realizacji porozumienia paryskiego, szczególnie podczas konferencji klimatycznej ONZ, która odbyła się w listopadzie w Bonn.

Podczas odbywającego się w grudniu w Paryżu szczytu „One Planet”, którego gospodarzem był prezydent Francji Emmanuel Macron, Komisja przedstawiła swój nowy plan działania na rzecz planety, zawierający 10 transformacyjnych inicjatyw na rzecz nowoczesnej gospodarki i sprawiedliwego społeczeństwa.

Komisja zapowiedziała na przykład inwestycje w trzech ukierunkowanych obszarach w ramach unijnego planu inwestycji zewnętrznych, z którego do 2020 r. planuje się przeznaczyć 44 mld euro na zrównoważone inwestycje dla Afryki i krajów objętych europejską polityką sąsiedztwa. Oczekuje się, że do 2020 r. wydatki te wygenerują do 9 mld euro inwestycji.

UE podtrzymuje swoje zaangażowanie w realizację wspólnego globalnego celu, jakim jest pozyskiwanie z różnych źródeł 100 mld dolarów amerykańskich rocznie do 2020 r., a następnie utrzymanie tego poziomu inwestycji przed kolejne lata do 2025 r. w celu finansowania działań w dziedzinie klimatu w krajach rozwijających się. Finansowanie będzie nadal znacząco zwiększane, aby możliwe było dostosowanie działań do skutków zmiany klimatu. W 2016 r. UE i jej państwa członkowskie przeznaczyły ogółem 20,2 mld euro na finansowanie działań związanych z klimatem, czyli o ponad 15 proc. więcej niż w 2015 r.

Realizacja unijnych zobowiązań z Paryża

UE jest liderem międzynarodowych starań na rzecz globalnego wycofania wodorofluorowęglowodorów – niebezpiecznych, przyczyniających się do ocieplenia klimatu gazów powszechnie wykorzystywanych w urządzeniach grzewczych i chłodniczych. Odwrócenie szybkiego wzrostu emisji wodorofluorowęglowodorów, które są tysiące razy silniejsze niż dwutlenek węgla, znacząco przyczyni się do osiągnięcia wyznaczonego w porozumieniu paryskim celu dotyczącego wzrostu temperatury. W październiku 2016 r. w Kigali (Rwanda) blisko 200 krajów zgodziło się stopniowo ograniczać produkcję i wykorzystanie tych gazów. W listopadzie 2017 r. państwa członkowskie UE doprowadziły do wejścia w życie porozumienia, które zacznie obowiązywać w styczniu 2019 r. UE otrzymała nagrodę za przywództwo polityczne w związku z rolą, jaką odegrała w przyjęciu tego porozumienia.

W kontekście wewnątrzunijnym uzgodnione zostały wszystkie najważniejsze inicjatywy ustawodawcze niezbędne do realizacji zobowiązania UE w ramach porozumienia o redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 40 proc. do roku 2030 zostały uzgodnione. Są to między innymi: rewizja unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS), krajowe cele redukcji emisji dla państw członkowskich, włączenie sektora użytkowania gruntów do unijnych przepisów w dziedzinie klimatu oraz ograniczenie emisji z lotnictwa.

W listopadzie Parlament i Rada osiągnęły tymczasowe porozumienie dotyczące rewizji unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji na okres do 2020 r. Reforma kluczowego unijnego narzędzia redukcji emisji gazów cieplarnianych bez nadmiernych kosztów pomoże UE wejść na drogę do realizacji znacznej części jej zobowiązań dotyczących redukcji emisji o co najmniej 40 proc. do 2030 r.

Przyniesie ona znaczące zmiany w systemie, dzięki którym możliwe będzie szybsze ograniczanie emisji oraz zmniejszenie nadmiernej podaży uprawnień do emisji występującej obecnie na rynku uprawnień. Reforma zapewni również dodatkowe zabezpieczenia, które w razie potrzeby będą stanowić dodatkową ochronę dla przemysłu w UE na wypadek ucieczki emisji, oraz kilka mechanizmów wsparcia, które pomogą sektorom przemysłu i energetyki sprostać wyzwaniom związanym z innowacjami i inwestycjami, pojawiającym się przy przechodzeniu na gospodarkę niskoemisyjną.

UE przyjęła również środki mające na celu zachowanie integralności środowiskowej unijnego systemu handlu emisjami, kiedy prawo UE przestanie obowiązywać w Zjednoczonym Królestwie z powodu wystąpienia tego państwa z Unii.

Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) osiągnęła porozumienie co do globalnego instrumentu rynkowego mającego, za pomocą kompensacji, ustabilizować emisje z lotnictwa międzynarodowego na poziomie wyznaczonym na 2020 r. W związku z tym UE wprowadziła zmiany do swojego systemu handlu emisjami, aby zachować jego zasięg geograficzny ograniczony do lotów wewnątrzunijnych. Dzięki temu wkład sektora lotniczego w realizację unijnych celów klimatycznych zostanie utrzymany, a wdrażanie globalnego instrumentu rynkowego od 2021 r. będzie przebiegać sprawnie.

Powiązanie EU ETS z podobnymi systemami zwiększy rozmiar rynku redukcji emisji gazów cieplarnianych, co z kolei pozwoli obniżyć koszty przeciwdziałania zmianie klimatu. W listopadzie UE i Szwajcaria podpisały umowę o powiązaniu swoich systemów. Dla UE jest to pierwsza tego rodzaju umowa, a zarazem pierwsza taka umowa podpisana między dwiema stronami porozumienia klimatycznego z Paryża. Ponadto, w oczekiwaniu na uruchomienie przez Chiny własnego systemu handlu emisjami, UE i Chiny zacieśniają współpracę w zakresie rynków uprawnień do emisji.

W grudniu osiągnięto porozumienie polityczne w sprawie rozporządzenia o wspólnym wysiłku redukcyjnym, które zakłada ograniczenie emisji z transportu, budownictwa, odpadów i rolnictwa zgodnie z unijnym celem klimatycznym na 2030 r. Osiągnięto również porozumienie co do nowych zasad rozliczania emisji pochodzących z użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa. Nowe zasady zwiększą rolę gruntów i lasów jako pochłaniaczy dwutlenku węgla i będą zachętą do ich produktywnego i zrównoważonego użytkowania, co przyczyni się do rozwoju gospodarki opartej na biomasie i rolnictwa przyjaznego klimatowi.

Czysta, konkurencyjna i oparta na sieci mobilność

W 2017 r. Komisja przedstawiła kilka wniosków ustawodawczych służących modernizacji mobilności i transportu w UE. Celem nowych przepisów ma być wspieranie sektora w przechodzeniu na czystą energię oraz cyfryzację, a jednocześnie dopilnowanie, aby pozostał on konkurencyjny i sprzyjający integracji społecznej.

W maju przedstawiony został pakiet „Europa w ruchu”. Jego głównym celem jest zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz ograniczenie emisji dwutlenku węgla, zanieczyszczenia powietrza i zagęszczenia ruchu.

W listopadzie przedstawiono kolejny pakiet środków mających na celu pobudzenie innowacyjności w zakresie nowych technologii i modeli biznesowych oraz propagowanie bardziej skutecznego wykorzystania wszystkich rodzajów transportu towarów. Jednym z takich środków jest wniosek dotyczący nowych docelowych poziomów emisji dwutlenku węgla dla samochodów osobowych i dostawczych, który pomoże szybciej upowszechnić pojazdy niskoemisyjne i bezemisyjne. Proponowane przepisy zakładają, że średnie emisje dwutlenku węgla dla floty nowych samochodów osobowych i dostawczych sprzedawanych w UE muszą być o 30 proc. niższe w 2030 niż w 2021 r.

Komisja uruchamia kilka inicjatyw na rzecz czystej, konkurencyjnej i opartej na sieci mobilności. Upowszechnienie elektromobilności w UE oznacza, że znacznie wzrośnie popyt na baterie. Komisja dąży zatem do powołania europejskiego sojuszu na rzecz baterii (EU Battery Alliance), skupiającego państwa członkowskie i gałęzie przemysłu działające w łańcuchu wartości związanym z produkcją baterii – ma on zostać uruchomiony w lutym 2018 r. podczas forum przemysłowego w dziedzinie czystej energii.

Uwzględnianie kwestii klimatu w różnych obszarach polityki

Aby ułatwić Unii Europejskiej krok w zrównoważoną i niskoemisyjną przyszłość, Komisja zatwierdziła pakiet inwestycyjny w wysokości 222 mln euro z budżetu UE w ramach programu działań na rzecz środowiska i klimatu – LIFE. W ten sposób uruchomione zostaną dodatkowe inwestycje, co da łącznie 379 mln euro na rzecz 139 nowych projektów w 20 państwach członkowskich. Projekty będą pomocne w przechodzeniu państw członkowskich na gospodarkę o obiegu bardziej zamkniętym i w realizacji planu działania UE na rzecz ochrony przyrody. Finansowanie będzie przeznaczone na przykład na poprawę odporności rejonu ujścia rzeki Skaldy w Belgii (jednej z najbardziej uczęszczanych dróg wodnych w Europie), opracowanie narzędzi do przewidywania pustynnych burz pyłowych, a także na przeciwdziałanie zjawisku wyspy ciepła w miastach.

Odnowiona polityka przemysłowa UE

W wygłoszonym we wrześniu orędziu o stanie Unii Jean-Claude Juncker, przewodniczący Komisji Europejskiej, ogłosił nową strategię polityki przemysłowej, której celem jest wzmocnienie pozycji przemysłu w UE, tak aby dalej przyczyniał się do trwałego wzrostu gospodarczego i zwiększania zatrudnienia. Strategia ta łączy wszystkie istniejące i nowe inicjatywy, tworząc kompleksową strategię przemysłową, a także precyzuje zadania, które będą realizować w przyszłości wszystkie zaangażowane podmioty.

Swobodny handel towarami i usługami w praktyce

Większość produktów będących przedmiotem wymiany handlowej między państwami członkowskimi podlega ujednoliconym przepisom. Oznacza to, że wszystkich obowiązują te same normy dla produktów, a handlu transgranicznego tymi produktami nie ograniczają żadne bariery. Jeżeli jednak nie istnieją wspólne przepisy, zastosowanie ma zasada wzajemnego uznawania. Oznacza ona, że jeżeli dany produkt dopuszcza się do sprzedaży w jednym państwie członkowskim, jest on dopuszczony do sprzedaży we wszystkich państwach członkowskich. Zasada ta nie zawsze jednak działa w praktyce tak dobrze, jak powinna, ponieważ towary mogą być zatrzymywane na granicy, podczas gdy powinny być swobodnie sprzedawane we wszystkich krajach w ramach jednolitego rynku. Zgodnie z nowym wnioskiem sprzedawcy w jednym kraju mogą skorzystać z oświadczenia o wzajemnym uznawaniu w celu wykazania, że dany produkt spełnia wszystkie wymagania w innym państwie członkowskim. Wspomniany wniosek opracowano równolegle z innym wnioskiem dotyczącym wzmocnienia nadzoru nad rynkiem, tak aby organy krajowe mogły lepiej kontrolować towary sprzedawane w ich kraju.

UE w dalszym ciągu kładzie nacisk na usprawnianie działania jednolitego rynku z korzyścią dla obywateli i przedsiębiorstw. Pewne bariery nadal jednak powstrzymują przedsiębiorstwa od rozpoczynania i poszerzania działalności, a także mogą prowadzić do wyższych cen i mniejszego wyboru dla konsumentów. Aby odwrócić tę tendencję i przyczynić się do powstawania miejsc pracy i wzrostu gospodarczego, państwa członkowskie muszą lepiej korzystać z potencjału jednolitego rynku usług.

W 2017 r. przedstawiono pakiet środków, które mogą ułatwić przedsiębiorcom i specjalistom świadczenie usług w całej UE. Środki te obejmują nową europejską e-kartę usług; uproszczoną elektroniczną procedurę ułatwiającą dostawcom usług biznesowych i budowlanych dopełnienie formalności administracyjnych wymaganych do świadczenia usług za granicą. Inny wniosek ma na celu zagwarantowanie, że wymogi, które państwa członkowskie stosują w odniesieniu do regulacji zawodów, są proporcjonalne i uzasadnione.

Pobudzanie innowacji i zamówień publicznych

W celu wzmocnienia jednolitego rynku oraz w ramach stałych wysiłków na rzecz pobudzania inwestycji w UE, w październiku Komisja przedstawiła wniosek pt. „Skuteczne zamówienia publiczne dla Europy”. We wniosku tym określono, jak zwiększyć wydajność zamówień publicznych i jak sprawić, by były udzielane w sposób zrównoważony, przy pełnym wykorzystaniu technologii cyfrowych w celu uproszczenia i przyspieszenia procedur.

W celu zachęcenia przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw oraz przedsiębiorstw rozpoczynających działalność, do inwestowania w innowacje i kreatywność, Komisja zaproponowała również środki mające na celu zapewnienie, by prawa własności intelektualnej były dobrze chronione. Przewidziane środki zwiększą zbiorowe możliwości UE do złapania „grubych ryb” stojących za podrobionymi towarami i pirackimi treściami, które stanowią zagrożenie dla przedsiębiorstw i miejsc pracy. Przysłużą się również ochronie zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów w takich dziedzinach, jak leki i zabawki. Proponowany system licencji patentowych ma również przyczynić się do wdrażania technologii umożliwiających wzajemne połączenia i łączność (internet rzeczy), od smartfonów po samochody podłączone do sieci.

Usługi finansowe: lepsze produkty i większy wybór dla konsumentów

UE dąży do stworzenia pogłębionego i bardziej sprawiedliwego jednolitego rynku, również za pomocą narzędzi cyfrowych. W odniesieniu do usług finansowych oznacza to pobudzenie konkurencji i zwiększenie wyboru, tak aby konsumenci za niższe ceny otrzymywali wyższą jakość, niezależnie od tego, czy kupują usługi finansowe takie jak prowadzenie konta bankowego, ubezpieczenie samochodu, dokonywanie przelewów pieniężnych czy otrzymywanie renty lub emerytury za granicą lub w miejscu zamieszkania. Również dostawcy usług finansowych powinni mieć możliwość korzystania w pełni z całego rynku UE.

W związku z tym Komisja zainicjowała plan działania w sprawie detalicznych usług finansowych, określający obszary, w których niezbędne jest prowadzenie dalszych prac, aby zapewnić konsumentom najlepszy stosunek wartości do ceny. Celem planu jest, między innymi, ułatwienie kierowcom uzyskania zniżki za bezszkodową jazdę zagranicą, obniżenie opłat za transakcje transgraniczne w walutach innych niż euro oraz zmniejszenie prawnych i regulacyjnych przeszkód, jakie napotykają przedsiębiorstwa zamierzające rozszerzyć działalność za granicę.

Oszczędzający na emeryturę konsumenci w UE będą mogli wkrótce czerpać korzyści z większego wyboru dzięki planowanej przez Komisję nowej kategorii produktów emerytalnych. Obecnie rynek emerytur indywidualnych w UE jest rozdrobniony i niejednolity. Proponowany nowy rodzaj dobrowolnych emerytur indywidualnych pozwoli konsumentom uzupełnić ich oszczędności emerytalne, a jednocześnie zapewni im solidną ochronę.

Ułatwianie znajdywania zatrudnienia oraz pracy w sposób bezpieczny i legalny

Jednolity rynek pracy funkcjonuje najlepiej, gdy obywatele są w stanie znaleźć odpowiednie zatrudnienie w innych państwach członkowskich. W minionym roku osiągnięto znaczące postępy w zakresie rozszerzenia Europejskiego Portalu Mobilności Zawodowej EURES, oferującego bezpłatne usługi dla osób poszukujących pracy, pracowników i pracodawców poszukujących pracowników w całej UE. W 2018 r. siecią objęta zostanie większa liczba partnerów (np. prywatne służby zatrudnienia), a na portalu publikowanych będzie więcej ogłoszeń o pracy i życiorysów.

Ponadto UE nadal dba o ochronę zdrowia i bezpieczeństwa pracowników w miejscu pracy. Przedmiotem nowego wniosku ustawodawczego przedstawionego w 2017 r., mającego na celu zmniejszenie narażenia zawodowego na siedem substancji, takich jak np. trójchloroetylen i odpadowe oleje silnikowe, były czynniki rakotwórcze i mutageny. W październiku Parlament Europejski zatwierdził przedłożony w 2016 r. wniosek dotyczący 13 innych substancji.

Komisja pomagała również państwom członkowskim w egzekwowaniu przepisów dotyczących swobodnego przepływu pracowników. Podjęto także starania zmierzające do nowelizacji przepisów dotyczących delegowania pracowników, tak aby dostosować je do przyszłych potrzeb. Przepisy te chronią praw pracowników, których pracodawca wysyła tymczasowo do pracy w innym państwie członkowskim. W zmienionych przepisach należy ustanowić zasadę takiej samej płacy za taką samą pracę w tym samym miejscu pracy, wzmocnić uczciwość i zrównoważony rozwój społeczny w ramach jednolitego rynku z korzyścią dla przedsiębiorstw i pracowników, przyczyniając się do zapewnienia równych warunków konkurencji. W październiku Rada Unii Europejskiej uzgodniła podejście ogólne w sprawie zmiany obowiązującej dyrektywy, a w listopadzie Parlament i Rada rozpoczęły negocjacje w celu osiągnięcia porozumienia w tej sprawie. Negocjacje były jeszcze w toku pod koniec roku 2017.

W Parlamencie i Radzie kontynuowano również prace nad wypracowaniem porozumienia w sprawie wniosku Komisji z 2016 r. dotyczącego modernizacji przepisów dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Wniosek ma na celu zapewnienie, by przepisy te były sprawiedliwe, jasne i łatwiejsze w egzekwowaniu, z korzyścią zarówno dla osób, które przekraczają granice w UE, jak i dla podatników.

Przestrzeganie przepisów i usprawnienie procedur

Z praw, jakie zapewnia jednolity rynek zarówno obywatelom, jak i przedsiębiorstwom, można w pełni korzystać jedynie, jeżeli wspólnie uzgodnione przepisy są dostosowane do potrzeb i właściwie stosowane w całej UE. W tym celu kluczowe znaczenie ma szybki dostęp do dokładnych informacji rynkowych, podobnie jak wsparcie w przypadku wystąpienia problemów. W 2017 r. portal Twoja Europa zarejestrował ponad 20 mln odwiedzin obywateli i przedsiębiorców, którzy szukali praktycznych informacji na temat przysługujących im w ramach jednolitego rynku praw. W ciągu roku w ramach serwisu Twoja Europa – Porady odpowiedziano na ponad 22 tys. zapytań dotyczących przepisów z zakresu jednolitego rynku, a system Solvit posłużył do rozwiązania ponad 2 tys. konkretnych problemów obywateli i przedsiębiorstw z organami w UE. W oparciu o rodzaje wniosków o pomoc otrzymanych przez Solvit Komisja dowiaduje się, które obszary stosowania prawa Unii wymagają poprawy.

W maju Komisja Europejska przedstawiła wniosek dotyczący jednolitego portalu cyfrowego mającego ułatwić obywatelom i przedsiębiorstwom dostęp – za pośrednictwem jednolitego cyfrowego punktu kontaktowego – do wysokiej jakości informacji, procedur administracyjnych online i usług wsparcia. Oznacza to, że wszelkie procedury obecnie dostępne online dla użytkowników krajowych będą również dostępne dla użytkowników z innych państw członkowskich i w dodatkowym języku UE oprócz języka krajowego, aby ułatwić osobom z innego państwa członkowskiego korzystanie z tych procedur.

W pewnych okolicznościach proponowane narzędzie informacyjne dotyczące jednolitego rynku mogłoby również pozwolić na gromadzenie danych w przypadkach poważnych trudności związanych ze stosowaniem przepisów dotyczących jednolitego rynku.

W lipcu Komisja przyjęła zawiadomienie dotyczące nadzoru rynku produktów sprzedawanych przez internet. Błyskawiczny rozwój handlu elektronicznego stanowi wyzwanie dla organów państw członkowskich, które sprawdzają bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z przepisami UE. Zawiadomienie ma na celu udzielenie odpowiedzi na pytania i znalezienie rozwiązań. Przyczyni się to do poprawy nadzoru rynku produktów sprzedawanych przez internet, przyniesie korzyści konsumentom i zapewni równe warunki działania dla przedsiębiorstw.

Inteligentna, sprawiedliwa społecznie i konkurencyjna mobilność

Transport i mobilność mają kluczowe znaczenie dla gospodarki i konkurencyjności UE. Sektor ten stoi jednak w obliczu szeregu bezprecedensowych wyzwań. Obowiązujące przepisy socjalne nie są konsekwentnie stosowane ani egzekwowane w całej UE; firmy przykrywki zakładają siedziby w państwach członkowskich, w których nie prowadzą w rzeczywistości działalności, a korzystają w nich z łagodniejszych przepisów. Transport drogowy odpowiada za niemal jedną piątą unijnych emisji gazów cieplarnianych. W maju Komisja ustanowiła długoterminową strategię, której celem jest upowszechnienie konkurencyjnej i czystej mobilności z wykorzystaniem internetu do roku 2025.

Strategia ta została określona w przedstawionym przez Komisję komunikacie „Europa w ruchu”. Wraz z komunikatem przedłożono osiem wniosków ustawodawczych dotyczących transportu drogowego. Wnioski te mają na celu, między innymi, poprawę funkcjonowania rynku transportu drogowego oraz warunków socjalnych i warunków zatrudnienia pracowników, a także uproszczenie stosowania krajowych przepisów dotyczących płacy minimalnej. Ogólnym celem, jaki przyświeca Komisji, jest wspieranie bardziej zrównoważonego transportu drogowego poprzez stosowanie opłat za przejazd odzwierciedlających koszty zewnętrzne w postaci zanieczyszczenia powietrza i poprzez korzystanie z rozwiązań cyfrowych w celu ograniczenia biurokracji i integrację różnych rodzajów transportu. Oczekuje się, że długoterminowe korzyści wynikające z tych wniosków w znacznym zakresie wykraczają poza sektor transportu poprzez promowanie wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i inwestycji.

W czerwcu Komisja przyjęła szereg inicjatyw, których celem było dokonanie usprawnień w sektorze lotnictwa zgodnie z europejską strategią w dziedzinie lotnictwa. Jedną z tych inicjatyw jest wniosek mający na celu zapewnienie konkurencyjności unijnych przewoźników lotniczych, a także wspieranie zatrudnienia i wzrostu w takich sektorach, jak porty lotnicze i instytucje zapewniające służby żeglugi powietrznej. Komisja przedstawiła również szereg praktycznych kroków umożliwiających poprawę ciągłości zarządzania ruchem lotniczym w przypadku akcji protestacyjnych. Te praktyczne środki pozostają bez wpływu na prawo do strajku, mogą jednak przyczynić się do ograniczenia zakłóceń.

Określono również wytyczne dotyczące wymogów w zakresie własności i kontroli mających zastosowanie do przewoźników lotniczych w UE. Celem jest przyczynienie się do lepszego zrozumienia tych przepisów, a co za tym idzie do ułatwienia napływu inwestycji zagranicznych, co z kolei jest korzystne dla zatrudnienia w przemyśle lotniczym w UE. Ponadto Komisja wezwała Parlament Europejski i Radę do przyjęcia środków zaproponowanych w ramach unijnej inicjatywy dotyczącej jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej. Środki te mogłyby poprawić skuteczność systemu zarządzania ruchem lotniczym, ograniczyć rozdrobnienie i zmniejszyć do minimum zakłócenia ruchu lotniczego.

Parlament i Rada wyraziły zgodę na uproszczenie i udoskonalenie przepisów w dziedzinie bezpieczeństwa statków pasażerskich na wodach UE. Nowelizacja tych przepisów stanowi reakcję na wnioski uzyskane, między innymi, w wyniku wypadków i rozwoju technologicznego. Zmienione przepisy umożliwią właściwym organom, między innymi, bezzwłoczne uzyskanie dostępu do istotnych danych w nagłych przypadkach.

Konkurencja sprzyjająca innowacjom

Zadaniem Komisji jako organu ds. konkurencji w zakresie kontroli łączenia przedsiębiorstw jest zagwarantowanie, że dane połączenie nie odbiera obywatelom UE płynących z konkurencji korzyści, takich jak niższe ceny, większy wybór dla konsumentów oraz bardziej innowacyjne produkty. W 2017 r. zatwierdzono dwa znaczne połączenia w sektorze agrochemicznym, z zastrzeżeniem spełnienia określonych warunków. Było to nabycie przedsiębiorstwa Syngenta przez ChemChina i połączenie przedsiębiorstw Dow i DuPont. Innowacje to kluczowy czynnik w branży agrochemicznej i Komisja dokonała oceny skutków, jakie połączenia te miałyby w odniesieniu do innowacji w przyszłości. W przypadku połączenia Dow–DuPont obydwa przedsiębiorstwa realizowały szereg podobnych projektów w celu opracowania nowych pestycydów. Jednym z ważnych elementów środka prawnego, który umożliwił zatwierdzenie połączenia, było zbycie całości działalności przedsiębiorstwa DuPont poświęconej globalnym badaniom i rozwojowi w zakresie pestycydów.

W czerwcu Komisja zatwierdziła udzieloną przez Niemcy i Francję pomoc państwa o wartości 377 mln euro w celu opracowania innowacyjnego projektu helikoptera typu Airbus X6. Uzasadniono to tym, że rynki finansowe niechętnie sfinansowałyby taki ambitny projekt, w którym zwrot z inwestycji ma nastąpić dopiero w dłuższym okresie, jednak wsparcie udzielone na rzecz projektu ma przyczynić się do dalszych inwestycji.

W październiku Komisja stwierdziła, że Luksemburg przyznał przedsiębiorstwu Amazon nienależne korzyści podatkowe w wysokości około 250 mln euro. Zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa takie działanie było niezgodne z prawem, ponieważ dzięki niemu przedsiębiorstwo Amazon mogło zapłacić znacznie niższy podatek niż inne przedsiębiorstwa. Luksemburg musi teraz odzyskać tę niezgodną z prawem pomoc.

Również w październiku Komisja postanowiła wnieść sprawę przeciwko Irlandii do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w związku z niedopełnieniem obowiązku odzyskania niezgodnej z prawem pomocy państwa udzielonej firmie Apple o łącznej wartości do 13 mld euro. W sierpniu 2016 r. Komisja Europejska uznała, że na podstawie przepisów UE przyznane przez Irlandię na rzecz Apple korzyści podatkowe były niezgodne z unijnymi zasadami pomocy państwa, ponieważ umożliwiły one temu przedsiębiorstwu zapłatę znacznie niższego podatku niż inne przedsiębiorstwa. W praktyce to specjalne traktowanie pozwoliło przedsiębiorstwu Apple na zapłatę w 2003 r. efektywnej stawki podatku od osób prawnych w wysokości 1 proc. zysków w Europie, która w 2014 r. spadła do zaledwie 0,005 proc.

W czerwcu na Google nałożono karę w wysokości 2,42 mld euro za naruszenie unijnych zasad ochrony konkurencji w wyniku nadużycia pozycji dominującej na rynku wyszukiwarek internetowych (zob. również rozdział 2).

Uproszczenie opodatkowania i zwalczanie oszustw podatkowych

W celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku zaproponowane zostały nowe przepisy dotyczące przejrzystości w odniesieniu do pośredników, takich jak doradcy podatkowi, księgowi, banki i prawnicy, którzy opracowują i promują systemy planowania podatkowego dla swoich klientów. Transgraniczne systemy planowania podatkowego o określonych cechach, które mogą narażać budżet państwa na straty, będą musiały od teraz – przed ich zastosowaniem – być automatycznie zgłaszane organom podatkowym.

W związku z tym, że z internetu codziennie korzysta 360 mln osób w UE, jednolity rynek cyfrowy potrzebuje nowoczesnych i stabilnych ram podatkowych. We wrześniu Komisja uruchomiła nowy unijny program mający na celu zapewnienie, by gospodarka cyfrowa była opodatkowana w sposób sprawiedliwy i sprzyjający wzrostowi gospodarczemu.

Komisja przedstawiła także wniosek ustawodawczy dotyczący wprowadzenia docelowego systemu VAT na potrzeby opodatkowania wymiany handlowej między państwami członkowskimi. Proponowany nowy system jest oparty na zasadzie opodatkowania w państwie przeznaczenia towarów, przy czym ich dostawca pobiera VAT po stawce obowiązującej w tym państwie.

Co roku utracone zostają wpływy z VAT o wartości ponad 150 mld euro, co oznacza, że państwa członkowskie tracą dochody, które mogłyby zostać przeznaczone na przykład na budowę szkół, dróg i opiekę zdrowotną. Szacuje się, że z tych wpływów około 50 mld euro – czyli 100 euro na obywatela UE rocznie – wynika z transgranicznych oszustw związanych z VAT.

W listopadzie przedstawiono wniosek ustawodawczy mający na celu zapobieganie oszustwom związanym z VAT, w którym przewidziano wzmocnienie współpracy między organami podatkowymi i celnymi oraz organami ścigania. W grudniu Rada przyjęła decyzję dotyczącą podpisania umowy między UE a Norwegią w sprawie współpracy administracyjnej, pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności oraz zwalczania oszustw związanych z VAT.

Wzmocnienie pozycji regionów UE, tak aby wykorzystywały swoje atuty

Globalizacja przyniosła ogromne korzyści dla słabiej rozwiniętych gospodarczo państw świata i wiele możliwości dla obywateli UE. Podczas gdy korzyści z niej płynące są szeroko rozprzestrzenione, to jej koszty są często ponoszone nierównomiernie. Unia Europejska musi zwiększyć odporność, a także wzmocnić regiony i pomóc im w tworzeniu wartości. Oznacza to wprowadzanie innowacji, upowszechnianie cyfryzacji i odchodzenie od paliw kopalnych, a także rozwój umiejętności obywateli. Oznacza to również udostępnienie funduszy unijnych dla wszystkich regionów UE, tak aby mogły one inwestować w niszowych obszarach poprzez partnerstwa między podmiotami działającymi w dziedzinie innowacji, prowadząc w ten sposób do ich inteligentnej specjalizacji. W 2017 r. Komisja rozpoczęła realizację dwóch projektów pilotażowych mających na celu przetestowanie innowacyjnych podejść do współpracy między regionami.

Osoby mieszkające w najbardziej oddalonych regionach UE są również narażone na relatywne odizolowanie. Uproszczenie przepisów ułatwia organom publicznym rekompensowanie przedsiębiorstwom dodatkowych kosztów, jakie ponoszą one przy prowadzeniu działalności w najbardziej oddalonych regionach UE. Wzięto tutaj pod uwagę szczególne wyzwania, z jakimi muszą się one zmierzyć, takie jak oddalenie i uzależnienie od niewielkiej liczby towarów będących przedmiotem handlu.

W stronę pogłębionej unii gospodarczej i walutowej

Rok 2017 wymagał wytrwałości i jasnej wizji od wszystkich osób zaangażowanych w prace nad projektem silniejszej, bardziej demokratycznej i bardziej zjednoczonej Unii Europejskiej. Unia gospodarcza i walutowa stanowi istotny aspekt prowadzonej debaty i ma do odegrania znaczącą rolę w tworzeniu UE, w której wszyscy są równi i która koncentruje się na tym, co jest najważniejsze.

1 marca Komisja przedstawiła białą księgę, w której sformułowała pięć scenariuszy dotyczących tego, w jaki sposób UE mogłaby zmienić się do 2025 r., oraz kluczowe decyzje strategiczne, jakie wiążą się z każdą z tych ścieżek. Każda z tych decyzji miałaby konsekwencje dla przyszłości unii gospodarczej i walutowej. Czy jako Unia chcemy kontynuować dotychczasowy kurs? Czy powinniśmy skupić się tylko na jednolitym rynku? Czy powinniśmy pozwolić tym, którzy są na to gotowi, nawiązać ściślejszą współpracę? Czy powinniśmy raczej skupić się na realizacji mniejszej liczby działań, ale za to w bardziej wydajny sposób? Czy też powinniśmy starać się wspólnie osiągnąć znacznie więcej?

W maju Komisja skierowała specjalną debatę na temat pogłębienia unii gospodarczej i walutowej na szerszy tor, publikując dokument analityczny poświęcony tej problematyce. Idee przedstawione w tym opracowaniu stanowią element wizji zakładającej istnienie silniejszej, bardziej demokratycznej i bardziej zjednoczonej Unii. We wrześniu przewodniczący Juncker zarysował w swoim orędziu o stanie Unii szerszy kontekst: wizję oferującą wszystkim obywatelom nadzieję, stabilność, sprawiedliwość i nowe możliwości.

W dokumencie tym podkreślono, że skuteczna i stabilna unia gospodarcza i walutowa powinna opierać się na zintegrowanym i prawidłowo funkcjonującym systemie finansowym. Wykorzystując impuls, jaki zapewniły osiągnięcia ostatnich lat, nadszedł właśnie czas, aby osiągnąć porozumienie w sprawie trybu realizacji kolejnych działań do 2025 r. Dalsze niezbędne kroki obejmują: ukończenie tworzenia unii bankowej, ograniczenie i podział ryzyka w sektorze bankowym oraz dalsze zwiększanie odporności banków w UE, a także zapewnienie bardziej zróżnicowanych i innowacyjnych możliwości finansowania gospodarki realnej w ramach autentycznej unii rynków kapitałowych.

Kompletna unia bankowa to konieczność

Unia bankowa chroni stabilność finansową i ma istotne znaczenie dla sprawnego funkcjonowania strefy euro i całej UE. Zmniejszanie ryzyka i podział ryzyka to dwie strony tego samego medalu. Poczyniono znaczne postępy w zwiększaniu odporności banków w UE, ograniczając tym samym poziom ryzyka w sektorze bankowym; opracowywane są także dalsze działania. Od czasu kryzysu Komisja przedstawiła ponad 50 wniosków mających na celu zwiększenie odporności sektora finansowego.

Nadszedł czas, aby ukończyć tworzenie unii bankowej. Choć utworzenie mechanizmu ochronnego (czyli „bezpiecznika”) na potrzeby jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji państwa członkowskie uzgodniły już w 2013 r., cztery lata później mechanizm ten nadal nie funkcjonuje. Przewodniczący Juncker w swoim orędziu o stanie Unii z 2017 r. podkreślił konieczność uruchomienia tego mechanizmu w trybie pilnym. Komisja proponuje, aby wspomniany mechanizm ochronny stał się częścią przyszłego Europejskiego Funduszu Walutowego. Będzie to ważny krok w kierunku ukończenia tworzenia unii bankowej.

Za nieodzowny element skutecznej unii gospodarczej i walutowej w perspektywie długoterminowej uznano również zwiększenie odporności struktur gospodarczych i społecznych w państwach członkowskich. Za inne kluczowe elementy tego procesu uznano również dalsze wzmocnienie europejskiego semestru (czyli ram na potrzeby koordynacji polityki gospodarczej i budżetowej w całej UE) oraz uzależnienie wsparcia finansowego z budżetu UE od stanu realizacji reform strukturalnych. Zaproponowano również utworzenie centralnego instrumentu zapewniającego pomoc państwom członkowskim strefy euro dotkniętym wstrząsami makroekonomicznymi.

W dokumencie analitycznym Komisji podkreślono, że reforma unii gospodarczej i walutowej jest możliwa wyłącznie przy jednoczesnym zwiększeniu demokratycznej rozliczalności oraz wzmocnieniu instytucji strefy euro. Przyszłe działania powinny przewidywać podział większej liczby obowiązków i decyzji w sprawach dotyczących strefy euro w oparciu o wspólne ramy prawne.

We wspomnianym dokumencie potwierdzono zobowiązanie do osiągnięcia realnej konwergencji pomiędzy bogatszymi i uboższymi regionami UE.

W grudniu Komisja przedstawiła pakiet środków dotyczących unii gospodarczej i walutowej, który obejmuje wnioski mające na celu przekształcenie Europejskiego Mechanizmu Stabilności w Europejski Fundusz Walutowy osadzony w unijnych ramach prawnych. Fundusz ten nadal zapewniałby wsparcie państwom członkowskim strefy euro znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej. Ponadto stanowiłby on wspólny mechanizm ochronny na potrzeby jednolitego funduszu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji i funkcjonował jako źródło pożyczek udzielanych w ostateczności, aby ułatwić restrukturyzację i uporządkowaną likwidację banków znajdujących się w trudnej sytuacji. Przewidziano również szybszy proces podejmowania decyzji w sprawach pilnych oraz bardziej bezpośrednie zaangażowanie w zarządzanie programami pomocy finansowej. Z czasem Europejski Fundusz Walutowy mógłby również opracowywać nowe instrumenty finansowe, np. celem wsparcia ewentualnego mechanizmu stabilizacyjnego.

Komisja zainicjowała również dyskusję na temat nowych instrumentów budżetowych dla stabilnej strefy euro osadzonych w ramach UE. Nakreśliła ona także wizję tego, w jaki sposób w ramach finansów publicznych UE można by rozwinąć określone mechanizmy budżetowe istotne dla strefy euro i całej UE. Mechanizmy te obejmują:

• wsparcie państw członkowskich we wprowadzaniu reform strukturalnych za pośrednictwem narzędzia realizacji reform i wsparcia technicznego udzielanego na wniosek danego państwa członkowskiego;
• specjalny instrument wspierania konwergencji państw członkowskich na drodze do przyjęcia euro;
• mechanizm ochronny dla unii bankowej zapewniany przez Europejski Fundusz Walutowy/Europejski Mechanizm Stabilności, który ma zostać uzgodniony do połowy 2018 r. i ma zacząć funkcjonować do 2019 r.;
• mechanizm stabilizacyjny w celu ochrony inwestycji w przypadku wystąpienia znacznych wstrząsów asymetrycznych w poszczególnych państwach członkowskich.

Komisja przedstawi niezbędne inicjatywy w maju 2018 r. w kontekście swoich wniosków dotyczących wieloletnich ram finansowych po roku 2020. Na lata 2018–2020 Komisja zaproponowała zwiększenie wsparcia technicznego oferowanego państwom członkowskim za pośrednictwem programu wspierania reform strukturalnych poprzez podwojenie do 2020 r. dostępnej puli środków finansowych do 300 mln euro.

Komisja zasugerowała przetestowanie tego nowego narzędzia realizacji reform w ramach programu pilotażowego. W tym celu Komisja zaproponowała ukierunkowane zmiany w rozporządzeniu w sprawie wspólnych przepisów regulujących europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, które pozwolą państwom członkowskim na przeznaczenie środków z przyznanej im w ramach funduszy rezerwy motywacyjnej na wsparcie realizacji uzgodnionych reform.

Komisja zaproponowała również włączenie treści postanowień Traktatu o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w unii gospodarczej i walutowej do prawa Unii, z uwzględnieniem odpowiednich mechanizmów elastyczności wbudowanych w pakt stabilności i wzrostu.

Ponadto w pakiecie środków dotyczących unii gospodarczej i walutowej sprecyzowano, jak Komisja wyobraża sobie możliwe funkcje pełnione przez osobę na stanowisku Europejskiego Ministra Gospodarki i Finansów, występującą w podwójnej roli. Jako wiceprzewodniczący Komisji, a jednocześnie przewodniczący Eurogrupy minister ten skupiałby w swoim ręku dotychczasowe obowiązki i dostępną wiedzę specjalistyczną. Przyczyniałby się również do zwiększenia spójności, wydajności, przejrzystości i demokratycznej rozliczalności procesu kształtowania polityki gospodarczej w UE i strefie euro z pełnym poszanowaniem kompetencji krajowych.

Wykorzystanie warunków sprzyjających wzrostowi gospodarczemu i zatrudnieniu

Prowadzenie prac w ramach europejskiego semestru w 2017 r. ułatwiły nowe, uproszczone procedury. W oparciu o przyjęte w maju zalecenia, które następnie zostały przyjęte przez Radę Unii Europejskiej, Komisja przedstawiła wytyczne dla wszystkich państw członkowskich i dla całej strefy euro. Główne przesłanie było jasne: nadszedł właściwy czas, aby skorzystać z możliwości, jakie niesie ożywienie gospodarcze, w celu osiągnięcia silnego i trwałego wzrostu gospodarczego, który w jeszcze większym stopniu sprzyja włączeniu społecznemu, w drodze reform służących tworzeniu nowych miejsc pracy, zwiększaniu konwergencji i odporności oraz przyczyniających się do budowy bardziej sprawiedliwego społeczeństwa.

Chociaż w ramach europejskiego semestru w poszczególnych państwach członkowskich wskazano różne obszary priorytetowe, za powszechne narzędzia niezbędne do pobudzenia i podtrzymania ożywienia gospodarczego uznano reformy strukturalne, zwiększenie inwestycji i dalsze wzmocnienie finansów publicznych.

Cykl europejskiego semestru na 2018 r. rozpoczęto 22 listopada. Komisja zaleca dalsze reformy strukturalne i wzywa państwa członkowskie do zwiększenia poziomu inwestycji, uznając je za środek służący wsparciu rozwoju oraz zwiększeniu produktywności i wzrostu gospodarczego w perspektywie długoterminowej. W ramach obecnego cyklu praktyczne zastosowanie znalazła tablica wyników zawierająca wskaźniki społeczne, którą opracowano jako jedno z narzędzi służących wdrożeniu Europejskiego filaru praw socjalnych.

Zapewnienie niezakłóconej konkurencji i kontrola pomocy państwa

Przypadki udzielenia pomocy państwa, które miały miejsce w 2017 r., wskazują, że stopniowe wdrażanie ram unii bankowej pozwala sukcesywnie ograniczać spoczywające na podatnikach obciążenia związane z ratowaniem banków. Dalsze bieżące usprawnienia, w szczególności akumulacja minimalnych wymogów dotyczących funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowalnych, pozwolą dodatkowo ograniczyć sięganie po pieniądze podatników w przyszłości.

Pierwszy przypadek zastosowania ram restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w ramach unii bankowej miał miejsce w 2017 r. i dotyczył hiszpańskiego banku Banco Popular. Po konwersji i umorzeniu instrumentów kapitałowych tego banku przez Jednolitą Radę ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji bank ten sprzedano grupie Santander. Ponieważ w tym przypadku nie skorzystano z funduszu pomocowego, Komisja, w charakterze organu ds. pomocy państwa, nie podjęła żadnej interwencji.

Kontrola pomocy państwa w sektorze bankowym nadal jednak pozostaje ważną kwestią. Na przykład w przypadkach zapobiegawczego dokapitalizowania banków (kiedy to państwo dokapitalizowuje bank ze środków własnych, aby utrzymać stabilność finansową) zastosowanie mają szczególne zasady pomocy państwa w sektorze bankowym. Ilustracją tego mechanizmu jest przypadek banku Banca Monte dei Paschi di Siena, który otrzymał w 2017 r. pomoc zatwierdzoną zgodnie z zasadami pomocy państwa w oparciu o kompleksowy plan restrukturyzacji.

Pomoc na potrzeby likwidacji podmiotu przewidziana w ramach krajowego postępowania upadłościowego może być dozwolona pod pewnymi warunkami. I tak, w czerwcu Komisja zatwierdziła pomoc, którą włoski rząd przyznał bankom Banca Popolare di Vicenza i Veneto Banca w celu umożliwienia im uporządkowanego wyjścia z rynku, dzięki czemu uniknięto zakłóceń gospodarczych w regionie Wenecja Euganejska, a także pokusy nadużyć i zakłócenia konkurencji w sektorze bankowym.

Komisja uzależniła udzielenie zgody na pomoc dla tych trzech banków od solidarnego poniesienia obciążeń przez obecnych akcjonariuszy i posiadaczy podporządkowanych instrumentów dłużnych, dzięki czemu ograniczono kwotę, którą trzeba było pokryć z pieniędzy podatników.

Wyniki oceny prowadzonej w kontekście zasad pomocy państwa mogą także wskazywać, że państwo działa jako normalny podmiot gospodarczy i powinno otrzymać wynagrodzenie odzwierciedlające ryzyko na warunkach rynkowych, co wyklucza udzielenie pomocy państwa. Sytuacja taka miała miejsce, gdy Portugalia dokapitalizowała bank Caixa Geral de Depósitos w celu wsparcia szeroko zakrojonej strategii głębokiej restrukturyzacji.

Unia bankowa

Europejskie urzędy nadzoru

We wrześniu Komisja opublikowała wnioski ustawodawcze mające na celu wzmocnienie i ściślejsze zintegrowanie nadzoru nad bankami, rynkami finansowymi oraz ubezpieczeniami i emeryturami. Przepisy te zaproponowano z myślą o skuteczniejszym, jednolitym wdrażaniu unijnych przepisów i zwiększeniu odporności odnośnych rynków. We wspomnianych wnioskach uwzględniono nowe osiągnięcia w dziedzinie technologii finansowych oraz rosnące znaczenie kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem.

Proces tworzenia unii bankowej należy ukończyć, aby unia ta mogła w pełni zrealizować swój potencjał jako narzędzie służące zwiększeniu stabilności unii gospodarczej i walutowej i jej odporności na wstrząsy, ograniczając jednocześnie konieczność udziału sektora publicznego w podziale ryzyka. Wraz z unią rynków kapitałowych działająca w pełnym wymiarze unia bankowa będzie wspierać stabilny i zintegrowany system finansowy w UE.

W oparciu o osiągnięte już znaczące postępy Komisja przedstawiła ambitny, lecz realistyczny plan działania pozwalający osiągnąć porozumienie w sprawie wszystkich nieuregulowanych jeszcze aspektów unii bankowej, opierając się na zobowiązaniach podjętych przez Radę. Na przestrzeni roku, w oparciu o wnioski Komisji z listopada 2016 r., Parlament Europejski i Rada osiągnęły porozumienie w sprawie istotnych dalszych działań mających na celu ograniczenie ryzyka w sektorze bankowym. Nowe przepisy zapewnią bankom m.in. większą jasność, jeśli chodzi o tworzenie buforów kapitałowych pozwalających amortyzować straty i ułatwiających, w razie konieczności, restrukturyzację banku i jego uporządkowaną likwidację bez sięgania po pieniądze podatników.

Osiągnięto już znaczne postępy w zmniejszaniu puli kredytów zagrożonych w bilansach banków, choć pozostaje jeszcze sporo do zrobienia w tym względzie. Kredyty zagrożone negatywnie wpływają na rentowność banków i ograniczają ich zdolność do udzielania kredytów na potrzeby gospodarki. Stawiają one również pod znakiem zapytania stabilność systemu bankowego. Dlatego też UE wprowadza plan działania w celu dalszego zmniejszenia udziału kredytów zagrożonych, a przede wszystkim niedopuszczenia – za pomocą szerokiej gamy środków – do tego, aby kredyty przestawały być obsługiwane.

Detaliczne usługi finansowe

Nowe technologie finansowe wywierają znaczny wpływ na sektor finansowy zarówno z perspektywy konsumentów, jak i dostawców usług finansowych. W marcu Komisja opublikowała Plan działania w sprawie detalicznych usług finansowych w celu wzmocnienia jednolitego rynku detalicznych usług finansowych. We wspomnianym planie za cel postanowiono sobie zwiększenie ochrony konsumentów w tym sektorze oraz wykorzystanie potencjału, jaki wiąże się z cyfryzacją i postępem technologicznym, z myślą o zapewnieniu konsumentom większych możliwości wyboru oraz lepszego dostępu do usług finansowych w całej UE. Zorganizowano również konsultacje publiczne poświęcone innowacjom technologicznym w sektorze usług finansowych (FinTech), w tym kwestiom takim, jak szanse związane z dostępem do usług finansowych, ich opłacalnością czy konkurencją na tym polu, ale także kwestii ryzyka związanego z cyberbezpieczeństwem lub ochroną danych. Konsultacje te miały również na celu ocenę istniejących barier, które mogą utrudniać upowszechnianie tych innowacji na skalę ogólnoeuropejską.

Europejski filar praw socjalnych

W kwietniu Komisja zaproponowała obszerny pakiet socjalny stanowiący kolejny krok w kierunku bardziej sprawiedliwej Unii, w której obecny jest silny wymiar socjalny. Kluczowy aspekt tej inicjatywy stanowił wniosek dotyczący Europejskiego filaru praw socjalnych. We wspomnianym wniosku sformułowano 20 głównych zasad i praw z myślą o wsparciu sprawiedliwych i prawidłowo funkcjonujących rynków pracy i systemów opieki społecznej. Pomyślano go jako drogowskaz wskazujący kierunek realizacji odnowionego procesu mającego na celu zapewnienie lepszych warunków pracy i życia w UE.

Wdrożeniu wspomnianego filaru towarzyszy szereg inicjatyw ustawodawczych i nieustawodawczych, w szczególności dotyczących równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów, warunków pracy, dostępu do ochrony socjalnej, jak również czasu pracy.

Przedstawiony przez Komisję w grudniu wniosek dotyczący przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy stanowi uzupełnienie oraz doprecyzowanie istniejących już obowiązków, zgodnie z którymi każdego pracownika należy poinformować o jego warunkach pracy. Ponadto proponowane przepisy mają na celu stworzenie nowych minimalnych standardów, aby zadbać o to, by wszyscy pracownicy, w tym również ci zatrudnieni na podstawie nietypowych umów o pracę, mogli liczyć na większą przewidywalność i przejrzystość w zakresie warunków pracy.

Ustanowiono również tablicę wyników zawierającą wskaźniki społeczne, aby monitorować tendencje i wyniki we wszystkich państwach członkowskich UE w 12 dziedzinach, a także oceniać postępy procesu, którego uwieńczeniem ma być uzyskanie dla całej UE oceny polityki społecznej na najwyższym poziomie. Rezultaty uzyskane w oparciu o tablicę wyników zawierającą wskaźniki społeczne zostaną wykorzystane w ramach europejskiego semestru na rzecz koordynacji polityki gospodarczej oraz pomogą ściślej ukierunkować tę inicjatywę na kwestie zatrudnienia i wyniki w sferze społecznej. 17 listopada w Göteborgu (Szwecja) przewodniczący Komisji Jean-Claude Juncker oraz premier Szwecji Stefan Löfven byli gospodarzami Szczytu Społecznego na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego, na którym ogłoszono Europejski filar praw socjalnych.

Równowaga między życiem zawodowym a rodzinnym

W kwietniu Komisja przedstawiła wniosek dotyczący równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, w którym sformułowano szereg nowych lub korzystniejszych minimalnych standardów regulujących urlop rodzicielski, ojcowski i opiekuńczy. Proponowane środki mają w szczególności zapewnić mężczyznom większe możliwości wypełniania obowiązków rodzicielskich i wychowawczych. Z rozwiązań tych skorzystają dzieci, a kobietom pozwolą one na większy udział w rynku pracy, zmniejszając tym samym różnice między mężczyznami i kobietami w sferze zatrudnienia. Proponowane przepisy dadzą również rodzicom dzieci do lat 12 i innym opiekunom prawo do ubiegania się o elastyczną organizację pracy.

Wymiar socjalny Europy

Po opublikowaniu w marcu białej księgi w sprawie przyszłości Europy w kwietniu Komisja opublikowała dokument otwierający debatę na temat wymiaru socjalnego Europy, w którym postawiła pytania na temat tego, w jaki sposób utrzymać nasz standard życia, stworzyć lepsze i liczniejsze miejsca pracy, wyposażyć obywateli w odpowiednie umiejętności oraz zapewnić większą jedność w naszym społeczeństwie, mając na względzie przyszły kształt społeczeństwa i świata pracy. Istotną rolę w kontekście tej debaty odegrał zorganizowany w listopadzie w Göteborgu Szczyt Społeczny na rzecz Sprawiedliwego Zatrudnienia i Wzrostu Gospodarczego, którego kulminacyjnym momentem było proklamowanie Europejskiego filaru praw socjalnych.

W październiku zorganizowano kampanię uświadamiającą na temat efektywności energetycznej i ubóstwa energetycznego. Działania podjęte w czterech państwach członkowskich (Republika Czeska, Grecja, Portugalia i Rumunia) miały charakter pilotażowy i obejmowały opracowanie i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych, a także organizację wydarzeń z udziałem najważniejszych zainteresowanych podmiotów i przedstawicieli środowisk opiniotwórczych, takich jak władze miejskie czy organizacje konsumenckie. Jeżeli projekt ten okaże się sukcesem, rozważone zostanie wdrożenie go w pozostałych państwach członkowskich. Kampania ta ma priorytetowe znaczenie w czasie, gdy wiele gospodarstw domowych w całej UE nadal doświadcza skutków kryzysu finansowego i gospodarczego. Skala ubóstwa energetycznego w wielu państwach członkowskich nadal jest znaczna, a gospodarstwa domowe, które zjawisko to dotyka najmocniej, to często rodziny niepełne mające na utrzymaniu dzieci.

Europejski dialog społeczny

UE kontynuowała realizację założeń inicjatywy Nowy początek dialogu społecznego oraz celów sformułowanych we wspólnym oświadczeniu z czerwca 2016 r. w sprawie zasadniczej roli europejskiego dialogu społecznego jako istotnego elementu kształtowania polityki zatrudnienia i polityki społecznej w UE. Komisja odbyła konsultacje z przedstawicielami związków zawodowych, pracodawców oraz innych partnerów społecznych poświęcone najważniejszym inicjatywom. Zgodnie z usankcjonowaną w Europejskim filarze praw socjalnych zasadą dialogu społecznego partnerzy społeczni będą odgrywać ważną rolę na etapie wdrażania poszczególnych inicjatyw.

Kształcenie i szkolenie w celu zwiększenia potencjału obywateli

Skuteczne systemy kształcenia i szkolenia zapewniają młodym ludziom wiedzę, kompetencje i umiejętności potrzebne, aby mogli znaleźć satysfakcjonującą pracę i stać się niezależnymi zaangażowanymi obywatelami. Dają one również pracownikom możliwość doskonalenia swoich umiejętności, aby mogli sprostać zmieniającym się metodom pracy i wymaganiom rynku pracy, oraz przyczyniają się do zwiększenia produktywności i wzrostu gospodarczego.

Reformy systemów kształcenia i szkolenia są priorytetem w większości państw członkowskich i poświęcono im szczególną uwagę podczas europejskiego semestru w 2017 r. (zob. rozdział 1, aby uzyskać dodatkowe informacje na temat europejskiego semestru). W dziedzinie kształcenia i szkolenia zalecenia dla poszczególnych krajów otrzymało 14 państw członkowskich.

Reformy zajmowały również prominentne miejsce w przyjętej w maju unijnej strategii na rzecz wysokiej jakości edukacji dla wszystkich, w której przewidziano nowe inicjatywy w zakresie rozwoju szkół i odnowiony program dla szkolnictwa wyższego. W listopadzie Rada przyjęła wniosek w sprawie monitorowania losów absolwentów, który ma ułatwić państwom członkowskim gromadzenie informacji na temat tego, co dzieje się z absolwentami po skończeniu studiów, natomiast Komisja sformułowała skierowaną do przywódców UE propozycję dotyczącą trybu współpracy na rzecz europejskiego obszaru edukacji poprzez wzmocnienie europejskiej tożsamości za pośrednictwem kształcenia i kultury. W grudniu przywódcy UE wezwali Komisję Europejską do podjęcia prac na rzecz zwiększenia mobilności za pośrednictwem poszerzonego programu Erasmus+, założenia 20 uniwersytetów europejskich do 2024 r., promowania nauki języków obcych, opracowania europejskiej karty studenta, współpracy z państwami członkowskimi przy tworzeniu systemu wzajemnego uznawania dyplomów szkół wyższych i świadectw szkolnych, a także do promowania kultury w ramach Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018.

Zrównoważona i postępowa polityka handlowa

W ostatnich latach handel międzynarodowy stoi w obliczu narastających wyzwań – ponownie pojawiają się wątpliwości co do skutków globalizacji, pytania na temat celów i wartości umów handlowych oraz występuje realne zagrożenie ponownym wzrostem protekcjonizmu. Komisja zdaje sobie sprawę z tego, że aby sprostać tym wyzwaniom, obecnie bardziej niż kiedykolwiek potrzeba skutecznej, przejrzystej i opartej na wartościach polityki handlowej. Zasadniczo podejście stosowane w 2017 r. nadal opierało się na podstawach strategii „Handel z korzyścią dla wszystkich”, zainicjowanej w październiku 2015 r.: otwartość połączona z wysokimi standardami pozostaje najbardziej odpowiednim sposobem, by globalizacja była korzystna dla wszystkich obywateli UE.

W kontekście przemówienia o stanie Unii wygłoszonym we wrześniu przez przewodniczącego Komisji Europejskiej Jeana-Claude’a Junckera, które zostało poprzedzone publikacją w maju dokumentu otwierającego debatę w sprawie wykorzystania możliwości płynących z globalizacji, wiceprzewodniczący Komisji Jyrki Katainen oraz komisarz Cecilia Malmström przedstawili pakiet inicjatyw dotyczących różnych kwestii handlowych. Były wśród nich: komunikat w sprawie polityki handlowej, projekty mandatów do negocjacji z Australią i Nową Zelandią oraz do utworzenia nowego wielostronnego trybunału inwestycyjnego, a także ramy monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych w celu zapewnienia, by pozostawały one znaczącym źródłem wzrostu gospodarczego w UE, przy jednoczesnej ochronie podstawowych interesów Unii. Pakiet ten zawierał również sprawozdanie z postępów w zakresie strategii „Handel z korzyścią dla wszystkich”. W listopadzie Komisja opublikowała sprawozdanie z wdrażania unijnych umów o wolnym handlu.

UE nadal odgrywała wiodącą rolę w Światowej Organizacji Handlu, w szczególności podczas grudniowej 11. konferencji ministerialnej w Buenos Aires (Argentyna). Mimo iż konferencja ministerialna nie doprowadziła do żadnych wyników wielostronnych, UE potwierdziła swoje silne zaangażowanie w działania tej organizacji i stałe poparcie dla znalezienia rozwiązania ważnych kwestii w światowym wielostronnym systemie handlowym.

Za pośrednictwem swojej strategii dostępu do rynku UE zmierza do otwarcia rynków poprzez rozwiązywanie problemu barier dostępu do rynku na całym świecie, przy jednoczesnym zaangażowaniu na rzecz zrównoważonego i odpowiedzialnego handlu opartego na zasadach.

Europa, która chroni

UE popiera wielostronny system handlowy oparty na zasadach, który jest podstawą jej dobrobytu i jest niezbędny, by uczynić z handlu pozytywną siłę o oddziaływaniu ogólnoświatowym. Jej polityka handlowa zdecydowanie chroni również przedsiębiorstwa i pracowników w UE, podczas gdy inni łamią zasady światowego handlu lub dopuszczają się nieuczciwych praktyk handlowych.

UE jest jednym z podmiotów, które najbardziej aktywnie i skutecznie korzystają z mechanizmu rozstrzygania sporów Światowej Organizacji Handlu. W przypadku niepowodzenia interwencji dyplomatycznych UE nie waha się korzystać z tych procedur w celu egzekwowania swoich praw w ramach zasad tej organizacji, tak aby zagwarantować pełne wykorzystanie wynikających z członkostwa w niej korzyści dla przedsiębiorstw, pracowników i rolników. Jako przykłady osiągnięć w 2017 r. można podać orzeczenie Światowej Organizacji Handlu, że wprowadzony przez Rosję zakaz importu wieprzowiny i produktów wieprzowych z UE jest nielegalny, zniesienie przez Chiny ograniczeń dotyczących eksportu niektórych kluczowych surowców, a także obniżenie przez Rosję ceł przywozowych na szereg produktów pochodzących z UE.

Zgodnie z zasadami Światowej Organizacji Handlu i prawodawstwem Unii UE wprowadziła 34 środki ochrony handlu przed nieuczciwymi praktykami handlowymi stosowanymi przez państwa trzecie, w tym cła antydumpingowe nałożone na import stali z Chin (cło antydumpingowe jest stawką celną, którą rząd danego kraju nakłada na import produktów, których ceny są w jego przekonaniu niższe od godziwej wartości rynkowej). W 2017 r. UE nałożyła 11 środków mających na celu ochronę europejskiego przemysłu stalowego. Jak wynika z dostępnych publicznie sprawozdań, przemysł stalowy Unii odzyskuje rentowność.

UE chroni ponadto swoje branże przemysłu, gdy państwa trzecie prowadzą dochodzenia antydumpingowe i dotyczące ceł wyrównawczych przeciwko eksportowi z Unii, tak jak w wypadku niedawnych postępowań wszczętych przez Australię (przetworzone pomidory), Chiny (skrobia ziemniaczana) i Stany Zjednoczone (oliwki).

W grudniu UE podjęła decyzję o modernizacji swoich przepisów antydumpingowych i antysubsydyjnych, aby lepiej dostosować swoje instrumenty ochrony handlu do wyzwań globalnej gospodarki. Staną się one bardziej skuteczne, przejrzyste i łatwiejsze do stosowania dla przedsiębiorstw, a w niektórych przypadkach pozwolą UE na nakładanie wyższych ceł na produkty sprzedawane po cenach dumpingowych. UE zmieniła również sposób obliczania dumpingu w dochodzeniach antydumpingowych w przypadku importu z krajów będących członkami Światowej Organizacji Handlu, jeżeli ceny i koszty są zniekształcone z powodu interwencji państwa.

Eksporterzy z UE nadal napotykają bariery w handlu na całym świecie. Sprawozdanie roczne Komisji w sprawie barier w handlu i inwestycjach wykazało wzrost o 10 proc. barier handlowych napotykanych przez unijnych eksporterów w 2016 r.; odnotowano 372 bariery obowiązujące w ponad 50 krajach świata. W sprawozdaniu wskazano, że 36 nowych przeszkód w 2016 r. może potencjalnie mieć negatywny wpływ na eksport z UE o wartości 27 mld euro, jednak strategia dostępu do rynku opracowana przez Komisję pozwoliła na wyeliminowanie 20 pozostałych przeszkód mających negatywny wpływ na eksport o wartości 4,2 mld euro.

We wrześniu UE rozpoczęła trzy kluczowe programy dotyczące współpracy i wsparcia w zakresie własności intelektualnej, wraz z Chinami oraz krajami Ameryki Łacińskiej i Azji Południowo-Wschodniej. Celem jest ograniczenie nielegalnego handlu towarami naruszającymi prawa własności intelektualnej artystów, twórców i marek z Unii Europejskiej, a także propagowanie międzynarodowej ochrony tych praw.

UE podjęła ponadto konkretne kroki mające na celu przeciwdziałanie nieetycznym praktykom, takim jak handel minerałami z regionów ogarniętych konfliktami. Nowe rozporządzenie mające na celu powstrzymanie handlu zasobami naturalnymi, które są sprzedawane w celu podsycania i podtrzymywania przemocy zbrojnej w strefach działań wojennych, zostało przyjęte w kwietniu i weszło w życie dwa miesiące później. Rozporządzenie to wprowadza przepisy dotyczące zachowania należytej staranności w odniesieniu do przedsiębiorstw zajmujących się importem cyny, tantalu, wolframu, ich rud oraz złota. Metale te i ich rudy są wykorzystywane do produkcji przedmiotów codziennego użytku, na przykład telefonów komórkowych, samochodów i biżuterii. Od stycznia 2021 r. przepisy te obejmą nawet 95 proc. importu do UE.

UE wystąpiła również przeciwko torturom i karze śmierci, nawiązując we wrześniu wspólnie z Argentyną i Mongolią w ramach Zgromadzenia Ogólnego ONZ sojusz na rzecz zwalczania handlu narzędziami tortur. Delegacje z 58 krajów podpisały deklarację polityczną, w której zobowiązały się do wprowadzenia środków, takich jak prawodawstwo i skuteczne systemy egzekwowania prawa, w celu ograniczenia i wyeliminowania handlu towarami, które mogłyby być użyte do wykonywania kary śmierci i tortur.

Europa, która przejmuje inicjatywę

Celem umów handlowych, które UE wynegocjowała lub negocjuje obecnie z państwami na całym świecie, jest zagwarantowanie, by wymiana handlowa funkcjonowała z korzyścią dla wszystkich. Te porozumienia handlowe otwierają rynki i rozpowszechniają wartości UE, takie jak ochrona praw pracowniczych i środowiska.

W tym duchu Komisja zaproponowała rozpoczęcie negocjacji w celu ustanowienia wielostronnego trybunału rozstrzygania sporów inwestycyjnych, co stanowiłoby istotną innowację w zakresie globalnego sprawowania rządów.

Umowa o partnerstwie gospodarczym między UE a Japonią

Japonia jest czwartą co do wielkości gospodarką na świecie. W lipcu UE i Japonia osiągnęły zasadnicze porozumienie w sprawie najważniejszych elementów umowy o partnerstwie gospodarczym między UE a Japonią, a w grudniu zapowiedziały zakończenie rozmów końcowych. Umowa ta zniesie bariery w handlu oraz pomoże UE i Japonii wspólnie kształtować globalne zasady handlu. Będzie ona będzie najważniejszym dwustronnym porozumieniem, jakie zostało kiedykolwiek zawarte przez UE.

W porozumieniu tym zostanie zawarte, po raz pierwszy w umowach handlowych UE, specjalne zobowiązanie do przestrzegania porozumienia klimatycznego z Paryża oraz rozdział poświęcony konkretnie małym przedsiębiorstwom, dotyczący przejrzystości i specjalnej struktury instytucjonalnej.

Umowa o partnerstwie gospodarczym przyczyni się do wyeliminowania ogromnej większości ceł płaconych przez przedsiębiorstwa w UE, których wartość sięga co roku 1 mld euro. Doprowadzi to do wzrostu eksportu i stworzy nowe możliwości dla unijnych przedsiębiorstw, zarówno dużych, jak i małych, w tym dla ich pracowników i konsumentów. Umożliwi również otwarcie rynku japońskiego dla kluczowych eksportowych produktów rolnych UE oraz zwiększy możliwości w szeregu sektorów. Wartość eksportu z UE może wzrosnąć aż o 20 mld euro. Umowa ta ułatwi również firmom z UE świadczenie usług w Japonii w takich dziedzinach, jak transport morski i telekomunikacja.

Umowa o partnerstwie gospodarczym ustanawia najwyższe standardy w zakresie pracy, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i konsumentów, w pełni zabezpiecza usługi publiczne i zawiera specjalny rozdział dotyczący zrównoważonego rozwoju. Równolegle do tej umowy UE i Japonia zobowiązały się do ułatwienia przepływu danych między obiema gospodarkami.

Kompleksowa umowa gospodarczo-handlowa z Kanadą

Kompleksowa umowa gospodarczo-handlowa, którą UE zawarła z Kanadą, zaczęła być tymczasowo stosowana 21 września.

Umowa handlowa między UE a Kanadą pozwoli przedsiębiorstwom z UE zaoszczędzić ponad 500 mln euro rocznie; środki te były wcześniej przeznaczone na pokrycie należności celnych za towary, które przedsiębiorstwa te eksportowały do Kanady. Prawie 99 proc. tych oszczędności zaczęto odnotowywać już od pierwszego dnia obowiązywania porozumienia, co zapewni również unijnym firmom najlepszy w historii dostęp do kanadyjskiego rynku zamówień publicznych na szczeblu federalnym, prowincjonalnym i lokalnym.

Wszystkie przedsiębiorstwa zaoszczędzą czas i pieniądze dzięki obniżeniu jednostkowych kosztów związanych z eksportem, na przykład unikając konieczności spełniania podwójnych wymagań w zakresie testów, przeprowadzania długotrwałych procedur celnych i wysokich kosztów prawnych.

Umowa z Kanadą stworzy nowe możliwości unijnym rolnikom i producentom żywności. W przypadku niektórych produktów UE otworzyła swój rynek w ograniczony i odpowiednio dostosowany sposób. Zwiększony dostęp Kanady do rynku unijnego równoważy otwarcie przez Kanadę własnego rynku w dziedzinach, w których producenci z Unii Europejskiej pragną zwiększyć eksport produktów – takich jak sery, wina i alkohole, owoce i warzywa oraz produkty przetworzone. Umowa obejmuje również ochroną na rynku kanadyjskim 143 wyróżniające się unijne regionalne produkty spożywcze i napoje wysokiej jakości (opatrzone oznaczeniami geograficznymi), tak aby imitacje tych towarów nie mogły być sprzedawane pod tą samą nazwą. Umowa ta zabezpiecza własność intelektualną, dostosowując przepisy kanadyjskie w dziedzinie ochrony nowych technologii i zarządzania prawami cyfrowymi do przepisów UE.

Z umowy tej skorzysta również 500 mln unijnych konsumentów, gdyż na rynek będą mogły być wprowadzane jedynie produkty i usługi w pełni zgodne z unijnymi przepisami. Oznacza to, że umowa ta nie zmieni sposobu, w jaki UE reguluje bezpieczeństwo żywności, w tym przepisów dotyczących produktów zawierających organizmy zmodyfikowane genetycznie oraz zakazu obejmującego wołowinę poddaną działaniu hormonów.

Umowa zapewni większą pewność prawa w gospodarce usługowej, większą mobilność pracowników przedsiębiorstw, a także ramy uznawania kwalifikacji w różnych zawodach, od architektów po operatorów dźwigów.

Przejrzysty proces negocjacyjny z udziałem wszystkich zainteresowanych stron

Zasadniczą kwestią w 2017 r. dla zagwarantowania demokracji, zaufania publicznego i rozliczalności w polityce handlowej pozostawała przejrzystość i zapewnienie uczestnictwa obywateli. Konieczna jest przejrzystość i zaangażowanie przed rozpoczęciem negocjacji, w ich trakcie i po ich zakończeniu, a także w trakcie wdrażania zawartych umów. W 2017 r. UE podjęła dalsze kroki w tej dziedzinie, co czyni ją liderem w dziedzinie przejrzystości w polityce handlowej.

We wrześniu Komisja opublikowała zalecenia dotyczące rozpoczęcia negocjacji w sprawie umów o wolnym handlu z Australią i Nową Zelandią oraz w sprawie wielostronnego trybunału inwestycyjnego. Zalecenia te zostały przesłane do Rady oraz – automatycznie – do Parlamentu Europejskiego i wszystkich parlamentów narodowych w państwach członkowskich. Ułatwi to parlamentom narodowym i zainteresowanych stronom przedstawienie swoich poglądów na jak najwcześniejszym etapie rządom, które reprezentują ich podczas dyskusji na forum Rady. Rada opublikowała wytyczne negocjacyjne dotyczące umowy o partnerstwie gospodarczym między UE a Japonią.

Komisja nadal publikowała sprawozdania z rund negocjacyjnych, stanowiska negocjacyjne i projekty tekstu umów handlowych, które negocjuje. Opublikowała również dalsze obszerne materiały na temat unijnych umów handlowych z Kanadą i Japonią, tak aby obywatele i przedsiębiorcy wiedzieli o nich i związanych z nimi korzyściach.

W trakcie roku Komisja opublikowała swoje pierwsze kompleksowe sprawozdanie roczne zawierające ocenę wdrażania umów handlowych zawartych przez Unię Europejską. Umożliwiło to innym instytucjom UE, zainteresowanym stronom i społeczeństwu obywatelskiemu kontrolę tego, w jaki sposób UE wdraża te umowy. Komisja przeprowadza również regularne oceny skutków, oceny wpływu na zrównoważony rozwój i oceny prowadzonych przez nią negocjacji handlowych oraz wynikających z nich umów. Obejmują one prowadzone w trakcie całego tego procesu dogłębne konsultacje z zainteresowanymi stronami i regularne spotkania z grupami społeczeństwa obywatelskiego.

W grudniu Komisja powołała grupę ekspertów ds. umów handlowych UE, organ doradczy skupiający przedstawicieli związków zawodowych, organizacji pracodawców, organizacji konsumenckich i innych organizacji pozarządowych. Przestawia ona Komisji różne perspektywy i cenne spostrzeżenia na temat handlu.

Inne negocjacje handlowe

W trakcie roku nadal prowadzono prace nad otwarciem nowych rynków dla eksportu z UE poprzez zwiększenie liczby partnerów, z którymi zawarto umowy handlowe, i która obecnie wynosi 91. UE rozpoczęła nowe negocjacje handlowe oraz poczyniła zadowalające postępy w trwających rozmowach. W związku ze wstrzymaniem negocjacji dotyczących transatlantyckiego partnerstwa w dziedzinie handlu i inwestycji ze Stanami Zjednoczonymi priorytetem UE w tej dziedzinie jest obecnie określenie obszarów, w których możliwe jest nawiązanie ściślejszej współpracy umożliwiającej lepsze wspólne sprostanie globalnym wyzwaniom. Obie strony podpisały w międzyczasie dwustronne porozumienie w sprawie ubezpieczeń i reasekuracji, które przyczyni się do zwiększenia ochrony konsumentów oraz ograniczenia kosztów i biurokracji dla unijnych ubezpieczycieli i reasekuratorów działających w Stanach Zjednoczonych.

Południowe i wschodnie sąsiedztwo

W południowym sąsiedztwie UE koncentrowała się na negocjacjach w sprawie pogłębionej i kompleksowej strefy wolnego handlu z Tunezją, wyznaczając drogę dla postępu w północnej Afryce. W czerwcu, w ramach uzupełnienia negocjacji, Komisja wraz z Międzynarodowym Centrum Handlu w Genewie uruchomiła punkt kontaktowy ds. handlu w regionie śródziemnomorskim EuroMed Trade Helpdesk. Zapewniając przedsiębiorstwom istotne informacje na temat rynków, taryf i wymogów importowych, ten punkt kontaktowy ma na celu umacnianie więzi gospodarczych między UE a dziewięcioma partnerami śródziemnomorskimi, jak również między samymi krajami śródziemnomorskimi.

W ramach wschodniego sąsiedztwa UE skupiła się na wdrażaniu umów zawartych z Gruzją, Mołdawią i Ukrainą w sprawie pogłębionych i kompleksowych stref wolnego handlu.

Ameryka Łacińska

UE kontynuowała rozpoczęte w 2016 r. negocjacje w sprawie unowocześnienia podpisanej w 2000 r. umowy handlowej z Meksykiem. Odbyło się pięć rund negocjacyjnych i poczyniono zadowalające postępy. Nowa umowa przyczyni się do uproszczenia obciążeń administracyjnych, ograniczenia biurokracji, pobudzenia wzrostu gospodarczego i konkurencyjności, zwiększenia możliwości wyboru dla konsumentów i tworzenia miejsc pracy po obu stronach, przy jednoczesnym wspieraniu zrównoważonego rozwoju. Zgodnie z postępowym programem handlowym UE umowa ta obejmuje szczególne przepisy antykorupcyjne.

W 2017 r. kontynuowano rozmowy handlowe z czterema państwami założycielami bloku handlowego Mercosur (Argentyną, Brazylią, Paragwajem i Urugwajem). Celem tych rozmów jest zintegrowanie dwóch rynków regionalnych, redukcja taryf celnych, znaczące zwiększenie możliwości dla przedsiębiorstw w Mercosur, poszerzenie wyboru dla konsumentów, uproszczenie obciążeń administracyjnych, ograniczenie biurokracji, pobudzenie wzrostu gospodarczego i konkurencyjności oraz tworzenie miejsc pracy po obu stronach.

W listopadzie UE rozpoczęła negocjacje z Chile zmierzające do aktualizacji zawartej w 2002 r. umowy o wolnym handlu UE–Chile. W ramach unowocześnienia istniejącej umowy UE zaproponuje pilotażowe przepisy dotyczące równouprawnienia płci.

Azja i Australazja

Kontynuowano także negocjacje w sprawie umów handlowych z Indonezją i Filipinami. Celem tych rozmów jest zwiększenie wymiany handlowej między UE a tymi dwoma krajami oraz rozwinięcie inwestycji bezpośrednich. Planuje się zawrzeć umowy podobne do tych podpisanych z Singapurem w 2014 r. i Wietnamem w 2015 r. W trakcie roku UE przeprowadziła trzy rundy negocjacji z Indonezją i dwie rundy z Filipinami.

W marcu UE i Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej uzgodniły podjęcie nowych działań w celu wznowienia rozmów w sprawie wolnego handlu między tymi dwoma regionami.

UE odbyła również cztery rundy negocjacji w sprawie umowy inwestycyjnej z Chinami, natomiast wstrzymała negocjacje w sprawie umowy inwestycyjnej z Mjanmą/Birmą. Komisja zaproponowała również rozpoczęcie rozmów handlowych z Australią i Nową Zelandią.

Państwa Afryki, Karaibów i Pacyfiku

W 2017 r. rozpoczęto wdrażanie umowy o partnerstwie gospodarczym UE z Południowoafrykańską Wspólnotą Rozwoju. Wiosną rozpoczęto wdrażanie podobnych umów z Wybrzeżem Kości Słoniowej i Ghaną. W lipcu umowa o partnerstwie gospodarczym UE z krajami Afryki Południowej i Wschodniej (Madagaskar, Mauritius, Seszele i Zimbabwe) została umocniona poprzez przystąpienie do niej Komorów.

Zwalczanie terroryzmu i przestępczości w Europie

Nowe przepisy przeciwko terroryzmowi i praniu pieniędzy

Zgodnie z Europejską agendą bezpieczeństwa Komisja Europejska kontynuowała prace na rzecz budowania skutecznej i rzeczywistej Unii bezpieczeństwa. W 2017 r. UE podjęła działania, by powstrzymać terrorystów od przeprowadzania ataków, ułatwić wymianę informacji między państwami członkowskimi i zapewnić swoim obywatelom ochronę w internecie.

W marcu przyjęto nowe przepisy prawne uznające podróżowanie za granicę i szkolenia w celach związanych z terroryzmem za przestępstwo. Przepisy te dają ofiarom terroryzmu większe prawa i zapewniają im fachowe wsparcie natychmiast po ataku i tak długo, jak jest to konieczne.

Poczyniono postępy w dyskusjach z Parlamentem Europejskim i Radą Unii Europejskiej na temat zaostrzenia unijnych przepisów w sprawie kryminalizacji prania pieniędzy, wzmożenia kontroli przepływów pieniężnych oraz zamrażania i konfiskaty mienia przestępców.

W grudniu Parlament Europejski i Rada osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie wniosku Komisji dotyczącego wprowadzenia zmian do czwartej dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy. W rezultacie znacznie zwiększy się przejrzystość własności rzeczywistej podmiotów prawnych i trustów, a anonimowość różnych produktów finansowych będzie zakazana. Działania te będą bardzo pomocne w walce z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.

W czerwcu opublikowano sprawozdanie na temat wpływu prania pieniędzy i finansowania terroryzmu związanych z działalnością transgraniczną na rynek wewnętrzny, a następnie państwa członkowskie i europejskie organy nadzoru otrzymały stosowne zalecenia.

Zwalczanie terroryzmu w internecie

Na szczycie grupy G20 zorganizowanym w lipcu w Hamburgu (Niemcy) przewodniczący Komisji Europejskiej Jean-Claude Juncker przedstawił plan działania dotyczący zwalczania terroryzmu uzgodniony wraz z innymi przywódcami, który zakładał m.in. przeciwdziałanie wykorzystywaniu internetu do celów terrorystycznych. Od czasu powstania Forum UE ds. Internetu w 2015 r. podjęto konkretne kroki, by zapobiegać nadużywaniu internetu przez międzynarodowe grupy terrorystyczne. Około 86 proc. treści w internecie, które Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol) wskazała firmom internetowym, zostało przez te firmy usunięte. Podczas lipcowego Forum UE ds. Internetu jego uczestnicy przedstawili swój plan działania na rzecz zwalczania treści terrorystycznych w internecie: zaapelowano w nim o poczynienie natychmiastowych postępów w wielu obszarach, a także ustanowiono mechanizm regularnej sprawozdawczości w celu pomiaru i oceny wyników.

W grudniu w ramach programu na rzecz wzmacniania społeczeństwa obywatelskiego Komisja w dalszym ciągu wspierała organizacje społeczeństwa obywatelskiego w przekazywaniu pozytywnych przesłań alternatywnych w internecie w kontekście komunikatów pochodzących od brutalnych ekstremistów i terrorystów, na co przeznaczono środki w wysokości 6 mln euro.

Zwalczanie niedozwolonych środków odurzających

W 2017 r. przyjęto nowe rozporządzenie w sprawie systemu wczesnego ostrzegania i procedury oceny zagrożeń w odniesieniu do nowych substancji psychoaktywnych oraz nową dyrektywę w celu włączenia nowych substancji psychoaktywnych do definicji narkotyku. Następnie w grudniu Komisja złożyła wniosek dotyczący zakazu stosowania kolejnych siedmiu substancji psychoaktywnych na terenie Unii Europejskiej, po tym jak wcześniej tego samego roku zakazała stosowania dziewięciu innych tego typu substancji.

Handel ludźmi

W grudniu Komisja przyjęła komunikat, w którym odniosła się do problemu handlu ludźmi i zobowiązała się opracować nowe priorytetowe działania, które mają zostać podjęte w nadchodzących latach. Priorytety określone przez Komisję dotyczą kluczowych obszarów, które wymagają natychmiastowych działań ze strony UE i państw członkowskich w celu przerwania trybu funkcjonowania przemytników, zapewnienia ofiarom więcej praw oraz zintensyfikowania wewnętrznych i zewnętrznych działań UE. Pozwoli to zapewnić skoordynowaną i spójną odpowiedź.

Wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych i cywilnych

Wzmożenie walki z przestępstwami mającymi negatywy wpływ na budżet UE

W lipcu UE dokonała znaczącego przełomu w sprawie przestępstw mających negatywny wpływ na budżet UE: Parlament i Rada przyjęły nową dyrektywę w celu zwalczania nadużyć finansowych, korupcji i innych przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, w tym poważnych oszustw związanych z VAT o wymiarze transgranicznym. Wartość oszustw związanych z VAT wynikających z handlu w UE szacuje się na 50 mld euro rocznie.

Ważnym krokiem było porozumienie zawarte w listopadzie przez 20 państw członkowskich w sprawie ustanowienia Prokuratury Europejskiej, która będzie prowadzić dochodzenia, ścigać i stawiać przed sądem podmioty popełniające przestępstwa przeciwko interesom finansowym UE. Prokuratura Europejska ma rozpocząć działanie pod koniec 2020 r.

Skuteczniejsza wymiana informacji pochodzących z rejestrów karnych

Europejski system przekazywania informacji z rejestrów karnych powstał w 2012 r. Umożliwia on elektroniczną wymianę informacji pochodzących z rejestrów karnych i dotyczących osób skazanych w państwach członkowskich UE. W czerwcu opublikowano pierwsze sprawozdanie na temat korzystania z tego systemu przez państwa członkowskie. W 2017 r. nastąpił postęp w negocjacjach w sprawie uproszczenia wymiany informacji pochodzących z rejestrów karnych i dotyczących obywateli spoza UE.

Ochrona dzieci w razie separacji rodziców pochodzących z różnych krajów

W lipcu Komisja wystąpiła z wnioskiem, by Unia Europejska upoważniła niektóre państwa członkowskie do wyrażenia zgody na przystąpienie 10 państw spoza UE do Konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, co przyczyni się do rozszerzenia zakresu międzynarodowej ochrony dzieci przed uprowadzeniem.

Wspieranie przedsiębiorstw w UE

Uruchomiony w czerwcu nowy system integracji rejestrów przedsiębiorstw (BRIS) umożliwia szybszy i łatwiejszy dostęp do informacji o przedsiębiorstwach w UE. Ułatwia on prowadzenie handlu transgranicznego i pomaga zwiększyć zaufanie na jednolitym rynku.

Przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji korzystają z lepszych uregulowań prawnych dotyczących niewypłacalności po tym, jak w 2017 r. zaczęły obowiązywać nowe przepisy ułatwiające prowadzenie postępowań transgranicznych. Postępy osiągnięto także w negocjacjach w sprawie proponowanych przepisów dotyczących krajowych postępowań upadłościowych; mają one pozwolić na ustanowienie systemów restrukturyzacyjnych i zapewnienie przedsiębiorcom drugiej szansy.

Usprawnienia w zakresie ładu korporacyjnego

W maju wprowadzono zmiany do dyrektywy dotyczącej praw akcjonariuszy. Nowe przepisy mają przyczynić się do poprawy ładu korporacyjnego, ułatwić akcjonariuszom korzystanie z ich praw i sprawić, by kładziono większy nacisk na inwestycje długoterminowe. Przyjęto także zmiany do istniejących przepisów dotyczących ładu korporacyjnego i wynagrodzeń dla firm inwestycyjnych.

Prawa podstawowe i systemy sądowe

Utrzymanie praworządności

Komisja kontynuowała wysiłki na rzecz wspierania i poszanowania praworządności w Unii Europejskiej i w dalszym ciągu zachęcała państwa członkowskie do poprawy jakości, niezależności i skuteczności ich krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości. Systemy te mają kluczowe znaczenie dla utrzymania praworządności, jednolitego stosowania prawa UE oraz zapewnienia przyjaznego otoczenia dla biznesu i inwestycji. Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości z 2017 r. pokazuje, że poczyniono dalsze postępy. Przed niektórymi państwami członkowskimi utrzymują się jednak wyzwania.

Przez cały rok Komisja kontynuowała dialog z Polską w kontekście ram na rzecz praworządności. W lipcu Komisja przekazała rządowi polskiemu trzecie zalecenie w sprawie praworządności, wyrażając swoje obawy w związku z planowaną reformą sądownictwa oraz zmianami w Trybunale Konstytucyjnym. W grudniu Komisja stwierdziła, że istnieje wyraźne ryzyko poważnego naruszenia praworządności w Polsce i wystąpiła do Rady z wnioskiem, by ta przyjęła decyzję na podstawie art. 7 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej. Równocześnie Komisja wydała czwarte zalecenie w sprawie praworządności, w którym wyraźnie opisała działania, jakie władze polskie mogą podjąć, aby unormować sytuację. Następnie Komisja pozwała Polskę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej za naruszenie prawa UE w związku z polską ustawą o organizacji sądów powszechnych.

Wzmocnienie ochrony danych osobowych

Kontynuowano prace z państwami członkowskimi, organami ochrony danych i innymi zainteresowanymi podmiotami nad nowymi przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych, które zaczną obowiązywać w maju 2018 r. Dzięki nowym przepisom obywatele będą mieć większą kontrolę nad swoimi danymi osobowymi, a procedury dla przedsiębiorstw zostaną uproszczone. Zmiany mają zagwarantować obywatelom ochronę ich danych osobowych w UE niezależnie od tego, gdzie są one przesyłane, przetwarzane lub przechowywane, także poza UE.

W styczniu Komisja przedstawiła strategię dotyczącą propagowania międzynarodowych standardów ochrony danych, by zagwarantować wysoki poziom ochrony danych osobowych i ułatwić przepływ danych zarówno do celów komercyjnych, jak i w celu egzekwowania prawa. Jednym z kluczowych elementów tej strategii są ustalenia dotyczące odpowiedniego poziomu ochrony i wynikające z nich wymogi, by w państwie nienależącym do UE obowiązywały przepisy o ochronie danych osobowych porównywalne z odnośnymi przepisami stosowanymi w UE.

UE rozważa możliwość włączenia się do dialogu na temat adekwatnej ochrony z odnośnymi partnerami handlowymi i z państwami odgrywającymi wiodącą rolę w dziedzinie ochrony danych w ich regionie. Kluczowe regiony dla Unii to Azja Wschodnia, Azja Południowo-Wschodnia, Ameryka Łacińska i państwa objęte europejską polityką sąsiedztwa. W 2017 r. zainicjowano rozmowy z Japonią i Koreą Południową.

We wrześniu 2017 r. dokonano pierwszego rocznego przeglądu Tarczy Prywatności UE–USA, która funkcjonuje od lipca 2016 r. Jak wynika z przeglądu i ze sporządzonego na jego podstawie sprawozdania, Komisja stwierdziła, że Tarcza Prywatności nadal zapewnia adekwatny poziom ochrony, lecz ustaliła, że wciąż istnieje możliwość poprawy i w związku z tym wydała szereg zaleceń. Ponadto w lutym weszła w życie umowa parasolowa między UE a USA, która ma zapewnić standardy ochrony danych podczas przekazywania danych między UE a Stanami Zjednoczonymi na potrzeby współpracy w zakresie egzekwowania prawa.

Ochrona praw i zwalczanie dyskryminacji

Zwalczanie przestępstw z nienawiści i nawoływania do nienawiści w internecie i poza nim

Niemal dwa lata po przyjęciu unijnego kodeksu postępowania dotyczącego nielegalnego nawoływania do nienawiści w internecie firmy internetowe reagują szybciej i skuteczniej na nielegalne treści zgodnie z prawem UE.

W 2017 r. Komisja blisko współpracowała ze społecznościami żydowskimi i muzułmańskimi w UE oraz z innymi organizacjami zajmującymi się walką z rasizmem, dyskryminacją i innymi przejawami nietolerancji. Społeczności i organizacje dzieliły się swoimi obawami, natomiast Komisja przekazywała im informacje na temat działań podejmowanych przez Unię.

Komisja zapewniła również finansowanie UE na ten cel i przedstawiła wytyczne operacyjne dotyczące wsparcia dla ofiar oraz szkoleń dla funkcjonariuszy policji i sędziów na temat wykrywania przestępstw z nienawiści w ramach unijnej grupy wysokiego szczebla ds. zwalczania rasizmu. Dnia 6 grudnia władze krajowe uzgodniły główne zasady rejestrowania przestępstw z nienawiści, opracowane we współpracy z Komisją oraz Agencją Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Stosowanie Karty praw podstawowych UE

W maju 2017 r. opublikowano sprawozdanie za 2016 r. na temat stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. W październiku Rada przyjęła konkluzje w odniesieniu do sprawozdania, w których zwróciła uwagę, że w ostatnich latach poprawiła się ochrona niektórych praw w wyniku przyjęcia instrumentów prawnych. Dotyczy to domniemania niewinności, prawa do obecności na rozprawie, pomocy prawnej i gwarancji procesowych dla dzieci, a także kompleksowego zbioru przepisów o ochronie danych, które będą obowiązywały w całej UE od 25 maja 2018 r. i umożliwią obywatelom odzyskanie kontroli nad ich danymi.

Dnia 7 grudnia Komisja pozwała Węgry do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w związku z węgierskimi ustawami o organizacjach pozarządowych finansowanych ze środków zagranicznych i o szkolnictwie wyższym. Tym samym Komisja pragnie zapewnić poszanowanie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

Zwalczanie dyskryminacji

W 2017 r. UE kontynuowała walkę z dyskryminacją i wdrożyła działania na rzecz równości lesbijek, gejów, osób biseksualnych, transpłciowych i interseksualnych. Do głównych dokonań należy kampania We All Share the Same Dreams (Wszyscy mamy te same marzenia) oraz przyjęcie Karty różnorodności i włączenia przewidzianej dla pracowników Komisji Europejskiej.

Celem śródokresowego przeglądu unijnych ram dotyczących krajowych strategii integracji Romów była ocena postępów dokonanych przez państwa członkowskie w dziedzinie poprawy warunków życia tej największej mniejszości etnicznej w Europie. Z przeglądu wynika, że od 2011 r. sytuacja Romów stopniowo poprawia się, lecz zwrócono uwagę, że aż 80 proc. Romów jest nadal zagrożonych ubóstwem.

Walka z przemocą wobec kobiet

W 2017 r. UE podjęła działania informacyjne na temat przemocy wobec kobiet i dziewcząt we wszystkich państwach członkowskich. Finansowana przez UE kampania NON.NO.NEIN zachęca wszystkich obywateli – kobiety i mężczyzn – do przeciwstawienia się przemocy ze względu na płeć.

W czerwcu UE podpisała konwencję stambulską. Jest to umowa międzynarodowa i zarazem pierwsze europejskie porozumienie, które ustanawia prawnie wiążące normy dotyczące zapobiegania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, ochrony ofiar i karania sprawców.

Ochrona praw osób niepełnosprawnych

Sprawozdanie z postępu prac w 2017 r. w zakresie realizacji europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności od 2010 r. pokazało, że we wszystkich ośmiu obszarach priorytetowych (dostępność, uczestnictwo, równość, zatrudnienie, kształcenie i szkolenie, ochrona socjalna, zdrowie i działania zewnętrzne) odnotowano wymierne postępy.

Jednym z osiągnięć był wniosek Komisji dotyczący europejskiego aktu w sprawie dostępności. Dyrektywa ta jest przyjazna dla przedsiębiorstw, gdyż zwiększa dostępność niektórych produktów i usług codziennego użytku, takich jak telefony komórkowe, komputery, e-booki, handel elektroniczny i usługi bankowe. W 2017 r. Parlament przyjął sprawozdanie w sprawie wniosku Komisji, natomiast Rada przyjęła podejście ogólne.

By ułatwić osobom niepełnosprawnym podróżowanie na swoim terytorium, UE wprowadza obecnie unijną kartę osoby niepełnosprawnej w ramach pilotażowego projektu w ośmiu państwach członkowskich (Belgia, Estonia, Włochy, Cypr, Malta, Rumunia, Słowenia i Finlandia). W tych państwach osoby niepełnosprawne będą mogły korzystać z równego dostępu do określonych ułatwień w obszarze sportu, kultury, wypoczynku i transportu. Pierwsze karty udostępniono w 2017 r.

Obywatelstwo Unii Europejskiej

W sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE z 2017 r. przedstawiono działania pozwalające obywatelom na korzystanie ze wszystkich przysługujących im praw – w pracy, podróży, podczas nauki lub udziału w wyborach.

Ochrona konsumentów

Unijny system RAPEX umożliwiający szybką wymianę informacji o niebezpiecznych produktach między państwami członkowskimi UE a innymi krajami zrzeszonymi w ramach tego systemu w dalszym ciągu służył ochronie zdrowia i bezpieczeństwu konsumentów. W ciągu roku do 31 organów krajowych uczestniczących w tym systemie wpłynęło 2201 zgłoszeń i 3952 uwagi o niebezpiecznych produktach.

Podobnie całodobowy system wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach (RASFF) umożliwia państwom członkowskim UE i innym krajom wymianę informacji i reagowanie na zagrożenia dla bezpieczeństwa żywności. Jak pokazuje sprawozdanie roczne za 2016 r., opublikowane w marcu 2017 r., Unia z powodzeniem stosowała zintegrowane podejście do bezpieczeństwa żywności. Podejście to zostanie udoskonalone dzięki wnioskom wyciągniętym ze skażenia fipronilem, do którego doszło latem 2017 r. Na konferencji ministerialnej zorganizowanej przez Komisję w dniu 26 września 2017 r. państwa członkowskie i Komisja zgodziły się na szereg konkretnych środków, które wzmocnią działania UE mające na celu przeciwdziałanie oszustwom w branży spożywczej i nielegalnej działalności mającej wpływ na bezpieczeństwo łańcucha żywnościowego.

UE podejmuje działania w celu rozwiązania kwestii podwójnej jakości produktów spożywczych w UE. We wrześniu Komisja wydała wytyczne, które mają pomóc organom krajowym skuteczniej walczyć z nieuczciwymi praktykami.

Komisja przeznaczyła 1 mln euro na finansowanie badań i działań w zakresie egzekwowania przepisów w państwach członkowskich, a kolejne 1 mln euro na opracowanie i wdrożenie zharmonizowanej metody testowania przez Wspólne Centrum Badawcze. Jednocześnie Komisja zaangażowała się w konstruktywny dialog z branżą i wszystkimi kluczowymi zainteresowanymi podmiotami. Producenci i stowarzyszenia zrzeszające właścicieli marek zobowiązały się również do opracowania kodeksu postępowania.

W ramach nieustających wysiłków podejmowanych w 2017 r. w celu ochrony interesów konsumentów w kontekście skandalu wokół fałszowania testów emisji przez koncern Volkswagen unijne organy ochrony konsumenta i Komisja wezwały koncern do szybkiej naprawy wszystkich pojazdów, w których stwierdzono ten problem, i do zastosowania dodatkowych środków na rzecz przywrócenia zaufania konsumentów.

W marcu Komisja przedstawiła plan działania omawiający sposoby zapewnienia konsumentom większego wyboru i lepszego dostępu do usług finansowych w całej UE. Obecnie Komisja pracuje również nad zmianą rozporządzenia w sprawie płatności transgranicznych w celu zmniejszenia opłat za płatności w walutach innych niż euro. Poza tym Komisja opracowuje zasady dotyczące stron internetowych służących porównywaniu jakości w odniesieniu do produktów finansowych i kończy prace związane z przejrzystością cen w wypożyczalniach samochodów.

Drobne roszczenia również mają znaczenie

W 2017 r. weszły w życie zmienione przepisy, dzięki którym europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń będzie szybsze, tańsze i łatwiejsze. Obecne przepisy dotyczą roszczeń o wartości nieprzekraczającej 5 tys. euro (wcześniej 2 tys. euro) i upraszczają cały proces.

Ochrona konsumentów w internecie

Rosnące znaczenie handlu elektronicznego oraz coraz większa liczba sklepów internetowych i usług niosą ze sobą nowe wyzwania w zakresie egzekwowania prawa ochrony konsumentów. W grudniu przyjęto nowe rozporządzenie przyznające organom krajowym większe uprawnienia w zakresie zwalczania nielegalnych praktyk internetowych, które są coraz bardziej powszechne na jednolitym rynku. Rozporządzenie przewiduje ogólnounijną procedurę koordynacji w celu skutecznego i konsekwentnego zwalczania takich praktyk stosowanych przez przedsiębiorstwa wielonarodowe. Wejdzie ona w życie 17 stycznia 2020 r.

Odnotowano postępy w negocjacjach na temat dwóch ważnych wniosków w sprawie przepisów dotyczących umów: pierwszy z nich dotyczy dostarczania treści cyfrowych, natomiast drugi odnosi się do sprzedaży towarów przez internet. W październiku Komisja przedstawiła zmieniony wniosek mający zapewnić spójne podejście do sprzedaży towarów w internecie i poza nim. Wniosek ten zakłada rozszerzenie zakresu drugiej inicjatywy, tak by obejmowała ona nie tylko sprzedaż towarów przez internet, ale każdy rodzaj sprzedaży. Oba wnioski mają zapewnić ochronę konsumentów dokonujących zakupu towarów lub treści cyfrowych.

Ocena adekwatności prawa ochrony konsumentów

Przeprowadzona w maju ocena adekwatności unijnego prawa ochrony konsumentów pokazała, że chociaż obywatelom UE przysługują dobrze ugruntowane prawa, nadal konieczna jest poprawa w zakresie ochrony konsumentów na jednolitym rynku. W tym celu należy przede wszystkim szerzyć wiedzę na temat istniejących praw oraz skutecznie je egzekwować.

rescEU

Kilka razy uruchomiono Fundusz Solidarności Unii Europejskiej i udzielono pomocy Włochom, Zjednoczonemu Królestwu, Cyprowi i Portugalii, które w latach 2015, 2016 i 2017 zostały dotknięte klęskami żywiołowymi.

W samym tylko 2017 r. w wyniku klęsk żywiołowych w UE ponad 200 osób straciło życie, a zniszczonych zostało ponad 1 mln hektarów lasów. W odpowiedzi na coraz częstsze klęski żywiołowe, które dotykają od kilku lat państwa członkowskie, w listopadzie Komisja zaproponowała wzmocnienie unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności poprzez ustanowienie rescEU, nowego systemu mającego na celu zwiększenie ogólnej zdolności reagowania na klęski.

Pozwoli on stworzyć rezerwę zdolności Unii Europejskiej i zachęci do łączenia pomocy w ramach europejskiej puli ochrony ludności. Jego celem będzie również zwiększenie inwestycji w zakresie zapobiegania i gotowości. We wniosku zachowano staranną równowagę między solidarnością w UE a kompetencjami państw członkowskich, przyczyniając się do osiągnięcia celu, jakim jest „Europa, która chroni”.

Europejski program w zakresie migracji

W 2017 r. Komisja Europejska kontynuowała wdrażanie Europejskiego programu w zakresie migracji, proponując środki pozwalające stawić czoła obecnym wyzwaniom. Starała się także wyposażyć UE w narzędzia umożliwiające lepsze zarządzanie migracjami w perspektywie średnio- i długoterminowej, przede wszystkim w takich dziedzinach, jak nielegalna migracja, granice, azyl i legalna migracja.

Ochrona osób potrzebujących

Od 2015 r. na Morzu Egejskim i Morzu Śródziemnym dzięki działaniom organów włoskich i greckich, wspieranych przez Europejską Straż Graniczną i Przybrzeżną oraz operację „Sophia”, uratowano ponad 620 tys. osób. Z pomocą NATO i władz Turcji Unia Europejska utrudnia działanie sieci przemytników w środkowej części basenu Morza Śródziemnego oraz na Morzu Egejskim.

W 2017 r. ochroną międzynarodową objęto łącznie 313 050 osób ubiegających się o azyl.

Na przestrzeni całego roku Komisja przedstawiła kilka wersji sprawozdania z postępów w realizacji środków podjętych w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji, mających na celu stabilizację przepływów i lepsze zarządzanie granicami zewnętrznymi UE. W sprawozdaniach położono główny nacisk na relokację i przesiedlenia, wdrażanie oświadczenia UE–Turcja, operacje Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej oraz ramy partnerstwa w dziedzinie migracji. Wykazano w nich, że we wszystkich obszarach poczyniono znaczące postępy, a ponadto określono kroki w kierunku dalszych działań.

Dodatkowo w kwietniu Komisja określiła priorytetowe działania na rzecz ochrony dzieci-migrantów, które wykraczają poza dodatkowe zabezpieczenia przedstawione we wniosku w sprawie reformy wspólnego europejskiego systemu azylowego. Jedno z priorytetowych działań wymaga integracji dziecka w państwie, do którego przybyło, między innymi przez odpowiednie zidentyfikowanie, właściwe warunki przyjęcia oraz dostęp do edukacji.

Relokacja i przesiedlenia

Obecne większość państw członkowskich UE przeprowadza relokacje w obrębie UE, aby złagodzić presję wywieraną na Grecję i Włochy. W listopadzie Komisja przedstawiła swoje najnowsze sprawozdanie z postępów w realizacji Europejskiego programu w zakresie migracji. Liczba osób relokowanych w 2017 r. znacząco wzrosła w porównaniu z minionym rokiem, co jest dowodem na to, że idea relokacji się sprawdza, gdy wszystkie strony wypełniają swoje zobowiązania. W samym tylko roku 2017 r. dokonano relokacji 22 215 osób. Łącznie od września 2015 r. dokonano relokacji 33 140 osób, z czego 21 704 relokowano z Grecji, a 11 436 z Włoch – było to 93 proc. wszystkich osób kwalifikujących się. Tym samym możliwy do osiągnięcia okazuje się najważniejszy cel systemu reagowania w sytuacji nadzwyczajnej, jakim jest relokowanie wszystkich kwalifikujących się osób z Grecji i z Włoch. Jednak podczas gdy większość państw członkowskich brała w tym programie aktywny udział, dokonując regularnych zobowiązań i relokacji, były też państwa nieuczestniczące w programie. W 2017 r. Komisja uruchomiła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego skierowane przeciwko trzem państwom członkowskim (Republice Czeskiej, Węgrom i Polsce), jako że nie wdrożyły one przyjętych w 2015 r. decyzji Rady Unii Europejskiej w sprawie relokacji. W grudniu Komisja zdecydowała o skierowaniu sprawy przeciwko tym państwom członkowskim do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Programy przesiedleń obowiązują od lipca 2015 r., a ich celem jest zapewnienie osobom potrzebującym międzynarodowej ochrony bezpiecznej i legalnej drogi migracji. Łącznie przesiedlono ponad 26 tys. osób do 21 państw członkowskich, a także do Islandii, Liechtensteinu, Norwegii i Szwajcarii. We wrześniu Komisja wezwała państwa członkowskie do tego, aby w ciągu najbliższych dwóch lat (do 31 października 2019 r.) przesiedliły co najmniej 50 tys. kolejnych osób potrzebujących ochrony międzynarodowej z Jordanii, Libanu, Turcji oraz państw afrykańskich położonych wzdłuż szlaku środkowośródziemnomorskiego. Łączna liczba zobowiązań złożonych do końca roku wyniosła 39 839.

Oświadczenie UE–Turcja

Oświadczenie UE–Turcja nadal przynosi wymierne rezultaty, gwarantując skuteczne zarządzanie przepływami migracyjnymi we wschodniej części obszaru śródziemnomorskiego. Liczba przypadków przekroczenia granicy w ujęciu dziennym nadal wynosi około 86 osób, przy czym liczba ofiar śmiertelnych znacznie spadła. Liczba osób przybywających spadła o 97 proc. w porównaniu z sytuacją przed rozpoczęciem wdrażania oświadczenia. Wzrosło tempo operacji powrotowych: powróciło 2032 migrantów, 228 z nich to Syryjczycy.

UE i Turcja przyspieszyły wsparcie finansowe udzielane na podstawie Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji. Przydzielono kwotę 3 mld euro udostępnioną w ramach instrumentu, a wypłacono łącznie 1,85 mld euro. Niemal 1,2 mln uchodźców w Turcji otrzymało w 2017 r. wsparcie za pośrednictwem siatki bezpieczeństwa socjalnego w sytuacjach nadzwyczajnych. Zgodnie z założeniami liczba Syryjczyków, którzy uzyskali wsparcie, wzrośnie do 1,3 mln. Poczyniono postępy, jeżeli chodzi o aspekt przesiedleń. Do końca grudnia przesiedlono z Turcji do 16 państw członkowskich ponad 11,7 tys. Syryjczyków.

Powroty i readmisja

W marcu Komisja podkreśliła konieczność wzmocnienia polityki UE w zakresie powrotów i przedstawiła w związku z tym odnowiony plan działania w zakresie powrotów oraz zestaw zaleceń dla państw członkowskich dotyczących podnoszenia skuteczności procedur. We wrześniu opublikowano zmieniony „Podręcznik dotyczący powrotów”. Wsparcie państw członkowskich w związku z powrotami nielegalnych migrantów stanowi obecnie jeden z priorytetów Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej, co przynosi pozytywne rezultaty. Tempo operacji powrotowych koordynowanych przez Agencję nadal rośnie, w 2017 r. przeprowadzono łącznie 350 takich operacji.

Walka z przemytem migrantów

Kontynuowano wdrażanie Planu działania UE w zakresie zwalczania przemytu, przyjętego w maju 2015 r. Europejskie Centrum Zwalczania Przemytu Migrantów utworzone przy Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy w Dziedzinie Egzekwowania Prawa zapewniło, od momentu powstania w 2016 r., podstawową pomoc w ponad 2 tys. przypadków. Udzieliło ono również pełnego wsparcia w ponad 90 bardzo pilnych przypadkach. W 2017 r. Komisja utworzyła sieć krajowych punktów kontaktowych, aby ułatwić współpracę strategiczną między państwami członkowskimi i realizować wymianę informacji i najlepszych praktyk dotyczących zwalczania przemytu migrantów.

Ratowanie życia na morzu i wdrażanie podejścia „hotspot”

Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej

Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej rozpoczęła swoją działalność w 2017 r. Agencja wspiera państwa członkowskie pierwszej linii z pomocą ponad 1,7 tys. funkcjonariuszy straży granicznej i innych pracowników. Powołano rezerwę szybkiego reagowania, składającą się z ekspertów, oraz rezerwę sprzętu do szybkiego reagowania; można z nich korzystać w sytuacji, gdy konieczna jest szybka interwencja na granicy.

Od momentu powstania Agencji jej rola i działania zostały wzmocnione i znacząco rozszerzone. Jednym z głównych obszarow jej działania jest obecnie wspieranie państw członkowskich w przeprowadzaniu powrotów nielegalnych migrantów. Agencja przyczynia się również do wykrywania przestępstw transgranicznych i zapobiegania im, a wzmacnianie współpracy z państwami niebędącymi członkami UE stało się jej kolejnym priorytetem. Najistotniejsze jest teraz to, w jaki sposób w pełni wykorzystać wzmocnione instrumenty i narzędzia.

„Hotspoty” oraz wsparcie dla Grecji i Włoch

W 2017 r. kontynuowano wdrażanie podejścia opartego na „hotspotach” (zapewnienie wsparcia operacyjnego i finansowego przez UE i odpowiednie agencje UE, takie jak Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu, Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej oraz Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania), zarówno w Grecji, jak i we Włoszech. W ciągu roku Europejska Straż Graniczna i Przybrzeżna wysłała do tych dwóch państw członkowskich ponad 1 tys. funkcjonariuszy uczestniczących w różnych operacjach. Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu oddelegował tymczasowo 153 funkcjonariuszy, aby wesprzeć władze greckie i włoskie w pobieraniu odcisków palców, rejestrowaniu i przeprowadzaniu kontroli bezpieczeństwa, zaś Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol) oddelegowała tymczasowo 24 funkcjonariuszy.

Dzięki tym wysiłkom poprawie uległy warunki życia w obszarach pod szczególną presją migracyjną (tzw. hotspotach) w Grecji. Jednak w pierwszej połowie roku Włochy nadal odczuwały skutki napływu dużej liczby migrantów przybywających na wybrzeża Włoch szlakiem środkowośródziemnomorskim; liczby są porównywalne do lat minionych. Mając powyższe na uwadze, Komisja podjęła, wspólnie z Europejską Służbą Działań Zewnętrznych, szybkie działania, aby zaradzić powyższej sytuacji. W styczniu przyjęto wspólny komunikat „Migracja na szlaku środkowośródziemnomorskim. Zarządzanie przepływami, ratowanie życia”.

W wyniku gwałtownego, sezonowego wzrostu liczby migrantów Komisja przedstawiła w lipcu kolejny plan działania mający na celu wsparcie Włoch, w którym, podobnie jak w komunikacie ze stycznia, skupiono się na pięciu najważniejszych obszarach: ratowanie życia, walka z przemytem i handlem ludźmi w Libii (w tym za pośrednictwem projektu współfinansowanego przez UE, o wartości 46,3 mln euro), pogłębianie zaangażowania w działania z kluczowymi krajami nienależącymi do UE, zwiększanie liczby operacji powrotowych, budowanie większej solidarności w obrębie UE.

Zarządzanie granicami

Schengen

Jesienią 2015 r. kolejne państwa strefy Schengen podjęły decyzję o tymczasowym przywróceniu kontroli na niektórych granicach wewnętrznych. W następstwie wniosku Komisji Rada wydała w maju 2016 r. zalecenie, aby Austria, Dania, Niemcy, Norwegia i Szwecja (państwa szczególnie dotknięte problemem wtórnych przepływów wzdłuż szlaku zachodniobałkańskiego) tymczasowo przywróciły kontrole na określonych odcinkach granic wewnętrznych. Zgodnie z przepisami kodeksu Schengen czas obowiązywania tego zalecenia został następnie trzykrotnie przedłużony, po raz ostatni w maju 2017 r.

Komisja jest nadal w pełni zaangażowana w jak najszybszy powrót do obszaru bez granic wewnętrznych. W swoich opublikowanych 12 maja 2017 r. zaleceniach w sprawie proporcjonalnych kontroli policyjnych oraz współpracy policyjnej w strefie Schengen Komisja wezwała państwa należące do strefy Schengen do wykorzystywania w pierwszym rzędzie innych środków niż tymczasowe przywracanie kontroli granicznych. Do takich środków należą np. kontrole policyjne.

We wrześniu Komisja wyraźnie stwierdziła, że kontrole graniczne wprowadzone przez pięć wyżej wymienionych państw należących do strefy Schengen muszą zostać zniesione do połowy listopada. Jednocześnie Komisja wystosowała przypomnienie dotyczące zasad, których państwa członkowskie strefy Schengen muszą przestrzegać, jeżeli uznają tymczasowe przywrócenie kontroli granicznych za uzasadnione i niezbędne. Sześć państw członkowskich należących do strefy Schengen zgłosiło jednak Komisji swój zamiar utrzymania tymczasowych kontroli na granicach w oparciu o różne przepisy kodeksu granicznego Schengen. Pod koniec 2017 r. Komisja była w trakcie oceniania tych zgłoszeń. Ponadto Komisja zaproponowała we wrześniu zaktualizowanie kodeksu granicznego Schengen i dostosowanie zawartych w nim zasad regulujących tymczasowe przywracanie kontroli na granicach wewnętrznych do obecnych potrzeb. Celem jest odpowiednie zareagowanie na rozwijające się i utrzymujące się poważne zagrożenia dla porządku publicznego oraz bezpieczeństwa wewnętrznego. Jednocześnie konieczne jest utrzymanie zasady, że tymczasowe kontrole na granicach wewnętrznych pozostają rozwiązaniem wyjątkowym i powinny być ograniczone w czasie.

Skuteczniejsza kontrola zewnętrznych granic UE

W kwietniu w życie weszły nowe przepisy, których celem jest zapewnienie, aby wszyscy podróżni przekraczający zewnętrzne granice UE byli sprawdzani w odpowiednich bazach danych, takich jak system informacyjny Schengen. W systemie znajduje się obecnie 70 mln wpisów, w 2016 r. przeszukiwano go 4 mld razy. Ogranicza to możliwość przekraczania granicy w sposób niezauważony przez osoby stwarzające zagrożenie dla bezpieczeństwa, w tym przez powracających obywateli UE.

W 2016 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący wzmocnienia skuteczności systemu informacyjnego Schengen przez wprowadzenie poprawek, dzięki którym system ten będzie mógł lepiej wspierać organy ścigania w walce z terroryzmem, skutecznej kontroli granic oraz zapewnianiu efektywnej wymiany informacji między państwami członkowskimi. W lutym 2018 r. wprowadzony zostanie automatyczny system identyfikacji odcisków palców, co pomoże w identyfikowaniu przestępców i terrorystów wjeżdżających do strefy Schengen na podstawie fałszywych tożsamości. Komisja przedstawiła wniosek w sprawie europejskiego systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż, który zagwarantuje możliwość uprzedniego przeprowadzania weryfikacji bezpieczeństwa wszystkich osób podróżujących do strefy Schengen bez wizy. System pomoże w identyfikowaniu osób, które stwarzają ryzyko, jeszcze zanim dotrą na granicę UE. Jednocześnie większość podróżnych nadal będzie mogła korzystać z możliwości podróżowania bez wiz. W czerwcu Rada uzgodniła swoje stanowisko w sprawie wniosku. Ponadto od 2020 r. przewidziano nowy system wjazdu/wyjazdu, który przyczyni się do zmodernizowania procesu zarządzania granicami zewnętrznymi. Będą w nim rejestrowane dane osobowe obywateli krajów nienależących do UE, a także czas, data i miejsce ich wjazdu oraz wyjazdu.

Otwieranie nowych legalnych dróg migracji i usprawnianie tych już istniejących

We wrześniu rozpoczęły się negocjacje między Parlamentem Europejskim a Radą w sprawie zmiany systemu niebieskiej karty, dzięki któremu UE łatwiej będzie przyciągać i zatrzymywać wysoko wykwalifikowanych pracowników spoza UE.

W lipcu 2016 r. Komisja złożyła wniosek w sprawie unijnych ram przesiedleń w celu ustanowienia wspólnej europejskiej polityki przesiedleń i zapewnienia osobom potrzebującym ochrony międzynarodowej legalnych i bezpiecznych dróg wjazdu do Europy. Rada przedstawiła swoje stanowisko w listopadzie 2017 r., a w grudniu rozpoczęły się negocjacje z Parlamentem.

Integracja obywateli państw trzecich

W 2017 r. Komisja wdrożyła szereg działań, zawartych w planie działania na rzecz integracji obywateli państw trzecich. Pierwsze wspólne działania w zakresie wzajemnego uczenia się w ramach utworzonej europejskiej sieci integracji miały miejsce w Niemczech i Szwecji.

W ciągu roku Komisja przyjęła również kilka inicjatyw celem mobilizowania pracowników i innych partnerów ekonomicznych i społecznych. Przede wszystkim mowa tu o uruchomionej w maju inicjatywie Pracodawcy razem na rzecz integracji, po której w grudniu przyjęto deklarację w sprawie Europejskiego Partnerstwa na rzecz Integracji. Dostępne w internecie wielojęzyczne narzędzie do tworzenia profilu umiejętności obywateli państw trzecich, opracowane i uruchomione przez Komisję w ramach Nowego europejskiego programu na rzecz umiejętności, może być wykorzystywane na potrzeby wczesnej identyfikacji i profilowania umiejętności i kwalifikacji osób ubiegających się o azyl, uchodźców i innych migrantów. Inicjatywy te pokazują, jak Komisja, pracodawcy i inni partnerzy społeczni przyczyniają się do integrowania na rynku pracy uchodźców i migrantów przebywających w UE legalnie.

Na przestrzeni całego roku nadal finansowano działania służące integrowaniu na rynku pracy uchodźców i ich rodzin; środki na ten cel pochodziły z programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. Także europejski semestr na 2017 r. w większym stopniu skupił się na wyzwaniach związanych z integracją, które stoją przed migrantami i uchodźcami.

Polityka wizowa

W grudniu 2017 r. wszystkim obywatelom Bułgarii i Rumunii przyznano bezwizowy wjazd do Kanady. Stany Zjednoczone są jedynym krajem spoza UE nieobjętym reżimem wizowym, który nie przyznaje bezwizowego wjazdu wszystkim obywatelom UE. Jak wskazano w ostatnim sprawozdaniu w sprawie stosowania zasady wzajemności wizowej, opublikowanym także w grudniu, Komisja kontynuuje rozmowy w tej sprawie ze Stanami Zjednoczonymi oraz pięcioma zainteresowanymi państwami członkowskimi (Bułgarią, Chorwacją, Cyprem, Polską i Rumunią).

Jeżeli chodzi o liberalizację reżimu wizowego, w marcu obywatelom Gruzji przyznano prawo bezwizowego podróżowania do strefy Schengen na krótkie pobyty – do 90 dni, natomiast w czerwcu obowiązywać zaczął bezwizowy ruch dla obywateli Ukrainy. W marcu w życie wszedł zrewidowany mechanizm zawieszający, w grudniu Komisja opublikowała w tej sprawie sprawozdanie. Wymogi dotyczące liberalizacji reżimu wizowego są wprawdzie nadal spełnione, Komisja zwróciła jednak uwagę, że zainteresowane państwa spoza UE muszą nadal spełniać wymagane kryteria, między innymi poprawić zarządzanie migracją nieuregulowaną oraz usprawnić zapobieganie przestępczości zorganizowanej i korupcji, a także wzmocnić walkę z nimi.

Wsparcie finansowe na efektywne zarządzanie migracją

Istotnymi instrumentami polityki pozwalającymi na walkę z utrzymującymi się wyzwaniami związanymi z migracją są wewnętrzne unijne fundusze. Dzięki temu poziom wsparcia finansowego był w 2017 r. nadal wysoki. Fundusz Azylu, Migracji i Integracji, dysponujący kwotą 1,4 mld euro oraz Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego, dysponujący kwotą 692 mln euro, nadal wspierały tworzenie potencjału w 2017 r., zapewniając pomoc humanitarną, rzeczową i zdrowotną, a także pomagając w rozwoju współpracy operacyjnej. Za pośrednictwem krajowych programów państw członkowskich udostępniono dodatkowe fundusze (634 mln euro w ramach Funduszu Azylu, Migracji i Integracji oraz 168 mln euro w ramach Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego).

Ponadto państwa członkowskie otrzymały ponad 743 mln euro, aby mogły szybko reagować na pilne potrzeby operacyjne w okresie aktywności wymienionych funduszy. Jednocześnie fundusze powiernicze i inne instrumenty działań zewnętrznych UE pomogły w pokonaniu najważniejszych wyzwań w krajach spoza UE.

Sąsiedztwo Unii Europejskiej

Europejska polityka sąsiedztwa jest wyrazem dążenia UE do podejmowania działań zgodnie ze wspólnymi interesami z krajami partnerskimi na wschodzie i południu oraz jej zaangażowania we współpracę w obszarach priorytetowych w celu wspierania stabilności. Te obszary priorytetowe obejmują promowanie demokracji, praworządności, poszanowania praw człowieka i spójności społecznej.

W 2017 r. zniesiono obowiązek wizowy dla obywateli Gruzji i Ukrainy podróżujących do UE. W życie weszły ponadto istotne układy o stowarzyszeniu pomiędzy UE a Gruzją, Mołdawią i Ukrainą. Układy te pobudzą reformy i umożliwią stworzenie stref wolnego handlu. UE ponownie wezwała do pokojowego rozwiązania konfliktu we wschodniej Ukrainie w drodze pełnego wdrożenia porozumień mińskich. Porozumienia te zawarto we wrześniu 2014 r. i w lutym 2015 r. Ich celem jest wypracowanie trwałego politycznego rozwiązania konfliktu we wschodniej Ukrainie przy jednoczesnym poszanowaniu niepodległości Ukrainy, jej suwerenności i integralności terytorialnej. UE utrzymała w mocy sankcje wobec Rosji nałożone w związku z bezprawną aneksją Krymu i Sewastopolu oraz destabilizowaniem sytuacji na Ukrainie.

UE udzielała także wsparcia Gruzji, Jordanii, Mołdawii, Tunezji i Ukrainie w ramach programów pomocy makrofinansowej, uzupełnianych wsparciem finansowym w postaci środków z Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Miało to na celu zapewnienie pomocy państwom cieszącym się bliskimi stosunkami gospodarczymi i politycznymi z UE, położonym w jej geograficznym sąsiedztwie, w przezwyciężeniu wszelkich kryzysów gospodarczych lub finansowych.

Podczas piątego szczytu Partnerstwa Wschodniego w listopadzie ponownie potwierdzono wyraźne i stałe zaangażowanie na rzecz partnerstwa zarówno ze strony UE, jak i sześciu krajów partnerskich: Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Ukrainy. We wspólnej deklaracji ogłoszonej na szczycie z zadowoleniem przyjęto 20 celów na 2020 r., które mają nakierować współpracę na osiąganie wymiernych wyników przynoszących korzyści ludziom. Przy okazji szczytu podpisano nową Kompleksową i wzmocnioną umowę o partnerstwie z Armenią.

Rosja

UE utrzymuje środki ograniczające wobec Rosji ze względu na jej rolę w destabilizacji Ukrainy. W grudniu 2017 r. przedłużono obowiązywanie tych środków, a ich zniesienie zależy od pełnego wdrożenia porozumień mińskich. Tymczasem we współpracy z Rosją UE koncentrowała się na wybiórczych kwestiach, takich jak kwestie globalne i związane z polityką zagraniczną, jak również zwiększyła swoje wsparcie dla społeczeństwa obywatelskiego w Rosji oraz ułatwiła kontakty międzyludzkie pomiędzy obywatelami UE i Rosji. Sytuacja w zakresie praw człowieka w Rosji i ograniczenia narzucane na społeczeństwo obywatelskie pozostały głównym obszarem zainteresowania UE.

Południowe sąsiedztwo Unii Europejskiej

Przez cały rok UE kontynuowała negocjacje w sprawie priorytetów partnerstwa, które obejmują współpracę gospodarczą i polityczną. Takie priorytety uzgodniono z Algierią i Egiptem.

UE przekazała prawie 170 mln euro na ochronę migrantów, wdrożenie strategii migracji i umożliwienie skutecznej dobrowolnej repatriacji i reintegracji w Egipcie, Libii, Maroku i Tunezji. UE zwiększyła również wsparcie dla Tunezji, aby pomóc jej w przemianach demokratycznych i odbudowie gospodarki.

W lipcu UE dołączyła do partnerstwa w dziedzinie badań i innowacji w regionie Morza Śródziemnego, zobowiązując się do zainwestowania do 220 mln euro w ciągu najbliższych kilku lat we współpracę regionalną, by można było poprawić jakość zasobów wodnych i usprawnić systemy żywnościowe. Ulepszenia takie są konieczne, ponieważ obecne poważne niedobory wody i zmniejszająca się wydajność upraw mają wpływ na warunki Społeczno-ekonomiczne i prowadzą do niestabilności politycznej, co z kolei napędza krótkoterminową migrację. UE nadal podtrzymuje swoje zaangażowanie na rzecz Libii i jej dążenia do demokracji, a także wspiera wysiłki mediacyjne podejmowane przez ONZ. W kwietniu odbyło się posiedzenie ministerialne na temat współpracy między UE a Libią skupiającej się na kwestiach związanych z edukacją i zdrowiem.

W trakcie całego 2017 r. UE kontynuowała wspieranie współpracy regionalnej z państwami południowego regionu Morza Śródziemnego w ramach Unii dla Śródziemnomorza, Ligi Państw Arabskich i fundacji im. Anny Lindh.

Bałkany Zachodnie i proces rozszerzenia

UE w dalszym ciągu popierała kraje Bałkanów Zachodnich w działaniach na rzecz integracji z UE. Czarnogóra i Serbia kontynuowały negocjacje w sprawie przystąpienia. Intensywne zaangażowanie UE i postępy w zakresie reform i demokracji w Albanii i byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii otworzyły tym państwom drogę do dalszej integracji z UE. UE wspierała też reformy w Bośni i Hercegowinie oraz w Kosowie (użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa). UE wspiera ponadto pojednanie i działa na rzecz złagodzenia napięć pomiędzy państwami w regionie.

Turcja

W ciągu ostatniego roku stosunki między UE a Turcją były napięte z uwagi na poważne pogorszenie sytuacji w dziedzinie praworządności i praw podstawowych w Turcji. UE wyraźnie zadeklarowała, że jest gotowa kontynuować dialog ze stabilną, demokratyczną i sprzyjającą włączeniu społecznemu Turcją. Oświadczenie UE–Turcja z 2016 r. nadal przynosiło rezultaty, o czym świadczy znaczne ograniczenie liczby nielegalnych rejsów na Morzu Egejskim i zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych.

Europa Zachodnia

UE nadal utrzymuje doskonałe stosunki z krajami Europy Zachodniej spoza UE – Norwegia i Szwajcaria należą do głównych partnerów handlowych i inwestycyjnych Unii. Poprawiły się stosunki z krajami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein i Norwegia) oraz zacieśniono stosunki z Watykanem w odniesieniu do polityki zagranicznej i innych kwestii.

Ameryka Północna i Ameryka Łacińska

UE aktywnie angażowała się w debatę z nową administracją Stanów Zjednoczonych, w tym podczas spotkania przywódców w maju w Brukseli z okazji pierwszej wizyty prezydenta Donalda Trumpa za granicą. Utrzymano ścisłą i ożywioną współpracę w dziedzinie bezpieczeństwa, polityki zagranicznej – obejmującej Koreę Północną, Rosję, Syrię i Ukrainę – a także w dziedzinie zwalczania terroryzmu.

Rok 2017 był ważnym rokiem dla stosunków pomiędzy UE a Kanadą. Wszyscy obywatele UE mogą teraz podróżować do Kanady bez wizy, a umowa o wolnym handlu z Kanadą zaczęła być tymczasowo stosowana we wrześniu.

W okresie zmian w Ameryce Łacińskiej UE kontynuowała prace na rzecz modernizacji i zacieśnienia stosunków ze swoimi partnerami, w tym z Chile, Kubą, Meksykiem, blokiem handlowym Mercosur i państwami regionu Karaibów. UE rozwijała także stosunki z regionem jako całością, za pośrednictwem Wspólnoty Państw Ameryki Łacińskiej i Karaibów, w odniesieniu do szeregu kwestii dotyczących bezpieczeństwa, działalności gospodarczej, stosunków parlamentarnych i kwestii płci. W oparciu o trwające od lat partnerstwo i współpracę UE nadal zapewniała wsparcie dla procesu pokojowego w Kolumbii.

Chiny

W czerwcu podczas szczytu UE–Chiny w Brukseli odnotowano istotne postępy w takich obszarach, jak oznaczenia geograficzne, współpraca celna, pomoc państwa oraz zobowiązanie do wdrożenia porozumienia klimatycznego z Paryża. Nasiliła się wymiana w dziedzinie polityki zagranicznej i kwestii regionalnych, obejmująca konsultacje i dyskusje na temat Afryki, Azji Środkowej, Afganistanu, Korei Północnej i Syrii, a także walki z terroryzmem i obrony. Podnoszenie kwestii praw człowieka w dalszym ciągu było istotnym elementem stosunków UE z Chinami.

Azja i kraje Pacyfiku

Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej

W 2017 r. obchodzono 40. rocznicę ustanowienia oficjalnych stosunków między UE a Stowarzyszeniem Narodów Azji Południowo-Wschodniej. Obszary współpracy na okres 2018–2022, które zostały przedstawione na szczycie w Manili (Filipiny) w sierpniu, obejmowały bezpieczeństwo, handel, zrównoważony rozwój i kontakty międzyludzkie.

Bliski Wschód

Iran

Dokonano znacznych postępów w stosunkach między UE a Iranem w ciągu 2017 r., zwłaszcza w takich dziedzinach, jak handel i inwestycje, energia, ochrona środowiska, edukacja, badania naukowe, współpraca dotycząca cywilnego zastosowania energii jądrowej, pomoc humanitarna i prawa człowieka. Osiągnięcie tych znacznych postępów było możliwe dzięki zniesieniu sankcji związanych z polityką jądrową. Ponadto nawiązano regularne rozmowy z Iranem w celu zaangażowania się w konstruktywny sposób w kwestie regionalne i promowania podejścia sprzyjającego rozwiązywaniu kryzysów regionalnych.

Proces pokojowy na Bliskim Wschodzie, Izrael i okupowane terytoria palestyńskie

Wykorzystanie rozwiązania dwupaństwowego jest coraz bardziej zagrożone ze względu na rozwój sytuacji w terenie, na przykład brak istotnych postępów w zakresie wewnątrzpalestyńskiego pojednania oraz nasilone działania osadnicze rządu Izraela na okupowanych terytoriach palestyńskich, w tym we Wschodniej Jerozolimie. W grudniu Rada Europejska potwierdziła jednak, że UE opowiada się za rozwiązaniem dwupaństwowym. Pierwsze kroki w kierunku wewnątrzpalestyńskiego pojednania poczyniono pod koniec roku. UE rozpoczęła przegląd swoich sposobów zaangażowania w terenie w celu zapewnienia, aby sprzyjały one postępom w realizacji rozwiązania dwupaństwowego i jego stosowaniu.

UE wraz z państwami członkowskimi, Norwegią i Szwajcarią uzgodniły europejską wspólną strategię na lata 2017–2020 na rzecz wsparcia finansowego dla Palestyny. Jest to pierwszy wspólny program pomocy w południowym sąsiedztwie Unii Europejskiej.

Syria

Kryzys syryjski nadal mobilizował UE i społeczność międzynarodową przez cały rok. W kwietniu UE była współorganizatorem konferencji w Brukseli w sprawie wspierania przyszłości Syrii i regionu. Uczestnicy zobowiązali się do przekazania 5,6 mld euro w 2017 r. w celu rozwiązania kryzysu. UE jest gotowa wspierać odbudowę Syrii, ale jedynie wtedy, gdy strony konfliktu uzgodnią jego trwałe i kompleksowe rozwiązanie.

Stosunki UE–Afryka

UE jest dla Afryki najważniejszym partnerem handlowym i inwestycyjnym, jak również głównym źródłem pomocy. Jest największym dawcą oficjalnej pomocy rozwojowej i humanitarnej dla tego kontynentu. Podczas piątego szczytu Unii Afrykańskiej i Unii Europejskiej w Abidżanie (Wybrzeże Kości Słoniowej) w listopadzie skoncentrowano się na inwestowaniu w coraz młodszą afrykańską populację. UE oczekuje również na współpracę z tym kontynentem w ramach umowy, która w przyszłości zastąpi umowę z Kotonu.

Migracja: wymiar ludzki wytycza podejście UE

Migracja nadal była wysoko na unijnej liście priorytetów przez cały rok, z silnym naciskiem na wymiar ludzki. W ciągu minionego roku nastąpił znaczny spadek liczby osób przekraczających Morze Śródziemne i Saharę. Jest to spowodowane intensywniejszą współpracą i skoordynowaniem UE z afrykańskimi krajami partnerskimi oraz organizacjami międzynarodowymi, a także koordynacją z państwami członkowskimi. Ponadto w ramach unijnej misji morskiej, operacji Sophia, kontynuowano działania przeciwko przemytowi i szkolenia libijskiej straży przybrzeżnej. Z kryzysowego funduszu powierniczego na rzecz stabilności oraz eliminowania przyczyn migracji nieuregulowanej i wysiedleń w Afryce już uruchomiono środki w wysokości prawie 3,2 mld euro przeznaczone na tworzenie miejsc pracy, poprawę umiejętności, wzmocnienie zarządzania migracjami oraz poprawę warunków bezpieczeństwa krajów, tak aby mogły one budować swoje gospodarki i stwarzać inne możliwości, a w rezultacie zmniejszać chęć migracji.

Od chwili uruchomienia ram partnerstwa w zakresie współpracy z poszczególnymi krajami pochodzenia lub tranzytu osiągnięto szereg wymiernych rezultatów w pięciu priorytetowych krajach Afryki Subsaharyjskiej: Etiopii, Mali, Nigrze, Nigerii i Senegalu. Wiele z tych działań zostało uwzględnionych w sprawozdaniu z postępu prac przedstawionym w 2017 r. przez wysoką przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa/wiceprzewodniczącą Komisji Federicę Mogherini.

Zrównoważony rozwój

UE jest największym na świecie darczyńcą pomocy rozwojowej i humanitarnej. Unijna pomoc nie służy dobroczynności, ale ma stanowić konkretną inwestycję w ludzi. Sama tylko Komisja zapewnia 31 mld euro w ramach oficjalnej pomocy rozwojowej dla Afryki w latach 2014–2020.

Podpisując nowy Europejski konsensus w sprawie rozwoju, UE potwierdziła swoje stałe zaangażowanie i wykazała przywództwo w realizacji agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 Organizacji Narodów Zjednoczonych. Uruchomienie nowego Europejskiego planu inwestycji zewnętrznych pozytywnie wpłynęło na starania służące wprowadzeniu tego nowego podejścia w życie. Plan inwestycji ma za zadanie wygenerować aż do 44 mld euro w postaci dodatkowych inwestycji w Afryce i w sąsiedztwie Europy.

Plan inwestycji zewnętrznych: nowe możliwości wsparcia krajów Afryki i krajów sąsiedztwa

Plan inwestycji zewnętrznych, będący innowacyjnym podejściem do pomocy rozwojowej UE, powstał w 2017 r. Jego główny element – Europejski Fundusz na rzecz Zrównoważonego Rozwoju – istnieje od 28 września 2017 r.

Plan ten ma zachęcać do inwestowania w krajach partnerskich UE w Afryce i w regionie sąsiedztwa. Jego zadaniem będzie promowanie wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, tworzenia miejsc pracy i zrównoważonego rozwoju, i w związku z tym również zwalczanie niektórych podstawowych przyczyn nielegalnej migracji. Oczekuje się, że dzięki wkładowi w wysokości 4,1 mld euro z budżetu UE oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju plan ten pozwoli pozyskać inwestycje o wartości ponad 44 mld euro do roku 2020. Komisja wezwała do wniesienia wkładu także państwa członkowskie i innych partnerów.

W 2017 r. UE uruchomiła również inicjatywę o wartości 500 mln euro w ramach partnerstwa z ONZ na rzecz wyeliminowania wszelkich form przemocy wobec kobiet i dziewcząt na całym świecie.

Komisja zaproponowała mandat UE do rozpoczęcia formalnych rokowań w sprawie odnowionego partnerstwa z państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku po roku 2020.

Polityka pomocy na rzecz wymiany handlowej z 2007 r. została zmieniona na rzecz szerzej zakrojonego podejścia „handel za zrównoważony rozwój”, mającego na celu zwiększenie wpływu stosunków gospodarczych z krajami partnerskimi na rozwój.

UE jako obrońca praw człowieka

W 2017 r. UE potwierdziła swoją rolę na arenie światowej jako wiodący podmiot w dziedzinie poszanowania praw człowieka. W czerwcu UE opublikowała śródokresowy przegląd Planu działania UE dotyczącego praw człowieka i demokracji (2015–2019). W przeglądzie tym zidentyfikowano obszary, na których UE powinna w dalszym ciągu koncentrować swoje wysiłki w zakresie praw człowieka w państwach spoza UE w pozostałym okresie realizacji obecnego planu działania.

Zgodnie z priorytetami globalnej strategii na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej zdecydowanie wspierała ona tworzenie sprzyjających warunków dla organizacji pozarządowych i obrońców praw człowieka za pośrednictwem dialogów dotyczących praw człowieka i wsparcia finansowego oraz na forach wielostronnych. Ostry sprzeciw wobec społeczeństwa obywatelskiego na całym świecie trwał przez cały rok. UE w dalszym ciągu zdecydowanie sprzeciwiała się nieuzasadnionym ograniczeniom prawa do wolności zrzeszania się i pokojowego zgromadzania się.

Bezpieczeństwo i obrona

W 2017 r. UE szybko przystąpiła do wdrożenia globalnej strategii w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony. Po raz pierwszy w historii utworzono jedno centrum dowodzenia dla unijnych wojskowych misji szkoleniowych i doradczych. W celu poprawy analizy i zdolności reagowania na zagrożenia hybrydowe uruchomiono europejskie centrum doskonałości (w następstwie wspólnego komunikatu Komisji i Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa w sprawie przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym z 2016 r.); wzmocniono także współpracę z NATO.

W czerwcu Komisja uruchomiła Europejski Fundusz Obronny, w ramach którego do 2020 r. w badania zostanie zainwestowane 90 mln euro, a w rozwój produktów i technologii przemysłu obronnego – 500 mln euro. Za pośrednictwem tego funduszu budżet UE zostanie po raz pierwszy wykorzystany do wsparcia projektów związanych z obronnością. Dzięki współpracy w zakresie badań, rozwoju i wspólnych przejęć pozwoli to ograniczyć ryzyko powielania działań i propagować efektywność wydatkowania środków przez rządy.

Opublikowano pierwsze zaproszenia do składania wniosków dotyczących projektów badawczych. Pierwsze takie projekty, które mają zostać w pełni sfinansowane, przedstawiono przed końcem 2017 r. w dziedzinie systemów bezzałogowych i systemów żołnierza. Komisja przedstawiła także Europejski program rozwoju przemysłu obronnego, zakładający uruchomienie 500 mln euro z budżetu UE, w celu zapewnienia współfinansowania dla produktów i technologii przemysłu obronnego znajdujących się w fazie rozwoju, takich jak prototypy.

W grudniu, zaledwie sześć miesięcy po przedstawieniu wniosku przez Komisję, Rada Unii Europejskiej uzgodniła podejście ogólne. Biorąc pod uwagę trwające w Parlamencie Europejskim prace, można stwierdzić, że Europejski Fundusz Obronny jest na dobrej drodze do zapewnienia jego pełnej funkcjonalności, począwszy od 2019 r., kiedy to pierwsze projekty będą mogły uzyskać wsparcie.

Uznając potrzebę większej koordynacji i intensywniejszej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony, przywódcy 25 państw członkowskich zapoczątkowali w grudniu stałą współpracę strukturalną w dziedzinie obrony. Pozwoli to państwom członkowskim, które wyrażają gotowość i mają taką możliwość, na wspólne rozwijanie zdolności obronnych; inwestowanie we wspólne projekty; oraz zwiększenie wkładu i gotowości operacyjnej ich sił zbrojnych. Uzgodniono 17 projektów realizowanych w ramach współpracy, w tym: zespoły szybkiego reagowania i wzajemna pomoc w dziedzinie cyberbezpieczeństwa; pomoc w przypadku klęsk żywiołowych ze strony wojska; unowocześnienie systemów bezpieczeństwa morskiego; ustanowienie Europejskiego Dowództwa Medycznego (European Medical Command); oraz utworzenie Europejskiego Centrum Kompetencji dla Misji Szkoleniowych UE (EU Training Mission Competence Centre).

Dodatkowo państwa członkowskie po raz pierwszy udostępniają swoje plany wydatków na obronę w celu lepszego zidentyfikowania braków, zapewnienia większej spójności i odnoszenia korzyści z ekonomii skali za pośrednictwem skoordynowanego rocznego przeglądu w zakresie obronności.

Pomoc w przypadku kryzysów humanitarnych i sytuacji nadzwyczajnych

W 2017 r. UE przeznaczyła ponad 1,8 mld euro na pomoc humanitarną i ochronę ludności. Ponad 120 mln potrzebującym w ponad 80 krajach zapewniono pomoc doraźną w postaci żywności, schronienia, edukacji, ochrony i opieki zdrowotnej. UE finansowała pomoc humanitarną we wszystkich najważniejszych obszarach dotkniętych konfliktami na świecie, od Iraku i Syrii po Afganistan, Republikę Środkowoafrykańską, Sudan Południowy i Jemen.

W ciągu roku ponad 65,6 mln ludzi na całym świecie zostało przymusowo wysiedlonych z powodu konfliktów i wojen. Około 90 proc. rocznego budżetu UE na pomoc humanitarną przeznaczono na projekty związane z pomocą dla tych uchodźców w 56 krajach. UE zwiększyła również swoje zaangażowanie w reagowanie na zagrożenie głodem, jakiego doświadczają miliony ludzi w Nigerii, Somalii, Sudanie Południowym i Jemenie, przekazując na rzecz tych państw 326 mln euro w 2017 r.

UE udzielała pomocy uchodźcom i migrantom w Grecji w postaci pomocy pieniężnej oraz zapewniania wynajętego zakwaterowania w ramach programu wsparcia doraźnego na rzecz integracji i zakwaterowania. Siatka bezpieczeństwa socjalnego w sytuacjach nadzwyczajnych to największy w historii program pomocy humanitarnej UE, który pomógł ponad 1,1 mln uchodźców w najtrudniejszej sytuacji, przebywających w Turcji, zaspokoić ich podstawowe potrzeby poprzez udostępnienie przedpłaconych kart debetowych.

W 2017 r. UE przeznaczyła ponad 6 proc. swojego budżetu na pomoc humanitarną na programy edukacyjne dla dzieci w sytuacjach kryzysu humanitarnego; wzrost w porównaniu z 1 proc. w 2015 r.

Za pośrednictwem Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności UE również zapewnia i koordynuje pomoc doraźną dla ludności na obszarach dotkniętych katastrofami w Europie i na całym świecie. W ciągu ostatniego roku mechanizm ten został uruchomiony 32 razy, w tym w następstwie pożarów lasów w Europie, powodzi w Peru i huraganów w regionie Karaibów.

Współpraca wielostronna

UE ściśle współpracowała z Organizacją Narodów Zjednoczonych w ciągu całego roku i wyraziła poparcie dla trzech priorytetów Antónia Guterresa, nowego sekretarza generalnego ONZ: zapobieganie konfliktom, zrównoważony rozwój i reforma ONZ. UE i jej państwa członkowskie wspólnie wnoszą największy wkład finansowy do systemu ONZ. W myśl swojej globalnej strategii UE opowiadała się za silniejszym globalnym zarządzaniem, zapobieganiem konfliktom i pokojem oraz wdrożeniem kluczowych porozumień w sprawie zmiany klimatu i zrównoważonego rozwoju.

W 2017 r. zacieśniała się współpraca pomiędzy UE i NATO w oparciu o Deklarację warszawską z 2016 r. dotyczącą wzajemnej współpracy w obliczu wspólnych zagrożeń. Współpraca między UE a NATO stanowi integralny filar działań UE mających na celu wzmocnienie europejskiego bezpieczeństwa i obrony w ramach globalnej strategii UE. Jesienią po raz pierwszy odbyły się równoległe i skoordynowane ćwiczenia.

Realizacja pozytywnego programu na rzecz Europy

W swoim orędziu o stanie Unii z 2016 r. przewodniczący Juncker przedstawił pozytywny program na rzecz Europy, która chroni, wzmacnia i broni, z zadowoleniem przyjęty przez Parlament Europejski oraz przywódców UE-27 na szczycie w Bratysławie na Słowacji we wrześniu 2016 r.

Prace nad pozytywnym programem kontynuowano w 2017 r. W dniu 1 marca opublikowano białą księgę w sprawie przyszłości Europy, przedstawiającą wizję Komisji co do przyszłości UE złożonej z 27 państw członkowskich. Opisano w niej główne wyzwania i możliwości, przed jakimi stanie Unia Europejska w nadchodzącym dziesięcioleciu, oraz pięć możliwych scenariuszy rozwoju UE do 2025 r. w zależności od obranego przez nią kierunku. Następnie opublikowano pięć dokumentów otwierających debatę nad najważniejszymi kwestiami dla przyszłości UE:

• wymiarem społecznym Europy,
• wykorzystaniem możliwości płynących z globalizacji,
• pogłębieniem unii gospodarczej i walutowej,
• przyszłością europejskiej obronności,
• przyszłością finansów UE.

W dniu 25 marca przywódcy UE-27 świętowali w Rzymie 60. rocznicę podpisania traktatów rzymskich, którymi ustanowiono Europejską Wspólnotę Gospodarczą – prekursora dzisiejszej UE, oraz odnowili swoje zobowiązania wobec Unii. W deklaracji rzymskiej przyjętej na zakończenie obchodów przywódcy przedstawili wspólną wizję „uczynienia Unii Europejskiej silniejszą i odporniejszą dzięki jeszcze większej jedności”.

Obecna sytuacja sprzyja rozpoczęciu szerszej reformy Unii Europejskiej. Komisja Europejska wraz z Parlamentem Europejskim i państwami członkowskimi rozpoczęła w całej UE serię debat pod hasłem „Przyszłość Europy”. Aktywny udział wzięły też Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Europejski Komitet Regionów, które zorganizowały krajowe i regionalne debaty w państwach członkowskich. Dyskusje te będą kontynuowane na forum parlamentów, miast i regionów, a ich kulminacją będzie specjalny szczyt przywódców UE-27 9 maja 2019 r. w Sybinie w Rumunii.

Plan działania na rzecz bardziej zjednoczonej, silniejszej i demokratyczniejszej Unii

W swoim orędziu o stanie Unii wygłoszonym we wrześniu 2017 r. przewodniczący Juncker nakreślił wizje możliwego rozwoju UE do 2025 r. Kierunki reform określonych w orędziu przewodniczący zawarł w Planie działania na rzecz bardziej zjednoczonej, silniejszej i demokratyczniejszej Unii. Komisja przyjęła szereg konkretnych inicjatyw w zakresie handlu, monitorowania inwestycji, cyberbezpieczeństwa, przemysłu, danych i demokracji. Ponadto przewodniczący Juncker i pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans zaproponowali nowe przepisy dotyczące finansowania partii politycznych i fundacji politycznych, zmierzające do tego, aby finansowanie lepiej odzwierciedlało demokratyczne decyzje dokonywane przez obywateli w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Ma temu służyć zwiększenie przejrzystości i legitymacji demokratycznej oraz skuteczniejsze egzekwowanie przepisów.

W Planie nakreślono działania, które – dzięki energii wynikającej z nowego optymizmu i ambicji – należy zrealizować do końca pięcioletniej kadencji Komisji, a także bardziej dalekosiężne inicjatywy, które określą kształt UE do roku 2025. Największe znaczenie w tym względzie mają m.in.: wiarygodna strategia rozszerzenia UE dla tych krajów Bałkanów Zachodnich, które są najbardziej zaawansowane w procesie przystąpienia, przyszły budżet Unii – skrojony na miarę ambicji UE i gwarantujący jej możliwość realizacji obietnic oraz wniosek dotyczący stanowiska europejskiego ministra gospodarki i finansów.

W ramach działań kształtujących przyszłość Unii oraz w uzupełnieniu 10 priorytetów politycznych przewodniczącego Junckera Komisja określiła główne inicjatywy na najbliższy rok w swoim programie prac na rok 2018. Opracowano go w porozumieniu z Parlamentem i Radą Unii Europejskiej w ramach Porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa. Przywódcy UE uzgodnili również nową Agendę przywódców, określającą kierunki prac Rady Europejskiej do końca bieżącego cyklu legislacyjnego, czyli do 2019 r.

Program prac Komisji zawiera konkretne propozycje zmierzające do realizacji planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz do ukończenia tworzenia jednolitego rynku cyfrowego, unii energetycznej, unii rynków kapitałowych, unii gospodarczej i walutowej, unii bankowej oraz unii bezpieczeństwa.

Przed końcem roku osiągnięto postęp w szeregu działań związanych z Planem działania. We wrześniu podczas Tallińskiego Szczytu Cyfrowego w Estonii państwa członkowskie uzgodniły, że zakończą tworzenie jednolitego rynku cyfrowego do 2018 r. Podczas szczytu w Göteborgu (Szwecja) w listopadzie uzgodniono utworzenie europejskiego filaru praw socjalnych, który ma wspierać sprawiedliwe i sprawne funkcjonowanie rynków pracy i systemów opieki społecznej. W grudniu Komisja przedstawiła plan działania na rzecz pogłębienia europejskiej unii gospodarczej i walutowej, obejmujący konkretne kroki, jakie należy podjąć w ciągu kolejnych 18 miesięcy. Zaproponowała również plan działań zmierzających do uzgodnienia kompleksowego pakietu w zakresie migracji do czerwca 2018 r. Podczas szczytu „One Planet” (Jedna planeta), odbywającego się w grudniu w Paryżu w drugą rocznicę podpisania porozumienia paryskiego w sprawie zmiany klimatu, UE podjęła działania dotyczące finansowania działań związanych z klimatem.

Parlament Europejski

17 stycznia 2017 r. Antonio Tajani został wybrany nowym przewodniczącym Parlamentu Europejskiego. Parlament w ciągu roku rozpatrywał szeroki zakres kwestii politycznych. Należały do nich: odnowienie i przedłużenie obowiązywania Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych; wymogi w zakresie dostępności produktów i usług; kontrola broni palnej i zwalczanie terroryzmu; reforma systemów azylu i legalnej migracji; inteligentny system rejestrowania wjazdu i wyjazdu na granicach; reforma prawa autorskiego i rynku telekomunikacyjnego; zapobieganie blokowaniu geograficznemu; reforma unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji i opracowanie przepisów dotyczących efektywności energetycznej oraz rynek energii elektrycznej.

W Parlamencie przemawiali w ciągu 2017 r. ważni goście, wśród nich António Guterres, sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także prezydenci Austrii, Alexander Van der Bellen, i Niemiec, Frank-Walter Steinmeier – obaj wybrali Parlament Europejski jako miejsce jednej ze swoich pierwszych oficjalnych wizyt. W Parlamencie wystąpił również premier Kanady Justin Trudeau oraz przewodniczący Komisji Unii Afrykańskiej Moussa Faki Mahamat.

Rada Europejska

Rada Europejska ponownie wybrała Donalda Tuska na swojego przewodniczącego na okres od 1 czerwca 2017 r. do 30 listopada 2019 r.

W lutym Rada Europejska przeprowadziła nieformalne spotkanie w Valletcie (Malta), by omówić zewnętrzne aspekty migracji i kwestię szlaku środkowośródziemnomorskiego. Podczas wiosennego szczytu Rada Europejska skupiła się na gospodarce, w szczególności na zagadnieniach jednolitego rynku i handlu.

W dniu 29 marca Zjednoczone Królestwo złożyło formalne powiadomienie, w trybie art. 50 Traktatu o Unii Europejskiej, o swoim zamiarze opuszczenia Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Miesiąc później, na specjalnym posiedzeniu w składzie pozostałych 27 państw członkowskich, Rada Europejska przyjęła wytyczne polityczne określające podejście UE do negocjacji w sprawie wyjścia Zjednoczonego Królestwa z UE. W wytycznych określono cele negocjacji – w pierwszym etapie uzgodnienie warunków „uporządkowanego wystąpienia” Zjednoczonego Królestwa z UE, a następnie, w drugim etapie, osiągnięcie porozumienia co do ram przyszłych stosunków. W maju Rada do Spraw Ogólnych przyjęła decyzję, w której te ogólne wytyczne przełożono na szczegółowe wytyczne negocjacyjne oraz upoważniono Komisję do prowadzenia w imieniu UE negocjacji ze Zjednoczonym Królestwem. Negocjacje rozpoczęły się w czerwcu pod przewodnictwem Michela Barniera, głównego negocjatora i przewodniczącego powołanej przez Komisję Grupy Zadaniowej ds. Negocjacji na podstawie Art. 50 ze Zjednoczonym Królestwem.

W czerwcu potwierdzono zobowiązanie do zacieśnienia współpracy na szczeblu UE w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony, a przywódcy zgodzili się co do konieczności rozpoczęcia ambitnej i szerokiej stałej współpracy strukturalnej.

W październiku Rada Europejska ponownie spotkała się na posiedzeniu zwyczajnym, by dyskutować o migracji, gospodarce cyfrowej, bezpieczeństwie i obronie oraz stosunkach zewnętrznych. Przywódcy UE ocenili również postępy w realizacji programu bratysławskiego oraz zatwierdzili nową Agendę przywódców, określającą kierunki prac Rady Europejskiej do końca bieżącego cyklu legislacyjnego w 2019 r. Także podczas październikowego posiedzenia Rady Europejskiej w składzie 27 państw członkowskich dokonano przeglądu negocjacji dotyczących wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE. Uznano, że nie został jeszcze osiągnięty wystarczający postęp. Rada Europejska zwróciła się do 27 państw członkowskich oraz negocjatora z ramienia UE o rozpoczęcie wstępnych wewnętrznych dyskusji na temat możliwych rozwiązań przejściowych oraz ram przyszłych stosunków ze Zjednoczonym Królestwem.

Kolejne nieformalne posiedzenie szefów państw lub rządów odbyło się w listopadzie w Göteborgu (Szwecja) i było poświęcone edukacji i kulturze. Wcześniej Komisja przedstawiła komunikat „Wzmocnienie europejskiej tożsamości dzięki edukacji i kulturze”, w którym przedstawiono wizję działań na rzecz stworzenia europejskiego obszaru edukacji. Spotkanie to – pierwszy od 20 lat Szczyt Społeczny – stanowiło dla przywódców państw UE okazję do tego, aby ponownie zadeklarować wysiłki na rzecz wzmocnienia społecznego wymiaru UE, a także do dyskusji o przyszłości edukacji i kultury. W trakcie szczytu Parlament, Rada i Komisja podpisały i ogłosiły europejski filar praw socjalnych, który służy wzmocnieniu zasad i przepisów określających politykę społeczną UE, skuteczniejszemu zapewnieniu obywatelom praw oraz wsparciu sprawiedliwszego i sprawniejszego funkcjonowania rynków pracy i systemów opieki społecznej.

Na ostatnim posiedzeniu w grudniu 2017 r. Rada Europejska powróciła do kwestii obronności, agendy społecznej, edukacji i kultury. Z zadowoleniem przyjęto rozpoczęcie stałej współpracy strukturalnej oraz określono priorytety w zakresie praktycznej realizacji ustaleń Szczytu Społecznego w Göteborgu. W ramach programu przywódców szefowie państw lub rządów omawiali zewnętrzne i wewnętrzne aspekty migracji. Podczas szczytu państw strefy euro, który odbył się wyjątkowo w składzie 27 państw członkowskich, przywódcy omówili też zagadnienia związane z unią gospodarczą i walutową oraz unią bankową. Rada Europejska spotkała się również w tym składzie w celu przyjęcia wytycznych, w których potwierdzono ocenę Komisji, że postęp osiągnięty w pierwszym etapie negocjacji dotyczących wystąpienia Zjednoczonego Królestwa jest wystarczający, by przejść do etapu drugiego – dotyczącego ustaleń przejściowych i przyszłych stosunków.

Rada Unii Europejskiej

Rotacyjną prezydencję Rady Unii Europejskiej po raz pierwszy sprawowały Malta i Estonia. W pierwszej połowie roku Malta skupiła się na kwestiach migracji, bezpieczeństwa, włączenia społecznego, jednolitego rynku oraz unijnej polityki morskiej i unijnej polityki w zakresie sąsiedztwa. W drugim półroczu Estonia zwróciła szczególną uwagę na zagadnienia innowacji i Europy cyfrowej.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny oraz Europejski Komitet Regionów

W 2017 r. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny aktywnie uczestniczył w debacie na temat przyszłości Europy, przyjmując rezolucję w sprawie białej księgi Komisji i organizując debaty krajowe w państwach członkowskich. W czerwcu Komitet zorganizował również doroczne Dni Społeczeństwa Obywatelskiego, poświęcone zapewnieniu wartościowego wkładu społeczeństwa obywatelskiego w refleksję na temat przyszłości Europy.

W lipcu 2017 r. przewodniczącym Europejskiego Komitetu Regionów został wybrany Karl-Heinz Lambertz. W ciągu roku Komitet zorganizował w siedzibach władz lokalnych szereg spotkań z obywatelami, poświęconych przyszłości Europy. Kulminacją tych działań był Europejski Tydzień Regionów i Miast w październiku – odbyło się wtedy 29 wydarzeń we wszystkich państwach członkowskich. Komitet był również gospodarzem ósmej europejskiej konferencji poświęconej komunikacji publicznej, której tematem była poprawa działań rządów w zakresie komunikacji z obywatelami i podnoszenie świadomości na temat polityki UE.

Dokończenie realizacji Programu lepszego stanowienia prawa

Obejmując urząd w 2014 r., Komisja Junckera postanowiła skupić się na problemach, które najlepiej jest rozwiązywać na szczeblu Unii, ponieważ rozwiązania krajowe lub lokalne nie są skuteczne. Oznaczało to zmniejszenie liczby inicjatyw przewidzianych w rocznych programach prac o ponad 80 proc. w porównaniu do poprzednich kadencji Komisji. Aby działać skuteczniej i lepiej zaspokajać oczekiwania obywateli, Komisja zdecydowała się na otwarcie procesu kształtowania polityki i stanowienia prawa. Komisja uważniej wsłuchuje się w głos obywateli – na każdym etapie procesu legislacyjnego i decyzyjnego prowadzi konsultacje publiczne i wykorzystuje specjalne narzędzia umożliwiające wyrażanie opinii.

Program lepszego stanowienia prawa służy tworzeniu i ocenie polityki i przepisów UE w sposób przejrzysty, w oparciu o dowody, przy uwzględnieniu zdania obywateli i zainteresowanych stron.

Lepsze stanowienie prawa leży u podstaw wszystkich działań Komisji. Służy ono temu, aby Unia robiła tylko to, co potrzebne – i robiła to dobrze. Oprócz formułowania ograniczonej liczby priorytetowych inicjatyw na każdy rok oznacza to stałe monitorowanie istniejącego już prawa UE i dbałość o to, aby było ono adekwatne do zakładanych celów, a w razie potrzeby wprowadzanie zmian i uproszczeń oraz uchylanie zbędnych przepisów. Każdy może wnieść swój wkład w ten proces, wyrażając za pośrednictwem internetowego narzędzia swoją opinię, jak udoskonalić obowiązujące przepisy UE.

Program sprawności i wydajności regulacyjnej ma na celu określenie możliwości uproszczenia prawodawstwa i ograniczenia niepotrzebnych wydatków. Komisja, proponując nowelizację istniejących przepisów, za każdym razem sprawdza, czy można je uprościć i wyeliminować wszelkie zbędne koszty. Wyniki osiągnięte w ramach każdego z 10 priorytetów politycznych Komisji Junckera można monitorować za pośrednictwem tabeli wyników REFIT, która pokazuje również, jak Komisja bierze pod uwagę zalecenia ekspertów i zainteresowanych stron. Do dziś przyjęto 69 opinii na podstawie ponad 280 propozycji obywateli zmierzających do usprawnienia i zwiększenia skuteczności unijnych przepisów.

Rada ds. Kontroli Regulacyjnej jest niezależnym organem, który zapewnia kontrolę jakości ocen skutków i ewaluacji. W 2017 r. kontynuowała ona swoją pracę – ściślejsze monitorowanie, analizę ilościową, formułowanie wytycznych oraz rozwijanie regularnych działań zewnętrznych z udziałem innych instytucji i organów regulacyjnych.

Programowi prac Komisji na 2018 r. towarzyszył komunikat „Dokończenie realizacji Programu lepszego stanowienia prawa: lepsze rozwiązania na rzecz lepszych rezultatów”, w którym podsumowano poczynione do tej pory postępy oraz określono dodatkowe kroki, które Komisja zamierza podjąć. Dzięki silniejszemu angażowaniu społeczeństwa, systematycznej ewaluacji, wysokiej jakości ocen skutków i wzmocnieniu podejścia do kontroli sprawności regulacyjnej uległa poprawie ocena nowych wniosków i obowiązującego prawodawstwa. Dzięki temu osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki i zainteresowane strony mogą budować swoje argumenty na solidnych podstawach merytorycznych i rzetelnych prognozach rezultatów.

Grupa zadaniowa ds. zasad pomocniczości, proporcjonalności i „robić mniej, ale efektywniej”

W celu dokończenia prac nad programem lepszego stanowienia prawa 14 listopada 2017 r. przewodniczący Juncker oficjalnie powołał grupę zadaniową ds. zasad pomocniczości, proporcjonalności i „robić mniej, ale efektywniej”. Grupa, którą kieruje pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans, będzie przedstawiała zalecenia co do tego, jak lepiej stosować zasady pomocniczości i proporcjonalności, aby UE podejmowała działania tylko wówczas, gdy mogą one wnieść wartość dodaną. Chodzi zatem o to, aby decyzje podejmowane były jak najbliżej obywateli – na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym, chyba że działanie na szczeblu UE jest skuteczniejsze. Przepisy nie powinny też wykraczać poza to, co konieczne. Grupa zadaniowa wskazuje obszary, w których wyniki mogłyby być osiągane skuteczniej przez państwa członkowskie, oraz sposoby większego angażowania władz lokalnych i regionalnych w kształtowanie i realizację polityki UE.

Porozumienie międzyinstytucjonalne w sprawie lepszego stanowienia prawa

W 2017 r. Parlament, Rada i Komisja wdrożyły nowe porozumienie międzyinstytucjonalne w sprawie lepszego stanowienia prawa. Po przyjęciu tego porozumienia w 2016 r. wspomniane trzy instytucje przyjęły po raz pierwszy wspólną deklarację, w której ustalono 58 priorytetów legislacyjnych na 2017 r. Inicjatywy te dotyczą przede wszystkim tworzenia miejsc pracy, wzrostu gospodarczego i inwestycji, wymiaru społecznego UE, polityki UE w zakresie bezpieczeństwa i migracji, jednolitego rynku cyfrowego oraz ambitnych rozwiązań w zakresie polityki klimatycznej i energetycznej.

Spośród 58 inicjatyw przedstawionych przez Komisję 28 zrealizowano przed końcem roku, po uzyskaniu zgody Parlamentu i Rady. Dotyczyły one odnowienia i przedłużenia okresu obowiązywania Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych oraz nowych zasad przeciwdziałania praniu pieniędzy. Liczba ta obejmuje inicjatywy uzgodnione na szczeblu politycznym – formalny proces ustawodawczy zakończy się na początku 2018 r.

W grudniu przewodniczący trzech instytucji dokonali przeglądu poczynionych postępów oraz uzgodnili kolejne 31 priorytetów wymagających ściślejszej współpracy w obliczu poważnych wyzwań, które przed nami stoją. W momencie, gdy do kolejnych wyborów do Parlamentu Europejskiego pozostało 18 miesięcy, tak sprawne ustalanie priorytetów pokazuje, że w istotnych sytuacjach UE potrafi działać na rzecz obywateli.

W ciągu roku Komisja rozpoczęła formalne negocjacje z Parlamentem i Radą w sprawie znaczącego wniosku ustawodawczego służącego dostosowaniu ponad 160 obowiązujących aktów prawnych UE do traktatu lizbońskiego. Dotyczy to m.in. starych przepisów, które wymagają aktualizacji w celu zapewnienia jednolitego wdrażania w państwach członkowskich, a także z uwagi na postęp techniczny i naukowy.

Ponadto trzy instytucje rozpoczęły negocjacje zmierzające do uzgodnienia kryteriów, które mają służyć łatwiejszemu rozróżnieniu dwóch rodzajów delegowania uprawnień, jakie przewiduje traktat lizboński – aktów delegowanych i wykonawczych. Opracowały one wspólnie międzyinstytucjonalny rejestr aktów delegowanych, oficjalnie zainaugurowany 12 grudnia, który będzie zawierać pełne i przejrzyste informacje o wszystkich etapach tworzenia i obowiązywania aktu delegowanego.

Kontrola stosowania prawa UE

Aby obywatele i przedsiębiorcy mogli w pełni czerpać korzyści z prawodawstwa UE, państwa członkowskie muszą koniecznie dokonać transpozycji dyrektyw UE do własnego prawodawstwa krajowego w terminach, do których się zobowiązały, i poprawnie stosować prawo Unii.

W lipcu Komisja przyjęła sprawozdanie roczne z monitorowania stosowania prawa UE, opisujące zasadnicze tendencje w tym względzie w roku 2016. W sprawozdaniu zwrócono uwagę, że liczba wszczętych postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wzrosła ogółem o 21 proc. Pod koniec 2017 r. przeciwko 28 państwom członkowskim toczyło się ponad 1,5 tys.takich postępowań, podczas gdy na koniec 2013 r. było ich 1,3 tys.

Zgodnie z własnym komunikatem „Prawo Unii: Lepsze wyniki dzięki lepszemu stosowaniu”, przyjętym w grudniu 2016 r., Komisja zintensyfikowała starania na rzecz stosowania, wdrażania i egzekwowania prawa UE. Komisja zamierza w szczególności w pełni wykorzystywać system sankcji finansowych w przypadkach, gdy państwo członkowskie nie dokona transpozycji dyrektywy do prawa krajowego w ustalonym terminie.

Umożliwienie obywatelom wyrażenia opinii w procesie stanowienia prawa przez UE

W ramach Programu lepszego stanowienia prawa obywatele mają obecnie więcej możliwości wniesienia wkładu do procesu tworzenia prawa UE. W lutym 2017 r. uruchomiono nowy portal internetowy umożliwiający obywatelom i zainteresowanym stronom zabranie głosu podczas całego cyklu kształtowania polityki. Gromadzone są opinie na temat nowych inicjatyw, począwszy od wstępnych koncepcji przedstawionych w planach działania aż po wnioski legislacyjne. Opinie są natychmiast publikowane w internecie, co sprzyja przejrzystości. W ciągu roku sekcję portalu, w której można zostawić informację zwrotną, odwiedziło ponad pół miliona osób.

Przejrzystość i rozliczalność

Procedura komitetowa

W celu zapewnienia większej przejrzystości i rozliczalności Komisja Europejska zaproponowała reformę procedury komitetowej, dzięki której państwa członkowskie mogą kontrolować sposób wdrażania prawa UE przez Komisję. Reforma zmusi je do zajmowania jednoznacznego stanowiska, a tym samym brania na siebie większej odpowiedzialności politycznej, gdy wymagana jest z ich strony opinia w szczególnie wrażliwych kwestiach.

Wspólny rejestr służący przejrzystości

W istniejącym obecnie rejestrze służącym przejrzystości figuruje ponad 11,5 tys. podmiotów. Ponad 7 tys. z nich zarejestrowało się od listopada 2014 r., kiedy to Komisja przyjęła nowe przepisy, w myśl których rejestracja jest wymagana do spotkania z czołowymi decydentami Komisji.

W 2016 r. Komisja wystąpiła z wnioskiem w sprawie obowiązkowego wspólnego rejestru służącego przejrzystości, który miałby objąć Parlament, Komisję oraz – po raz pierwszy – Radę. Wniosek ma służyć stworzeniu stabilnego systemu i zaprowadzeniu wysokich standardów przejrzystości we wszystkich trzech instytucjach. Parlament i Rada przyjęły mandaty negocjacyjne w 2017 r., a negocjacje w tej sprawie mają się rozpocząć na początku 2018 r.

Nowy kodeks postępowania dla członków Komisji

Nowy kodeks postępowania, wyznaczający nowe standardy i poddający członków Komisji Europejskiej surowszym zasadom etycznym, ma wejść w życie w lutym 2018 r. po zakończeniu procedury konsultacji z Parlamentem.

Dostęp do dokumentów

We wrześniu przyjęto sprawozdanie Komisji za 2016 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów. Wynika z niego, że obywatele i organizacje aktywnie korzystają ze swoich praw w tym zakresie, co sprzyja przejrzystości. Otrzymano ponad 6 tys. wstępnych wniosków o dostęp do dokumentów. W 81 proc. przypadków dokumenty, których dotyczyły wnioski, udostępniono w całości lub częściowo.

Kontrola budżetu UE

W kwietniu 2017 r., po pozytywnym zaleceniu Rady, Parlament ostatecznie zatwierdził wykonanie budżetu UE przez Komisję w 2015 r.

W lipcu Komisja przedstawiła zintegrowany pakiet sprawozdawczości finansowej dotyczący budżetu UE za 2016 r., w którym zebrała wszystkie dostępne informacje na temat dochodów, wydatków, zarządzania finansowego i wyników finansowych UE. Sprawozdania wykazały, że budżet UE przyniósł wyniki zgodne z priorytetami Komisji oraz że został prawidłowo wykonany. We wrześniu, po raz 10. z kolei, Europejski Trybunał Obrachunkowy wydał pozytywną opinię w sprawie rocznego sprawozdania finansowego UE, uznając, że przedstawia ono prawdziwy i rzetelny obraz sytuacji. Ponadto Trybunał wykrył mniej błędów w różnych obszarach wydatków niż w ciągu poprzednich trzech lat, a także po raz pierwszy wydał opinię z zastrzeżeniem (nie zaś opinię negatywną) w sprawie ostatecznego ogólnego szacowanego poziomu błędu. W odniesieniu do około połowy wydatków UE poziom błędu nie osiągnął nawet wartości uznawanych przez Trybunał za istotne. Nie stwierdzono błędów po stronie dochodów budżetu.

Parlamenty narodowe

W czerwcu opublikowano dwa sprawozdania roczne: sprawozdanie roczne za rok 2016 w sprawie pomocniczości i proporcjonalności oraz sprawozdanie roczne za rok 2016 na temat stosunków między Komisją Europejską a parlamentami narodowymi.

W 2017 r. wpłynęło ogółem 576 opinii od parlamentów narodowych, w tym 53 uzasadnione opinie w ramach mechanizmu kontroli zasady pomocniczości, w których twierdzono, że akty ustawodawcze przedstawione przez Komisję nie są zgodne z zasadą pomocniczości. Komisja nadal rozwijała dialog polityczny z parlamentami narodowymi. W szczególności komisarze europejscy odbyli w ciągu roku 217 spotkań z przedstawicielami parlamentów narodowych, czy to przyjmując ich w Brukseli, czy podczas swoich wizyt w państwach członkowskich. Członkowie Komisji brali również udział w różnorodnych spotkaniach międzyparlamentarnych i innych wydarzeniach, w czasie których spotykali się z członkami parlamentów narodowych.

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

W 2017 r. dochodzenia Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie domniemanych przypadków niewłaściwego administrowania w instytucjach i organach Unii Europejskiej dotyczyły kwestii horyzontalnych, takich jak kodeks postępowania komisarzy, komitet ad hoc ds. etyki, powoływanie specjalnych doradców Komisji, przejrzystość i skład grup ekspertów Komisji oraz rozpatrywanie skarg o naruszenie przepisów w ramach systemu EU Pilot. Rozpatrywane były również kwestie szczegółowe, m.in. dotyczące zaproszeń do składania ofert, zamówień, opóźnień w płatnościach i dostępu do dokumentów, a także sprawy dotyczące poszczególnych pracowników.

Europejska inicjatywa obywatelska

Do Komisji wpłynęło w ciągu roku osiem nowych inicjatyw, a zebranie wymaganej liczby podpisów potwierdzono w odniesieniu do jednej inicjatywy. We wrześniu, w ramach pakietu dotyczącego stanu Unii, złożono wniosek dotyczący reformy europejskiej inicjatywy obywatelskiej, aby stała się ona bardziej dostępna i przyjazna dla użytkownika. Nowelizacja ta ma na celu realizację pełnego potencjału europejskiej inicjatywy obywatelskiej jako narzędzia wspierającego demokratyczną debatę i umożliwiającego obywatelom wniesienie wkładu w działania UE.

W następstwie europejskiej inicjatywy obywatelskiej „Zakaz stosowania glifosatu i ochrona ludzi i środowiska przed toksycznymi pestycydami” Komisja 12 grudnia zobowiązała się do przedstawienia w 2018 r. wniosku ustawodawczego w celu dalszego zwiększenia przejrzystości i jakości badań wykorzystywanych przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności w naukowej ocenie substancji. W odniesieniu do wniosku o zakaz stosowania glifosatu UE uznała, że nie ma podstaw naukowych ani prawnych uzasadniających taki zakaz.

Dialogi obywatelskie

W ciągu roku 2017 Komisja nadal nawiązywała bliskie kontakty ze społeczeństwem w ramach dialogów obywatelskich. Przewodniczący, wiceprzewodniczący oraz wszyscy członkowie Komisji, a także liczni posłowie do Parlamentu Europejskiego oraz politycy z państw członkowskich wzięli udział w 156 dialogach w ciągu roku. Ponadto odbyło się 161 dialogów obywatelskich z udziałem urzędników wysokiego szczebla Komisji.

Wśród najważniejszych należy wymienić: dialog z przewodniczącym Jeanem-Claude’em Junckerem i Mirem Cerarem, premierem Słowenii, zorganizowany w stolicy tego kraju – Lublanie – w marcu, dzień po przyjęciu białej księgi na temat przyszłości Europy; dialog z wiceprzewodniczącym Komisji Fransem Timmermansem w Sztokholmie (Szwecja) w maju, z okazji Dnia Europy oraz dialog z wysoką przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa/wiceprzewodniczącą Komisji Federicą Mogherini oraz Josephem Muscatem, premierem Malty, zorganizowany w Rzymie w przeddzień 60. rocznicy podpisania traktatów rzymskich.

We wrześniu przewodniczący Parlamentu Europejskiego Antonio Tajani uczestniczył w dialogu obywatelskim w Nursji (Norcia – Włochy) wraz z komisarzem Tiborem Navracsicsem, zaś komisarz Corina Crețu i przewodniczący Europejskiego Komitetu Regionów Karl-Heinz Lambertz wzięli udział w dialogu w Bukareszcie (Rumunia).

Dialogi obywatelskie, których w ciągu roku odbyło się 317, były zarówno dla obywateli, jak i dla decydentów politycznych okazją do rozmów twarzą w twarz. Szczególnie skoncentrowano się w nich na omówieniu reakcji obywateli na białą księgę w sprawie przyszłości Europy oraz na zagadnieniach najbardziej istotnych dla samych obywateli, jak Europa Socjalna, włączenie ludzi młodych oraz obawy o zagrożenie demokracji i jedności w UE ze strony populistów. Dialogi odbyły się w 160 miastach w 27 państwach członkowskich. Uczestniczyło w nich ponad 50 tys. osób, a kolejne 193 tys. osób brało udział w dziewięciu dialogach obywatelskich prowadzonych na żywo na Facebooku.